Lyndisraskanir (23.nóv) Flashcards
Hverjar eru kenningar um orsakir þunglyndis og geðhvarfa?
- Truflun á boðefnum heilans, serótóníni og noradrenalíni
- Erfðir:
> rannsóknir benda til að erfðir séu sterkur orsakaþáttur, allt að 70%
> sérstaklega hjá þeim sem veikjast endurtekið
> sterkari hjá þeim sem greinast með geðhvörf
> Tilhneiging til að veikjast erfist - Erfiðir atburðir og reynsla í bernsku geta stuðlað að þunglyndi, einnig álag
- Óörugg tengsl og tengslarof við nánasta umönnunaraðila i bernsku
- Námskenningin, sem skýrir hvernig við lærum hegðun í félagslegu samhengi
- Nú er þunglyndi talið blanda af erfðaþáttum og umhverfisþáttum
Um hvað snýst Hugræna kenningin ?
- Araron T. Beck, geðlæknir tók eftir draumum þeirra sem voru þunglyndir þar sem hann var að vinna með sálgreiningu
- Neikvæð hugsanaferli hafa orsakaáhrif á þunglyndi
- Hugsanaferli eru í 3 lögum
1. Ósjálfráðar hugsanir
2. Lífsreglur ,,Ef ég… þá verður mér hafnað’’
3. Kjarnaviðhorf ,,Ég er einskis virði’’ - Fólk fer eftir lífsreglunni og notar óhjálpleg bjargráð
Hverjir eru áhættuþættir fyrir þunglyndi ?
Lífshættir:
- Missir, skilnaður, flutningur ofl
- Skortur á félagslegum stuðningi
- Streita
- Heimavinnandi
- Ung börn
- Atvinnuleysi
- Búa í þéttbýli ofl
- Áföll
Tengsl:
- Skortur á nánum tengslum
- Eiga ekki trúnaðarvin
Heilsufar:
- Líkamlegir sjúkdómar (hormónasjúkdómar, heilasjúkdómar ofl)
- Meðganga og fæðing
- Heilsumissir
Hugarfar:
- Neikvæð sjálfsmynd
- Svartsýni
Hvað er depurð og hvernig getur það orðið þunglyndi ?
Depurð getur verið eðlileg viðbrögð við missi eða öðrum erfiðleikum
- Ef depurð varir í meira en 2 vikur, getur verið um þunglyndi að ræða
- Að vera þunglyndur er annað og meira en að vera leiður og dapur
Hver er tíðni þunglyndis?
- 20-25% kvenna og 7-12% karla þjást af þunglyndi ehtíman á ævinni
- Talið er að í 15-20% tilfella þunglyndis verði sjúkdómurinn langvinnur
- Áætlað er að 20-30% sjúkl sem þjást af alvarlegu þunglyndi svari ekki lyfjameðferð
Hver eru einkenni þunglyndis?
- Depurð (varir í meira en 2 vikur)
- Svefntruflanir (aukinn eða minnkaður svefn)
- Breyting á matarlyst (aukning eða minnkun)
- Einbeitingarerfiðleikar
- Hægist á hugsunum og hreyfingum
- Erfitt að taka ákvarðanir
- Minnkuð lífsorka
- Minnkuð kyngeta og löngun
- Áhugaleysi
- Vonleysi
- Framtaksleysi
Hvað er Óyndi ?
- Svipar til þunglyndis en stendur lengur yfir
- Einkenni eru vægari
- Talið er að um 3% þjáist af óyndi
- Algengara meðal kvenna
Hver eru einkenni óyndis?
- Breyting á matarlyst
- Svefnvandi
- Þreyta
- Lítil sjálfsvirðing
- Einbeitingarerfiðleikar
- Vonleysistilfinning
Hvað eru geðhvörf 1 ?
- Mislöng tímabil með þunglyndi eða örlyndi (manía)
- Þunglyndi fylgir oftast á eftir örlyndi
- þunglyndislotan varir oftast lengur er örlyndið
Raunveruleikaskyn getur brenglast og tengsl við raunveruleikann tapast og geðrofseinkenni geta komið fram - Fjöldi sjúkdómstímabila er einstaklingsbundinn
- Tíðni 1-2% - skiptist jafnt á milli kynjanna
- Sjálfsvígshlutfall 18%, áfengissýki 13%
- Blandað ástand (mixed state), aukin sjálfsvígshætta
Hver er tíðni geðhvarfa?
- Upphaf einkenna er oftast 17-30 ára
- Þó geta geðhvörf komið fram á öðrum aldri
- oft á tíðum alvarlegri einkenni hjá þeim sem veikjast snemma og svara síður litíum meðferð
- Áætlað er að um 25-50% þessara sjúkl muni gera a.m.k eina sjálfsvígstilraun
- Ath þarf hvort það geti verið aðrir sjúkdómar sem valda einkennunum
Hvernig er þunglyndistímabil ?
- Þunglyndistímabil eru algengari en örlæti
- langvarandi spenna með ofvirkni
- Örvænting
- Daufleiki og áhugaleysi
- Lélegt sjálfálit
- Niðurrif
- Einkenni eins og ofskynjanir geta fylgt
Hver eru einkenni örlyndistímabila (manía) ?
- Ört geð
- Árásargirni
- Ergelsi
- Aukin orka og virkni
- Málgleði - hratt tal (aukinn talþrýstingur)
- Minnkuð svefnþörf
- Hvatvísi
- Líkamleg og andleg vellíðan
- Óeðlileg spenna
- Skert athygli og raunveruleikatengsl
- Skiptir ört um umræðuefni
- Mikið sjálfstraust og mannblendinn
- Er á iði
- Einbeitingaleysi
- Getur leitt til örmögnunar
Hvað eru geðhvörf 2 ?
- þarf að vera a.m.k ein væg örlyndislota (hypomanía) og ein þunglyndislota
- Almennt vægari einkenni en geðhvörf 1
- þunglyndisloturnar geta verið alvarlegar
- Þunglyndistímabil meira ríkjandi
- Ekki geðrof
Hvað eru væg örlyndistímabil (hypomanía)?
- Ástand sem er vægara en manía
- Varir oft í styttri tíma
- Meiri orka og kraftur
- Ekki geðrof
- Getur haft ,,leiðinleg’’ áhrif
Hvað eru geðhvörf 3 / hverflyndi ?
- Cyclothymia (cyclothymia disorder)
- Mildara en geðhvörf 1 og 2
- Kemur fram snemma á unglingsárum eða hjá ungu fólki
þarf að hafa verið til staðar í 2 ár - jafnvel sveiflur innan sama dags
Mögulega vangreint á Íslandi t.d ranggreint sem ADHD og persónuleikaraskanir
