Melting Flashcards
(246 cards)
1
Q
Hvar eru steinar í cholelithiasis?
A
Í gallblöðru.
2
Q
2 týpur af gallsteinum.
A
- Blandaðir kólesteról steinar
- Pigmented steinar
3
Q
Blandaðir kólesteról gallsteinar. Útlit, áhættuþættir.
A
- Grænir
- Fat, female, forty, fertile, svartir
4
Q
Pigmented gallsteinar. Útlit, orsök.
A
- Svartir
- Koma vegna hemolysis.
5
Q
Einkenni sjúklings með gallstein/a (cholelithiasis).
A
- Kólískir kviðverkir í efri hægri fjórðungi. Leiðni upp í öxl.
- Versnar með feitum mat.
6
Q
Greining gallsteina.
A
- Ómun á hægri efri fjórðungi kviðar.
7
Q
Hvernig lítur gallblaðra út á ómun?
A
Hún er full af vökva og því svört.
8
Q
Meðferð gallsteina.
A
Cholecystectomy (gallblöðrutaka)
Ef ekki hægt, þá ursodeoxycholic acid.
9
Q
Hvar eru steinar í cholecystitis?
A
Í cystic duct, ganginum sem liggur frá gallblöðru niður í common bile duct sem opnast svo í duodenum.
10
Q
Hvar er bólga í cholecystitis?
A
Í gallblöðru.
11
Q
Hvað sést í ómun við cholecystitis?
A
- Pericholecystic vökvi
- Þykkveggja gallblaðra
- Gallsteinar
- Þetta er greining cholecystitis.
12
Q
Einkenni sjúklings með cholecystitis.
A
- Ekki lengur cholic verkir eins og í cholelithiasis heldur konstant kviðverkir.
- Pos. Murphy´s próf.
- Vægur hiti og leukocytosis (vegna bólgu).
13
Q
Greining cholecystitis.
A
- Echo (leita að bólgubreytingum, ekki steininum sjálfum)
- Ef það gengur ekki, þá HIDA skann
14
Q
Meðferð cholecystitis, 3-4 atriði.
A
NPO diet IV vökvi IV sýklalyf Gallblöðrutaka, tiltölulega urgent, annars getur gallblaðran perforerað. Dren ef aðgerð ekki möguleiki.
15
Q
Hvar er gallsteinn í choledocholithiasis?
A
Í common bile duct.
16
Q
Einkenni sjúklings með choledocholithiasis.
A
- Fer eftir því hversu langt steinninn fer.
- Getur fengið pancreatitis (hækkaður lípasi), lifrarbólgu.
- Dilation á gallgöngum og gula (því lifrin heldur áfram að konjugera bilirubin)
- Þessir sjúklingar fá alltaf (sársaukafulla) obstructiva gulu!
- Stundum pos. Murphy´s sign
- Stundum bólga með hita etc.
17
Q
Hver er næstalgengasta ástæða pancreatitis?
A
Choledocholithiasis
18
Q
Greining choledocholithiasis.
A
- Echo
- Ef neg. en sterkur grunur, þá MRCP
19
Q
Meðferð choledocholithiasis.
A
- ERCP urgent!
- Einnig NPO, IVF, IV sýklalyf.
- Og svo gallblöðrutaka seinna ef þörf er á.
20
Q
Cholangitis. Hvað gerist?
A
- Eins og í choledocholithiasis, þegar gallsteinn festist í common bile duct og stíflar flæði galls.
- Nema hér er gallið orðið stagnant og sýkist. Bakteríur geta farið upp í gallganga lifrar.
21
Q
Hvaða bakteríur eru oftast í cholangitis?
A
Gram neg stafir og loftfælur, þ.e. GI flóran.
22
Q
Einkenni sjúklings með cholangitis.
A
- Verkur í hægri efri fjórðungi
- Sársaukafull obstructiv gula
- Hiti
23
Q
Charcot´s triad - hvað og í hverju?
A
- Verkur í hægri efri fjórðungi
- Sársaukafull obstructiv gula
- Hiti
Einkenni cholangitis.
24
Q
Hvað er Raynold´s pentad?
A
- Verkur í hægri efri fjórðungi
- Sársaukafull obstructiv gula
- Hiti
- Hypotension
- Breyttur mental status
Alvarlegt merki cholangitis!
25
Greining og meðferð cholangitis.
- Ómun sýnir obstruction á gallvegum.
- IVF, IV sýklalyf og NPO diet.
- Svo ERCP emergently! Er bæði greining og meðferð.
- Stundum galltaka eftir á.
26
Hvaða IV sýklalyf á að nota í gallsteinasjúkdómum?
- Ciprofloxacin (gram neg. stafir) og metronidazole (loftfælur)
- Ampicillin/Gentamycin og metronidazole.
- Pip/TAZO coverar of mikið, t.d. Strep. En er gert oft í praxis.
27
4 gallsteinasjúkdómar.
Cholelithiasis
Cholecystitis
Choledocholithiasis
Cholangitis
28
Hvað getur valdið esophagit?
```
Pill induced
Infectious
Eosinophilic
Caustic
Everything else (eða GERD)
```
29
Einkenni sjúklings með esophagit?
- Kyngingarörðugleikar
| - Sárt að kyngja
30
Greining esophagits?
Endoscopia með biopsiu.
31
Meðferð esophagit.
- Fer eftir undirliggjandi sjúkdómi.
| - Vanalega líka alltaf PPI hemill eða H2 blokki.
32
Pill induced esophagit. Hvað gerist?
Pillurnar festast, valda bólgu þar sem þær festast og brenna vélindaslímhúðina aðeins. Pillan fer svo niður en bruninn situr eftir.
33
Hvaða lyf eru algengust í pill induced esophagit?
- Óhúðuð NSAIDS
- Sýklalyf, sérstaklega tetracyclin
- Bisphosphonöt
- HIV lyf
34
Meðferð pill induced esophagit.
- Taka lyfskömmina út.
| - Tími og PPI
35
Hvernig má fyrirbyggja pill induced esophagit?
Nota sem minnst af lyfjunum sem geta valdið honum og taka hverja pillu með fullu glasi af H20, standa á meðan.
36
4 helstu organisms í sýktum esophagit. Hvað sést í munni og meðferð.
- Candida: flucanozole, nystatin
- HSV: sérð oral lesionir. Val/acyclovir
- CMV: Val/agancyclovir
- HIV: tækifærissýkingar. HAART
37
Eosinophiliskur esophagit er...
...ónæmisviðbragð við fæðu.
38
Sjúklingur með eosinophiliskan esophagit er vanalega líka með...
...atopy, þ.e. astma, ofnæmi.
39
Greining eosinophilisks esophagits.
Biopsia úr vélinda sýnir fleiri en 15 eosinophila í felti.
40
Meðferð eosinophilisks esophagits.
PPI í 6 vikur.
| Ef það gengur ekki eða sjúklingur hefur þegar verið á PPI, þá innúðasterar.
41
GERD er meðhöndlaður...
...því hann getur valdið eosinophiliu.
42
Sjúklingar í caustic esophagitis.
- Lítill krakki sem drekkur eitthvað
- Fullorðinn í sjálfsvígstilgangi.
Vanalega sterkur basi/sýra.
43
Einkenni sjúklings með brennt vélinda.
- Larynx bruni veldur hæsi
- Stridor
- Slef
44
Meðferð brennds vélinda.
- Ekki alvarlegt: Fljótandi fæði og obs.
- Alvarlegt: NPO fæði í 72 klst og endurtaka svo endoscopiu.
- Má reyna að setja niður NGT túbu og skola, soga upp etc.
45
Hvað má aldrei gera í brenndu vélinda?
Reyna að hlutleysa pH!!! Brennir sjúklinginn aftur.
46
Vandamál sem orsaka dysphagiu skiptast í...
...hreyfingu/functional (bæði matur og vökvi) og mechanical/obstructive (vanalega progressivt).
47
Fyrstu tvær rannsóknir í dysphagiu.
Fyrst kyngingarmynd með barium. Svo endoscopia með/án biopsiu.
48
Hvað gerist í achalasiu?
- LES getur ekki slakað á (vantar myenteric plexus).
49
Einkenni sjúklings með achalasiu.
Matur festist við GI mótin (midsternal).
50
Greining achalasiu.
- Kyngingarmynd sýnir þanið vélinda og lokaðan LES.
- Manometry
- Endoscopia með biopsiu til að útiloka cancer.
51
Hvað er pseudoachalasia?
Cancer sem sýnist vera achalasia á kyngingarmynd og manometriu.
52
Meðferð achalasiu.
- Botulinum (endist stutt)
- Dilation (getur rifið vélinda)
- Myotomia (best)
53
Hvað gerist þegar scleroderma kemur í vélindað?
Kollagenútfellingar í LES sem getur þá ekki dregist saman.
54
Einkenni sjúklings með scleroderma í vélinda.
- CREST eða system scleroderma.
| - GERD (sýra kemur upp í vélinda)
55
Meðferð við scleroderma í vélinda.
PPI lyf fyrir einkenni, því við getum ekki læknað þetta.
56
Diffuse esophageal spasmi, hvað er að gerast?
Random samdrættir í vélinda, líka þegar ekki er verið að kyngja.
57
Einkenni sjúklings með diffuse esophageal spasma.
- Retrosternal verkur, líkist MI. Skánar við nítró (sem slakar á sléttum vöðvum).
58
Greining diffuse esophageal spasma.
- Fyrst útiloka MI með EKG og troponin.
| - Svo kyngingarmynd, manometria. Biopsia er ekki nauðsynleg.
59
Corkscrew vélinda á kyngingarmynd er...
...diffuse esophageal spasm.
60
Meðferð diffuse esophageal spasma.
Nítró og CCB í köstum.
61
Schatzkit ring er hvað?
Þröngur "hringur" neðst í vélinda.
62
Einkenni sjúklings með Schatzkit ring.
"Steakhouse" dysphagia.
63
Uppvinnsla Schatzkit ring.
Kyngingarmynd sýnir þrengingu neðst í vélinda og svo endoscopia MEÐ biopsiu til að útiloka cancer.
64
Meðferð Schatzkit ring.
Hringurinn er opnaður í endoscopiu.
65
Hvað er Plummer Vinson?
Syndrome einkenna sem tengjast esophageal webs.
66
Einkenni Plummer Vinson
- Kvk oftar
- Járnskortur og anemia
- Dysphagia
- Esophageal webs
- Esophageal cancer að lokum
67
Greining Plummer Vinson.
Kyngingarmynd. Endoscopia og biopsia ekki nauðsynleg.
68
Meðferð Plummer Vinson.
- Járn
| - Skima reglulega fyrir cancer með endoscopiu með biopsiu.
69
Einkenni Zenker´s diverticulum.
- Ómeltur matur skoppar aftur upp í munn.
| - Mikil andremma
70
Greining og meðferð Zenker´s diverticulum.
Kyngingarmynd og biopsia.
| Skurðaðgerð.
71
Hvernig kemur strictura í vélinda til?
Vegna GERD í neðsta þriðjungi vélinda.
72
Hvernig kemur cancer í vélinda til?
- Adenocarcinoma í vélinda kemur til vegna GERD í neðsta þriðjungi vélinda.
- Flöguþekjucancer kemur hins vegar í efsta þriðjung vélinda og er vegna reykinga og alkóhóls.
73
Einkenni sjúklinga með stricturu/cancer í vélinda.
- GERD
- Dysphagia
- Þyngdartap (ýmist vegna lystarleysis vegna sýrureflux eða cancer)
74
Greining og uppvinnsla stricturu/cancer í vélinda.
- Kyngingarmynd
| - Endoscopia með biopsiu.
75
Meðferð stricturu í vélinda.
PPI og dilation.
76
Meðferð cancer í vélinda.
Chemo/geislun/skurðaðgerð.
77
Hvað er GERD?
Gastroesophagial Reflux Disease.
78
Hvað gerist í GERD?
LES er veikur af einhverri ástæðu og sýra fer upp í vélindað og brennir það.
Fólk fær esophagit.
79
Einkenni sjúklings með GERD.
- Brennandi brjóstverkur sem versnar við að leggjast og borða kryddaðan mat.
- Skánar við að sitja uppréttur og við sýruhemlandi atriði.
- Stundum hæsi og jafnvel stridor ef mjög slæmt.
- Asmtaeinkenni, bara á nóttunni.
80
Astmi sem er bara á nóttunni og skánar ekki með lyfjum, getur verið...
...GERD.
81
Meðferð og greining GERD.
- PPI í 6 vikur og lífstílsbreytingar (er bæði greining og meðferð!)
- Ef þetta virkar ekki, þá endoscopera með biopsiu.
- 24 klst. pH monitor en ekki mikið notað núna.
82
GERD með metaplasiu/dysplasiu. Meðferð.
Ef metaplasia, hækka PPI skammta og skima.
| Ef dysplasia, brenna vefinn í burtu. Annars breytist hann í adenocarcinoma. Og svo skima.
83
Hvað er Barrett´s?
Vélindaslímhúðin breytist í columnar slímhúð. Þetta gerist í GERD.
84
Þegar sjúklingur kemur inn með GERD einkenni, þarf einnig að spyrja hann hvort...
...hann hafi lést upp á síðkastið án þess að ætla sér það. Og athuga anemiu (obs cancer vegna GERD).
85
Hvað er Nissen fundoplication og við hverju er það gert?
Við GERD ef sjúklingur vill ekki eða þolir ekki PPI lyf.
| Þetta er aðgerð, þar sem maganum er snúið utan um neðsta hlusta vélinda.
86
Hvar eru peptic ulcers og hvað veldur þeim?
- Í maga: oftast H. pylori
| - Í skeifugörn/duodenum: næstum alltaf H. pylori.
87
6 tegundir magasára, eftir orsök þeirra.
- H. pylori (1 sár)
- NSAIDS (mörg, grunn)
- Malignancy (upprúnnaðar brúnir og nekrósa í miðjunni)
- Curling ulcers (í bruna)
- Cushing ulcers (með auknum intracranial þrýstingi eða sterum)
- Gastrinoma (yfirleitt mörg sár og niðurgangur, ZE syndrome)
88
Einkenni magasára.
- Epigastriskur verkur sem tengist mat.
- Blóðug uppköst
- Perforation á maga
- Engin einkenni hjá 20%.
89
Greining magasára.
Endoscopia með biopsiu til að útiloka malignancy etc.
90
Almenn meðferð magasára.
- PPI lyf
- Hætta að reykja og drekka
- Taka NSAIDS út.
91
Meðferð H. pylori magasára.
Triple therapy:
- PPI
- Chlorithromycin
- Amoxicillin (eða Metronidazole)
92
H. pylori getur valdið...
...engu, dyspepsiu, magasárum og cancer (MALToma).
93
Greining H. pylori.
- Best að gera endoscopiu með biopsiu.
| - Serologia einnig möguleiki ef meðferð er ekki hafin.
94
Zollinger-Ellison syndrome.
Gastrinoma - tumor sem framleiðir gastrin og örvar þannig sýrumyndun, án þess að sýrustjórnun sé til staðar á gastrinmynduninni.
95
Hvað gerir gastrin?
Gastrín örvar sýrumyndun í parietalfrumum. Gastrin er ekki framleitt ef nóg er af sýru.
96
Einkenni sjúklings með ZE syndrome.
- Stór, virulent magasár sem svara ekki PPI meðferð.
| - Niðurgangur
97
Greining ZE syndrome.
- Mæla gastrin
- Ef á mörkunum að vera hátt, þá secretin próf.
- Somatostatin receptor scintigraphy leit með SRS skanni (eða CT).
98
Meðferð ZE syndrome.
Taka gastrinomað út (þó það sé benign), því það getur inducerað cancer í maga í gegnum sýrumyndun.
99
Hvað er gastroparesis og hvað veldur?
- Lömun magans og hann tæmir sig ekki.
| - Idiopathic eða vegna diabetes (þá er þetta neuropathia í vagus tauginni!)
100
Einkenni sjúklings með gastroparesis.
- Krónískur kviðverkur sem tengist máltíðum.
| - Peripheral neuropathiur ef diabetes.
101
Greining gastroparesis.
- Magaspeglun til að útiloka aðra sjúkdóma (cancer, magasár, etc.)
- Magatæmingarrannsókn (meira en 60% eftir 2 klst. eða 10% 4 klst. eftir í maga, bendir til gastroparesis).
102
Meðferð gastroparesis.
- Forðast ópíöt og anticholinergisk lyf.
- Góð blóðsykursstjórnun
- Prochinetisk lyf
(Erythromycin IV, metaclopramide po)
103
Hvað veldur cyclic vomiting syndrome?
Tengist THC (marijuana).
104
Einkenni sjúklings með cyclic vomiting syndrome.
- Óstjórnleg ógleði og uppköst á nokkurra vikna fresti.
| - Marijuana notkun
105
Greining og meðferð cyclic vomiting syndrome.
- Klínísk greining. Hins vegar hægt að magaspegla til að útiloka aðrar ástæður.
- Hætta að nota marijuana.
- Í kasti er hægt að nota metaclopramide eða erythromycin.
106
Gastric adenonoma tengist hverju og hvar er það algengt?
- Tengist nítrötum
| - Aukin tíðni í Austur-Asíu, líklega mataræði
107
Einkenni sjúklinga með gastric adenoma.
- Verða fljótt saddir
- Þyngdartap
- Gastric outlet obstruction
108
Greining, meðferð og horfur gastric adenoma.
- Magaspeglun með biopsiu sýnir signet ring frumur.
- PET CT
- Meðferð er skurðaðgerð og chemo, horfur eru slæmar.
109
Akút vs. krónískur niðurgangur:
- Akút er undir 2 vikur, krónískt er meira en 4 vikur.
| - Akút er yfirleitt sýking.
110
Akút niðurgangur skiptist í...
- Enterotoxiskt
| - Invasive
111
4 einkenni invasive akút niðurgangs.
- Blóðugur niðurgangur
- Hiti
- Leukocytosa
- Hvítar blóðfrumur í niðurganginum
- (lactoferrin)
112
4 einkenni enterotoxisks akút niðurgangs.
- Vatnskenndur niðurgangur
- Ekki hiti
- Ekki leukocytosa
- Ekki hvítar blóðfrumur í niðurgangi
113
6 algengustu orsakavaldarnir í enterotoxiskum akút niðurgangi og hverju tengjast þeir.
- C. diff (sýklalyf)
- Enterotoxiskur E.coli (ferðalög til mið-Ameríku)
- Vibrio cholerae (mengað vatn, t.d. 3.heimslönd)
- S. aureus (toxín! Eggjasalat etc.)
- Bacillus cereus (endurupphituð hrísgrjón)
- Giardia (ferskvatn t.d. útilegur)
114
5 algengustu orsakavaldarnir í invasivum akút niðurgangi og hverju tengjast þeir.
- Salmonella (kjúklingur, hrá egg)
- Chigella (HUS)
- Enterohemorragiskur E.coli (HUS og óeldað kjöt)
- Camphylobacter (algengast!)
- Amiva histolytica (HIV/AIDS)
115
Sjúklingur kemur inn með pípandi upp og niður. Hvað er líklegast?
Gastroenteritis af viral orsök. Best að gefa vökva og hugsanlega gefa Imodium.
116
8 rauð flögg hjá sjúklingi með pípandi upp og niður.
- Hár hiti
- Mikill kviðverkur!!!
- Ónæmisbældur sjúklingur
- Nýlegur sýklalyfjakúr
- Nýleg sjúkrahúslega
- Blóð eða gröftur í niðurgangi
- Elektrolytatruflanir
- Meira en 3 daga saga
117
Uppvinnsla (ef rauð flögg) hjá sjúklingi með pípandi upp og niður.
- Byrja á C. diff testi
- Hægðapróf: ath. hvítar og rauðar blóðfrumur (ef já, þá invasive organism)
- Ef já, þá fá ræktun og ristilspeglun til að athuga sýkingu vs. medical disease
- Ef hvorki hvítar né rauðar, þá er þetta enterotoxiskt.
- Þá athuga parasita.
- Ef neg., þá var þetta bara viral.
118
Meðferð við C. diff.
- Metronidazole per os
- Vancomycin per os
- Vanco IV með MTZ po
- Fecal transplant
119
Einkenni sjúklings með C. diff.
- Vatnskenndur niðurgangur með sérstakri lykt :-S
120
HUS er hvað og hver eru einkenni sjúklings?
- Hemolytic uremic syndrome, sem er hluti af rófi thrombocytipenisks thrombotic purpura.
- Sjúklingur fær blóðugan niðurgang eftir að hafa borðað
- Líka með anemiu (með schistocytum) og hækkað krea.
- Orsakað af Shigella eða E.coli)
121
Meðferð HUS.
- Stuðningsmeðferð (skilun ef akút nýrnaskaði etc.)
| - Plasmaskipti.
122
4 tegundir krónísks niðurgangs.
- Secretory
- Osmotiskt
- Bólga
(- Malabsorption, er eiginlega hluti af osmótiskum)
123
Hvað gerist í sekretoriskum krónískum niðurgangi?
- Sá hluti magans sem á að taka upp stöff, fer að seyta í staðinn.
- Niðurgangur verður mikill og vatnskenndur.
124
Sekretoriskur krónískur niðurgangur. Osmólar bil hægða, hvítar blóðfrumur/rauðkorn í hægðum, slím, breyting við NPO, einkenni á nóttunni, fita í hægðum.
Osmólar bil normal, hvorki hvít né rauð, ekkert slím, breytist ekki við NPO, einkenni á nóttunni, ekki fita í hægðum.
125
Osmótiskur krónískur niðurgangur. Osmólar bil hægða, hvítar blóðfrumur/rauðkorn í hægðum, slím, breyting við NPO, einkenni á nóttunni, fita í hægðum.
- Orsökin er fæða sem ekki er hægt að melta
- Osmólar bil hækkað, engin rauð, hvít eða slím.
- Breyting við NPO, niðurgangur hættir
- Ekki einkenni á nóttunni
- Fita í hægðum ef malabsorption
126
Inflammatory krónískur niðurgangur. Osmólar bil hægða, hvítar blóðfrumur/rauðkorn í hægðum, slím, breyting við NPO, einkenni á nóttunni, fita í hægðum.
Rauð og hvít og slím.
| Gerir hitt ekki, ferð beint í ristilspeglun.
127
Hvernig er osmólar bil hægða reiknað og hvert benda hækkuð/lækkuð gildi?
290 (mælt osm) - 2*(Na+K)
- Ef þetta er undir 50, þá líklega secretory.
- Ef þetta er meira en 100, þá líklega osmotiskt
128
5 algengustu ástæður krónísks niðurgangs.
- Laxativ ofnotkun
- Lyf
- Laktósa óþol
- Krónísk C. diff sýking
- Celiac sprue
129
Hvað þarf að mæla í hægðum hjá sj. með krónískan niðurgang og til hvers?
Osmólar bil, hvít og rauð, slím, slím, fitu.
| Erum að reyna að flokka niðurganginn í secretory vs. inflammatoriskan vs. osmotiskan.
130
Ef krónískur niðurgangur reynist vera secretory, hvað er þá næst í uppvinnslu?
Mæla hormón, því þá er þetta hormónaseytandi tumor.
| Í praxis er fyrst gerð magaspeglun og C. diff.
131
Greining osmotisks krónísks niðurgangs.
Magaspeglun með biopsiu.
132
Greining inflammatorisks krónísks niðurgangs.
Ristilspeglun.
133
VIPoma. Hvað, greining, meðferð.
- VIP er seytt og niðurgangur fer af stað.
- Greint með mælingu VIP
- Rx. er skurðaðgerð.
134
ZE syndrome. Hvað, greining, meðferð.
- Gastrinoma
- Sj. með virulent magasár og niðurgang.
- Dx. með gastrinmælingu, hátt er pos. Einnig sekretin test. Svo SRS skann.
- Rx. skurðaðgerð
135
Carcinoid. Hvað, einkenni, greining, meðferð.
- Tumor sem seytir serotonin. Gerir ekkert í GI fyrr en það metastasast í lifur.
- Útsetur hægri hlið hjartans (er svo brotið niður í lunga) fyrir fibrosis. Líka flushing og niðurgangur.
- Dx. 5-HIAA í þvagi
- CT til að stiga
- Rx. skurðaðgerð
136
Hvaða steinefni eru tekin upp í duodenum/skeifugörn og hverju valdur skortur á þeim?
Folate - macrocytisk anemia
Iron - microcytisk anemia
Calcium - osteoporosis
137
Hvar eru kolvetni tekin upp?
Í duodenum/skeifugörn
138
Hvað er tekið upp í terminal ileum?
Gallsölt
| B12
139
Ef fita er ekki tekin upp, missir sj. líka hvað, og hver verður þá sjúkdómurinn fyrir hvert atriði fyrir sig?
```
Fituleysanlegu vítamínin:
A - næturblinda
D - osteoporosis
E - nystagmus
K - blæðingar
```
140
Hvað er tekið upp í ristli?
Vatn
141
Bris og melting.
Bris er nauðsynlegt til að melta prótín.
142
Fyrsta skref þegar sj. kemur inn með einkenni malabsorptionar.
- Setja þá á 100g af fitu og taka hægðir eftir 72 klst.
- Ef meira en 14 g af fitu í hægðum, þá malabsorption.
- Síðan prófa D-Xylose.
143
Sj. með einkenni malabsorptionar. D-Xylose frásogast en fitutest var pos. Bendir til...
...vandamála í pancreas.
Rx. er pancreatic ensím
Gerist í Chronic pancreatit og cystic fibrosis
144
Ef D-Xylose frásogast ekki. Næsta skref er?
Magaspeglun með biopsiu.
145
Hvað er celiac sprue?
Glútenofnæmi, miðlað af IgA.
146
Einkenni celiac disease.
Niðurgangur
Uppþemba
Þyngdartap
Stundum dermatitis
147
Greining celiac disease.
- ttG mæling
| - Magaspeglun með biopsiu: sjáum útflatta villi.
148
Hvað getur stundum fylgt celiac disease?
Járnskortsanemia og hypocalcemia/osteoporosis (obs allt tengt skeifugarnarveseni!)
149
Meðferð celiac disease.
Forðast glúten.
150
Laktósa óþol. Hverjir, einkenni og greining.
- Eykst með aldri og í asískum.
- Sjúklingur er með niðurgang og uppþembu tengt mjólk en EKKI þyngdartap.
- Greint með því að taka út mjólkurvörur.
151
Tropical sprue. Hvað, hverjir, einkenni, greining, meðferð.
- Sýking
- Sjúklingur er bóndi við Karabíska hafið :D
- Einkenni eru eins og í celiac disease.
- Dx. magaspeglun með biopsiu.
- Rx. sýklalyf
152
Whipple´s disease. Hvað, einkenni, greining og meðferð.
- Sýking
- Malabsorption + einkenni frá heila, liðum og lymph.
- Dx. magaspeglun með biopsiu, þarf að skoða í rafeindasmásjá.
- Rx. trimetoprim sulfa eða doxycyclin.
153
Týpískur sjúklingur með diverticulosis á ristli.
- Vanalega harðlífi
- Yfir 50 ára
- Borðar litlar trefjar, mikið af rauðu kjöti.
- Annars einkennalaust.
154
Prophylaxi fyrir ristilkrabba hjá sj. með ristilpoka.
Auka trefjar, ávexti og grænmeti í fæði. Minnka rautt kjöt.
155
Einkenni og greining og meðferð diverticular spasma.
- Verkur í vinstri neðri fjórðungi sem fer við hægðalosun
- Klínísk greining (fyrst þarf þó að greina ristilpoka með ristilspeglun)
- Meðferð: meiri trefjar
156
Blæðandi ristilpokar...
- Vanalega ekki sársauki
- Útiloka aðrar ástæður GI blæðingar með magaspeglun.
- Ristilspeglun
- Rx. brenna fyrir blæðinguna.
157
Diverticulitis, einkenni:
- Vinstri appendicitis verkur
- Eymsli og verkir í vinstri neðri fjórðungi
- Hiti, leukocytosa (bólga!)
158
Greining diverticulitis.
- CT abdomen með IV kontrast
| - Muna að útiloka perforation!
159
Meðferð diverticulitis.
- Mildur: Fljótandi fæði og sýklalyf per os.
- Alvarlegt: NPO og IV sýklalyf
- Abscess: NPO, IV sýklalyf og drena!
- Perforation: Beint í skurðaðgerð og IV sýklalyf.
- Endurtekið: fjarlægja hluta ristils.
160
Sýklalyf fyrir diverticulitis.
- Ciprofloxacin + MTZ
- Gentamycin + Ampicillin + MTZ
- Pip/Tazo (sísti kosturinn)
161
Frítt loft á CT abdomen þýðir...
Perforation! Akút aðgerð!
162
Loftbrún/vökvabrún í ristli á CT abdomen þýðir...
...obstruction á ristli. Aðgerð!
163
Hvernig krabbi er ristilkrabbi?
Colorectal adenocarcinoma
164
Forstig ristilkrabba er...
...ristilsepi (polyp).
165
7 áhættuþættir ristilkrabba.
- yfir 50 ára aldur
- áfengi
- reykingar
- offita
- unnið, rautt kjöt
- bólgusjúkdómur í ristli (CU, Crohn´s)
- Erfðir
166
Einkenni sjúklings með ristilkrabba.
- Engin einkenni! Finnst incidentalt.
- Járnskortsanemia hjá kk eða kvk sem ekki eru á blæðingum, senda í ristilspeglun.
- Breyttar hægðir, engar hægðir, blóð í hægðum.
167
2 týpur af ristilsepum.
- Á stilk, betri (litlir, tubular)
| - Sessile, flatir og erfitt að ná þeim öllum af (villous, stórir)
168
Meðferð ristilkrabba.
- Skurðaðgerð
- Stiga með CT
- Lyfjameðferð (FOLFOX)
169
Hvenær á að hætta að skima fyrir ristilkrabba?
Byrja 50 ára. Hætta í síðasta lagi 85 ára eða þegar lifun einstaklings er líklega undir 10 árum.
170
FAP, familial adenomatous polyposis. Hvað, einkenni og meðferð.
- galli í APC geni
- Þúsundir polypa í ungu fólki, svo ristilkrabbi og dauði fyrir 40.
- Prophylaxi: taka allan ristilinn.
171
Lynch syndrome. Hvað?
- Hereditary nonpolyposis colorectal cancer, HNPCC.
- galli í mismatch viðgerðum á DNA
- Colorectal cancer
- Endometrial cancer
- Ovarian cancer
- 3-2-1 reglan í fjölskyldum.
172
Turcot´s syndrome.
Heilakrabbi og ristilkrabbi.
173
Gardner´s syndrome.
Kjálkacancer og ristilcancer.
| Er undirtýpa af FAP
174
Peutz-Jegher´s syndrome.
Polypar í ristli en cancer í smáþörmum.
175
Orsakir skorpulifrar - VW HAPPENS!
- Viral hepatitis B og C
- Wilsons disease
- Hemochromatosis
- A1-antitrypsin deficiency
- Primary sclerosing cholangitis
- Primary biliary sclerosis
- Etanól
- Non alcoholic fitulifur
- Something else
176
Viral hepatitis C fá
IV lyfjafíklar
177
Viral hepatitis B fá
þeir sem stunda óvarið kynlíf
178
Viral hepatitis B og C. Hvernig veldur það skorpulifur, greining og meðferð.
- Krónísk bólga
- Greint með mótefnamælingum
- C: ribavirin og interferon áður. Nú antagonistar sem geta læknað þetta.
- Hægt að transplantera en ekki fyrr en lifrarbólgan er farin.
179
Wilson´s disease. Hvernig veldur það skorpulifur, greining og meðferð.
- Koparútfellingar í lifrinni.
- Dx. með augnprófi, cerruplasmin í blóði eða kopar í þvagi. Biopsia er best!
- Rx. Penicillamine losar sj. við kopar meðan beðið er eftir transplanti.
180
Hemochromatosis. Hvernig veldur það skorpulifur, greining og meðferð.
- Ofhleðsla járns gegnum upptöku, erfðasjúkdómur.
- Bronze húð vegna járns, diabetes vegna járns í brisi.
- Dx. ferritín eða transferrin mæling. Biopsia er best.
- Rx. blóðtaka (phlebotomy). Deferoxamine. Transplant.
181
Alfa 1 antitrypsin skortur. Hvernig veldur það skorpulifur, greining og meðferð.
- A1-AT kemst ekki út úr lifur, þar sem hann er frl., og til lungna, þar sem hann á að hafa hemil á elastasa.
- Færð skorpulifur og COPD.
- Dx. biopsia með PAS pos. macrophögum.
- Rx. transplant
182
Primary sclerosing cholangitis. Hvernig veldur það skorpulifur, greining og meðferð.
- Extra hepatic sjúkdómur, sést á fólki, gula og kláði.
- 30-50 ára karlar með sársaukalausa gulu.
- Tengist CU.
- Dx. MRI gallgangar sýnir perlur á bandi.
- Rx. transplant, ekki stent.
183
Primary biliary cirrhosis. Hvernig veldur það skorpulifur, greining og meðferð.
- B fyrir bitches!
- Intrahepatic
- 30-50 ára konur með gulu
- Dx. MRI sýnir ekkert. Biopsia!
- Rx. transplant
184
Alkóhól skorpulifur. Greining og meðferð.
- Dx. saga
| - Rx. stöðva alkóhól notkun og svo transplant
185
NASH fitulifur. Greining og meðferð.
- Útilokunargreining
| - Transplant.
186
Hvað er í galli og hvað gerist það er ekki losað út?
- Bilirubin (færð gulu)
| - Gallsölt (færð kláða)
187
2, 7, 9, 10?
Storkuþættirnir sem þarf að muna :-D
188
Fylgikvillar skorpulifrar.
- Gula
- Kláði
- INR hækkar (storkuþættir)
- Hypoalbuminemia
- Ammonia hækkar
- Hepatic encephalopathia
- Hækkað estrogen veldur gynecomastiu, palmar erythema og spiderangiomata.
- Portal hypertension
189
Hvað gerist ef ammonia er ekki brotið niður í lifur?
Þá safnast ammoniUM fyrir í heila og útkoman er hepatic encephalopathia.
190
Einkenni hepatic encephalopathiu, greining, meðferð.
- Asterixis (flapping tremor)
- Rugl og breytt mental ástand
- Klínísk greining
- Rx. lactulose til að skilja ammonium út
191
Fylgikvillar portal hypertension.
- Thrombocytopenia
- Ascites
- Varicur í vélinda
- Caput medusa
192
Hvers vegna koma varicur á vélinda í portal hypertension?
Á fósturskeiði eru tengsl milli portal blóðrásar og vena cava. Þessi tengsl lokast en geta opnast aftur á fullorðinsaldri ef portal hypertension verður nógu mikill.
193
2 lyf til að lækka portal háþrýsting.
Nadolol eða propranolol (beta blokkerar).
194
Meðferð akút blæðinga frá varicum í vélinda.
Stoppa beta blokker ef sj. er á honum, svo setja "band" á blæðingar.
195
Hydrostatiskur þrýstingur...
...þrýstir vökva út úr æð.
196
Oncostatiskur þrýstingur...
...þrýstir vökva inn í æð.
197
Tvennt getur í grundvallaratriðum valdið ascites:
Hydrostatiskur þrýstingur (alltof mikið af vökva) og oncostatiskur þrýstingur (stöff til staðar sem dregur vökvann til sín).
198
Ascites skiptist í...
...orsakaðan af portal hypertension og ekki.
199
Hvað er SAG og hvenær er það notað?
Serum albúmín - albumín í vökva.
Notað í ascites.
- Ef vegna portal hypertension: >1,1. Mest vatn í vökvanum.
- <1,1: mikið af frumum í vökvanum: berklar eða cancer.
200
2 sem veldur portal hypertension.
Cirrhosa og hægri hjartabilun.
201
Einkenni ascites.
- Shifting dullness
| - Bulging flankar
202
Meðferð fyrir ascites.
- Furosemide og spiranolactone
- Vatnstakmörkun
- Paracentesis (til að tappa af)
203
Spontanous bacterial peritonitis. Hvað, einkenni, greining, meðferð.
- Streptokokkar og/eða gram nef. stafir í ascites vökva.
- Hiti og kviðverkir
- Neutrophilar >250
- Tx. Ceftriaxone.
204
Hvað er secondary bacterial peritonitis?
Hellingur af mismunandi bakteríum í ascites vökva. Bendir til perforationar á þörmum og er ábending fyrir explorativa skurðaðgerð!
205
Hepatocellular carcinoma. Hvað veldur, einkenni, greining.
- Vegna skorpulifrar eða hepatitis B.
- Engin einkenni
- Dx. skima með ómun og svo þriggja fasa CT.
206
Hvað þarf að skima í sj. með skorpulifur?
- Magaspeglun fyrir varicur
- Óma til að leita að hepatocellular cancer
- Ath. ascites vökva til að screena fyrir SBP sýkingu.
207
Hvað aðskilur efri og neðri GI blæðingar?
Ligamen of Treitz.
208
Algengustu ástæður blóðs úr munni (t.d. blóðugra uppkasta/hósta/uppgangs).
- Nefblæðingar
- Varicur í vélinda
- Magasár
- AVM
(GERD og cancer líka)
209
Algengustu ástæður blóðugra hægða.
- AVM
- diverticulosis
- cancer
- henorrhoids
210
5 hlutir sem þarf (alltaf) að gera í GI blæðingum.
- 2 stórir æðaleggir
- IVF
- IV PPI
- Krossa blóð!
- Hringja í GI konsúlt
211
Greining GI blæðinga.
- Magaspeglun fyrst
- Ef neg., þá líklega neðri blæðing.
- Ristilspeglun ef blæðing er hætt
- Arteriogram ef blæðing er mikil
- Tagged RBC scan
- Pillu myndavél ef allt annað fullreynt
212
Helstu sjúkdómar sem valda GI blæðingum.
- Varicur
- Magasár
-
213
Mallory-Weiss rifur.
- Eru superficial rifur í vélinda.
| - Týpískur sj. er "weekend warrior" sem kastar upp blóði í smá tíma og svo hættir það af sjálfu sér.
214
Boerhaave syndrome. Hvað, hverjir, einkenni, greining.
- Transmural gat úr vélinda inn í thorax.
- Týpískur sjúklingur er alkóhólisti eða búlemíusjúklingur.
- Einkenni: mjög veikt fólk! (blóð í mediastinum) hiti, mæði.
- Subcutan loft, loft í mediastinum á CT eða í kringum hjarta í hjartahlustun.
- Dx. gastrograffin, svo kyngingarmynd og svo magaspeglun (ef hitt var allt neg.)
215
Dieulafoy´s lesion. Hvað, greining, meðferð.
- Normal anatomiskur variant. Arteria sem er nálægt slímhúð og byrjar spontan að blæða.
- Dx. magaspeglun
- Rx. brenna fyrir æðina.
216
2 týpur af henorrhoids/gyllinæð.
- Internal: blæða en ekki sársauki.
| - External: blæða ekki en eru sársaukafullar
217
Mesenteric ischemia. Hvað, hverjir?
- "gut attack"
- sj. vanalega með vasculopathiu eða a.fib (emboliur).
- Sársaukinn kemur því þarmarnir eru súrefnissnauðir og deyjandi
- Óeðlilega mikill sársauki!
218
Einkenni sjúklings með mesenteric ischemiu. Greining og meðferð.
- Sársauki tengdur mat
- Þyngdartap
- Dx. angiogram
- Rx. taka dauða vefinn burt eða koma blóðrás af stað aftur.
219
Ischemiskur colitis. Hvað, einkenni, greining, meðferð.
- Sj. verður hypotensivur af einhverri ástæðu og garnir fá ekki nóg blóð.
- Sársaukafullt
- Rautt blóð í hægðum
- Dx. ristilspeglun
- Rx. supportive.
220
Hvaða 2 atriði er algengust að valdi pancreatitis?
Alkóhól og gallsteinar.
221
Einkenni sjúklings með pancreatit.
- Kviðverkur sem leiðir aftur í bak.
- Positional verkur: skánar við að halla sér fram.
- Uppköst og ógleði
- Lystarleysi
222
Greining pancreatitis.
- Lípasi hækkaður amk 3x.
223
Meðferð pancreatitis.
- NPO
- IVF
- Verkjalyf
- Tími
224
5 ástæður fyrir pancreatitis.
```
Alkóhól
Gallsteinar
Lyf (HIV lyf)
Tríglyceríð
Trauma/ERCP
```
225
Cullen sign.
- Superficial bjúgur og mar í kringum nafla.
| - Tengist pancreatitis.
226
Turner sign
- Mar á flönkum.
| - Tengist pancreatitis.
227
Hvenær á að taka CT til að greina pancreatitis?
Þegar klínískur grunur er sterkur en lípasi er ekki hækkaður.
228
Hvernig koma ómun og MRCP að gagni í pancreatitis?
Ekki til að greina, heldur til að leita að orsök (gallsteinum og stricturum).
229
Hvaða sýklalyf skal nota í pancreatitis?
Meropenem. En bara ef staðfest sýking!
230
Fylgikvillar pancreatitis.
- ARDS
- Hypocalcemia
- Pleural effusion
- Ascites
- Sýking
- Necrosis
- Abscess
- Pseudocysta
231
Colitis ulcerosa. Hverjir, speglun, biopsia, einkenni, cancer, tengsl við aðra sj.d., skurðaðgerð.
- 20-30 ára
- Ristilspeglun sýnir samfelld sár frá endaþarmi upp ristil.
- Biopsia sýnir superficial sár og cryptu abscessa.
- Blóðugur niðurgangur
- Aukin áhætta ristilcancer (skima árlega!)
- Tengsl við primary sclerosing cholangitis og p-ANCA.
- Ristiltaka læknar.
232
Crohn´s. Hverjir, speglun, biopsia, einkenni, cancer, tengsl við aðra sj.d., skurðaðgerð.
- 20-30 ára og 50-75 ára.
- Ristilspeglun sýnir ósamfelld sár um allan meltingarveg.
- Biopsia sýnir transmural sár og non-caseating granuloma.
- Vatnskenndur niðurgangur, vannæring og þyngdartap.
- Ekki tengsl við aðra sj.d.
- Aðgerð til að laga fistulur og drena abscessa.
233
Meðferð inflammatory bowel disease (CU og Crohn´s).
- Mild einkenni: 5-ASA lyf, betri fyrir CU
- Miðlungs einkenni: ónæmislyf
- Alvarleg einkenni: TNF blokki fyrir Crohn´s eða aðgerð. Prednisone fyrir köst.
234
Hvað er bilirubin?
- Í raun hemoglobin sem flutt er í blóðrásinni.
- RBC losa hemoglobin þegar þau deyja, haptoglobin grípur það og til verður ókonjúgerað bilirubin.
- Flutt til lifrar sem konjúgerar það og skilur út í hægðir.
235
Prehepatisk gula. Hvað hækkar og hvað veldur?
- Hækkun ókonjúgeraðs bilirubins.
- Hemolsyis
- Hematoma
236
Posthepatisk gula. Hvað hækkar og hvað veldur?
- Hækkun konjúgeraðs bilirubins.
- Obstruction:
- Gallsteinar
- Striktúra
- Cancer
- PBC, PSC
237
Intrahepatisk gula. Hvað hækkar og hvað veldur?
- Ýmist ó/konjúgerað bilirubin sem hækkar
- Crigler Najar syndrome
- Gilbert´s
- Dubin-Johnson
- Rotor´s
238
Hvað veldur helst intrahepatiskri gulu með hækkun á ókonjúgeruðu bilirubini?
- Crigler Najar syndrome
| - Gilbert´s
239
Hvað veldur helst intrahepatiskri gulu með hækkun á konjúgeruðu bilirubini?
- Dubin-Johnson
| - Rotor´s (svört lifur á MRI)
240
Konjúgerað bilirubin.
- Vatnsleysanlegt
- Fer því ekki yfir BBB
- Skolast út með þvagi sem verður dökkt
241
Ókonjúgerað bilirubin
- Fituleysanlegt
- Kemst yfir BBB
- Kemst til baka úr þvagi og þvag því ekki dökt.
242
Hepatitis A. Smitleið, akút/krónískt, cancer, DNA/RNA, bólusetning, serologia.
- Fecal-Oral smit
- Bara akút, ekki cancer
- RNA
- Bólusetning til
- IgM ef smitaður núna
IgG ef ónæmur
243
Hepatitis B. Smitleið, akút/krónískt, cancer, DNA/RNA, bólusetning, serologia.
- Kynlíf, IV drugs, blóð
- Bæði akút og krónískt
- Getur valdið cancer
- DNA
- Bólusetning til
- Misjöfn mynd hjá ónæmisbældum, í raun verri hjá heilbrigðum (fulminant hepatitis)
244
Hepatitis C. Smitleið, akút/krónískt, cancer, DNA/RNA, bólusetning, serologia.
- Blóð og IV lyf
- Krónískt, getur valdið cancer
- RNA
- Ekki til bólusetning
- Flestir verða krónískir berar.
245
Hepatitis D. Smitleið, akút/krónískt, cancer, DNA/RNA, bólusetning, serologia.
- Krónískt og því cancer
| - Bara til sem superinfection á eftir hep. B.
246
Hepatitis E. Smitleið, akút/krónískt, cancer, DNA/RNA, bólusetning, serologia.
- 3. heimurinn, óléttar konur.
