rzeźba Flashcards
(11 cards)
rzeźba klasycystyczna
Rzeźbiarze klasycyzmu poszukiwali doskonałych proporcji i dążyli do harmonii. Ich
rzeźby cechowała wirtuozeria techniczna. Rzeźbione postacie były idealizowane. Artyści chętnie nawiązywali do motywów antycznych. Często stosowali pozę kontrapostu,
popularne były pomniki konne. Na wzór rzeźby okresu klasycznego w Grecji starano się
unikać ukazywania emocji na twarzach postaci, a także nazbyt ekspresyjnej gestykulacji.
Duże znacznie miał sposób opracowania faktury – dzieła były bardzo gładkie i starannie wykończone. Dawało to tzw. efekt fini. Dominowała rzeźba figuralna o tematyce
mitologicznej, rozwijała się także sztuka portretowa. Często operowano alegoriami.
W klasycyzmie szczególnego znaczenia nabrała też rzeźba architektoniczna, a zwłaszcza
dekoracja tympanonów i fryzów budowli. Podobnie jak w wiekach poprzednich, powstawała także rzeźba sepulkralna, w której często stosowano typ nagrobka w układzie piramidalnym o skomplikowanej kompozycji i równie skomplikowanej wymowie alegorycznej
i symbolicznej. Najczęściej rzeźbiono w marmurze, popularne były odlewy z brązu.
W rzeźbie architektonicznej często też wykorzystywano stiuk.
Jednym z najistotniejszych rzeźbiarzy europejskich był Włoch Antonio Canova (1757–1822).
Wykształcił się w Wenecji w czasach dominacji rokoka, z tego powodu jego wywołujące wrażenie lekkości rzeźby cechował wdzięk. Z antykiem zetknął się
podczas pobytu w Rzymie, gdzie otworzył swoją pracownię, a także podczas podróży do
Neapolu. Jego ulubionym materiałem był biały marmur. Rzeźby Canovy cieszyły się dużą
popularnością, tworzył dla takich mecenasów, jak np. Napoleon Bonaparte i dostojnicy
watykańscy. W jego pełnych zmysłowości i elegancji dziełach widać inspirację rzeźbą grecką
epoki klasycznej i późnoklasycznej, np. wykorzystywanie stylu mokrych szat, stosowanie kontrapostu. Kompozycję swoich rzeźb artysta nieznacznie dynamizował miękkimi
liniami łuków. Postacie były wyidealizowane. Twarze nie wyrażały emocji, ich nośnikiem
były subtelne gesty. Tworzył głównie dzieła o tematyce mitologicznej. Artysta tworzył również nagrobki. W Bazylice Świętego Piotra w Watykanie wykonał
pomniki nagrobne papieży Klemensa XIII i Klemensa XIV. Oba zostały zakomponowane jako obramienie drzwi, a postaciom papieży towarzyszą figury alegoryczne,
co stanowi odwołanie do nagrobka Aleksandra VII wyrzeźbionego przez Giovanniego
Lorenza Berniniego.
Antonio Canova Amor i Psyche
Rzeźba wysokości 1,55 m wykonywana była z białego marmuru w latach
1787–1793. Kompozycja aktu oparta jest na dwóch przecinających się
diagonalach, co ściągnęło na artystę zarzuty krytyków, gdyż kojarzyło
się z estetyką baroku. Układ rąk Psyche tworzy „medalion”
otaczający idealizowane twarze kochanków. Canova z dużą
szczegółowością wyrzeźbił detale, np. pióra skrzydeł,
kołczan oraz lekyt zawierający styksową maść.
Dzieło znajduje się w Luwrze w Paryżu
Zaczerpnięty z mitologii, a spopularyzowany przez Metamorfozy starożytnego rzymskiego
pisarza Apulejusza, temat miłości skrzydlatego boga Amora do pięknej śmiertelniczki Psyche
często był podejmowany przez rzeźbiarzy i malarzy klasycyzmu. Obdarzona niezwykłą urodą
Psyche ściągnęła na siebie zazdrość Wenus. Bogini wysłała swego syna Amora, by zemścił
się na Ziemiance za to, że odwraca uwagę ludzi od kultu, jakim otaczali oni jego matkę. Amor,
zobaczywszy Psyche, sam się w niej zakochał i odwiedzał ją po kryjomu pod osłoną ciemności.
Psyche którejś nocy zapaliła kaganek, by ujrzeć twarz kochanka, i niechcący go przebudziła.
Zdemaskowany kochanek opuścił ją. By odzyskać ukochanego, dziewczyna musiała wykonać
wiele trudnych zadań zleconych przez matkę Amora. Ostatnim z nich było zdobycie od
Prozerpiny, bogini podziemi, maści zapewniającej wieczną urodę. Opuściwszy Hades, Psyche
otworzyła naczynie z maścią, nieświadoma, że jej składnikiem jest woda z rzeki umarłych,
Styksu. Odurzona oparami maści zapadła w bliski śmierci sen. Wówczas Amor obudził ją
pocałunkiem i – już nieśmiertelną – zabrał na Olimp. Opowieść tę odczytywano metaforycznie
jako miłość Boga (łac. amor ‘miłość’) do duszy ludzkiej (gr. psyche ‘dusza’), która pozwala jej
pokonać granicę śmierci. Przemiana Psyche kojarzyła się z cyklem życiowym motyla, dlatego
też owad ten stanowi atrybut tej bohaterki.
Antonio Canova
Paulina Borghese jako zwycięska Wenus
Canova zasłynął także jako twórca idealizowanych portretów. Jeden z nich ukazuje ujętą
na łożu w półleżącej pozie Paulinę Borghese, siostrę Napoleona Bonaparte, stylizowaną
na boginię Wenus. Artysta pokrył wyrzeźbione przez siebie ciało kobiety substancją na
bazie wosku, zabarwiającą je na kolor zbliżony do rzeczywistej karnacji. Wewnątrz łoża
umieszczono mechanizm wprawiający rzeźbę w ruch obrotowy. Rzeźba, obracając się
w migotliwym świetle świec, miała tworzyć złudzenie żywego, idealnego ciała. Dzieło o wymiarach ok. 2,00 x 1,60 m
powstawało w latach 1804–1808. Półnagą
postać, okrytą udrapowaną tkaniną, wykonano
z białego marmuru. Łoże wykonano w typie
antycznego szezlonga z drewna, które następnie
polichromowano i miejscami pozłocono. Canova
przedstawił kobietę w półakcie. Modelka jedną
ręką ugiętą w łokciu wspiera się na poduszkach,
w drugiej trzyma jabłko – symbol najpiękniejszej
i atrybut bogini Wenus. Artysta, rzeźbiąc tkaninę
wokół jej bioder i nóg, posłużył się popularnym
w czasach antycznych stylem mokrych szat.
Twarz Pauliny Borghese nie wyraża emocji, jest
wyidealizowana w zgodzie z greckim kanonem
piękna, chociaż modelując jej oczy, artysta
zaznaczył tęczówkę i źrenice, co cechowało
dzieła rzeźbiarzy rzymskich. Rzeźba znajduje się
w Galerii Borghese w Rzymie.
Antonio Canova, nagrobek Marii
Krystyny Austriackiej w kościele
Augustianów w Wiedniu
Nagrobek nawiązuje do formy piramidy, odnosząc się bezpośrednio
do egipskich budowli sepulkralnych. Nagrobek wysokości 5,74 m był
wykonywany z białego marmuru
w latach 1798–1805. Jego
program ikonograficzny
stworzył mąż zmarłej, polski
królewicz Albert, syn
Augusta III. Procesja
żałobników niosących
urnę idzie w kierunku
otworu imitującego
wejście do
piramidy. W procesji uczestniczą postacie
przedstawiające różne fazy ludzkiego życia.
Niektóre z nich to alegorie odnoszące
się do cnót zmarłej, np. dziewczyna
prowadząca starca to obraz miłosierdzia.
Procesji towarzyszy też lew – oznaka
męstwa – i skrzydlaty geniusz bólu
personifikujący rozpacz małżonka
Marii Krystyny. Ponad otworem
wejściowym unoszą się postacie
oznaczające szczęście,
a jedna z nich trzyma
medalion z profilowym
wizerunkiem zmarłej.
Rzeźbiarzem europejskiego formatu był Bertel Thorvaldsen (1768–1844).
Artysta wychował się w Kopenhadze, gdzie studiował w Akademii Sztuk Pięknych. W jego dawnym
domu obecnie znajduje się poświęcone mu muzeum. Pod koniec XVIII stulecia przeniósł się
do Rzymu, gdzie mógł dokładnie poznać rzeźby antyczne. Otworzył tam dużą pracownię,
w której zatrudniał licznych współpracowników. Artysta podróżował po Europie. W 1820 roku był
także w Warszawie, gdzie podpisał kontrakty na wykonanie kilku rzeźb, m.in. pomników
Mikołaja Kopernika i księcia Józefa Poniatowskiego. Tworzył rzeźby o tematyce
mitologicznej, religijnej, portrety i pomniki. Thorvaldsen w bardziej bezpośredni niż Canova sposób odwo-
ływał się do tradycji rzeźby greckiej i rzymskiej. Wykorzystywał
antyczne układy kompozycyjne, czerpiąc m.in. z takich dzieł jak
Doryforos Polikleta i rzymski pomnik konny Marka Aureliusza.
Artysta dość twardo modelował formy, ale czynił to z dużą dbałością
o detal. Unikał w swoich pracach dramatyzmu. Ulubionymi materiałami rzeźbiarskimi duńskiego artysty były biały marmur i brąz.
Bertel Thorvaldsen Jazon
Rzeźba o wysokości 2,42 m powstała w 1828 roku w białym
marmurze na bazie glinianego modelu aktu stworzonego
przez artystę ćwierć wieku wcześniej. Rzeźbiarz przedstawił
mitologicznego bohatera, który zasłynął tym, że po obfitującej
w przygody podróży i przejściu wielu prób zdobył złote runo
– talizman zapewniający opiekę bogów i dostatek. Jazon, zarówno
dzięki pozie kontrapostu, jak i poprzez trzymaną w ręce włócznię,
przypomina antycznego Doryforosa dłuta Polikleta. Dzieło znajduje
się w Muzeum Thorvaldsena w Kopenhadze.
Bertel Thorvaldsen Ganimedes i orzeł
Rzeźba o wysokości 93 cm została wyrzeźbiona w 1817 roku w białym
marmurze. Artysta ukazał scenę, w której Ganimedes karmi orła,
nieświadom tego, że to Zeus przybrał postać ptaka, by porwać
młodzieńca na Olimp i uczynić go podczaszym bogów.
Ukazane w akcie ciało chłopca zostało wyidealizowane.
Jego twarz, okolona na wzór antyczny drobnymi
lokami, nie wyraża emocji. Ganimedes ma
na głowie czapeczkę frygijską w kształcie stożka
o opadającym do przodu czubku. W jednej ręce
trzyma lekyt, w drugiej czarę, którą podsuwa
orłowi. Grupa rzeźbiarska została wpisana
w trójkąt. Dzieło znajduje się w Muzeum
Thorvaldsena w Kopenhadze
We Francji ważnym rzeźbiarzem klasycyzmu był Jean-Antoine Houdon.
Zasłynął on jako twórca portretów, takich jak wizerunek Woltera, a także prac o tematyce
mitologicznej i o charakterze alegorycznym. Dzieła Houdona kolekcjonował Stanisław
August Poniatowski. Zamówił on do swoich zbiorów aż trzy repliki Alegorii zimy, znanej
jako Zmarzluszka, oraz Popiersie Diany, które nadal oglądać można w pałacu Na Wyspie
w Łazienkach Królewskich w Warszawie
Bertel Thorvaldsen
Chrystus Zmartwychwstały
Rzeźba o wysokości ok. 3,45 m wykonana
w latach dwudziestych XIX wieku
w marmurze znajduje się w absydzie
katedry Marii Panny w Kopenhadze.
Chrystus o wyidealizowanym ciele zaprasza
do siebie wiernych gestem otwartych
dłoni. Z gestem tym koresponduje napis
na postumencie rzeźby: „Kommer til mig”
(duń. ‘Przyjdźcie do mnie’), zaczerpnięty
z Ewangelii św. Mateusza. Rzeźba ta
cieszyła się niezwykłą popularnością,
o czym świadczą jej liczne repliki i kopie
znajdujące się w różnych miastach Europy
