Sjúkdómar í nýrum og þvagfærum - Jóhanna María Flashcards
(34 cards)
1
Q
Nýrnasjúkdómar -Einkenni almennt
A
- Ekki alltaf ljós einkenni frá nýrum
- Hækkaður blóðþrýstingur
- Bjúgur (oft í andliti)
- Blóðleysi
- Beinkröm
- Blóð í þvagi
- Verkir (kemur oft of seint)
2
Q
Rannsóknir við greiningu nýrnasjúkdóma
A
- Þvagrannsókn
- Blóðrannsókn
- Myndgreining
- CT
- MRI
- Ómskoðun
- Speglun (af þvagfærum)
- Nýrnabiopsia
3
Q
Röntgenrannsóknir
A
- IV urografia/pyelografia
- Blöðruspeglun, litarefni sprautað upp í þvagblöðruna
- Angiografia á nýrum, skuggaefni sprautað inn um legg í arteria renalis, getur gefið góða mynd af þrengingum eða æxlisvexti
- CT rannsóknir af nýrum
4
Q
Þvagfærasýkingar - Smitleið
A
Bakteríur frá ristli
- Ecoli
- Proteus
- Enterococcar
Aukin áhætta:
- Hjá þeim með inniliggjandi þvaglegg
- Hjá þeim með skerta blpðrutæmingu
- Ef rýrnun eða galli í þvagrás
5
Q
Einkenni + meðferð þvagfærasýkinga
A
Einkenni:
- Tíð þvaglát
- Sviði við þvagrás
- Verkir ofan lífbeins
- Gruggugt þvag og lykt af þvagi
Meðferð:
- Ríkuleg vökvainntekt
- Sýklalyf
- Meðhöndla undirliggjandi sjúkdóma (t.d. sveppasýking eða stækkun á prostate)
6
Q
Orsakir endurtekinna þvagfærasýkinga
A
- Algengar
- Léleg tæming blöðru
- Endurteknar sýkingar í nýrumn
- Æxli
- Steinn
- Ónæmi fyrir sýklalyfjum
- Tíðahvörf
7
Q
Eðlilegt þvagmagn
A
0,8-2 lítrar á dag
8
Q
Óeðlilegt þvagmagn
A
- Oliguria: Of lítið þvag til að losa líkamann við úrgangsefni
- Anuria: Mjög lítið þvag
- Polyuria: Flóðmiga, aukið þvagmagn, sést oft í nýgreindri sykursýki
9
Q
Proteinurea
A
- Magn próteins í þvagi yfir eðlilegum mörkum
- Eðlilegt magn er undir 150 mg á dag (0.15g)
- Ef prótein magn í þvagi er á bilinu 0.15-2.5 g þá getur orsökin verið:
1. Þvagfærasýking
2. Krónískur nýrnasjúkdómur
3. Sótthiti
4. Mikil áreynsla
5. Bence-Jones protein - Ef magnið er yfir 2.5 g á dag þá er orsök glomerular sjúkdómar
- Bólga í Glomerular (eh í nýrum)
- Hematuria (blóðmiga)
10
Q
Hematuria/blóðmiga
A
- Alvarlegt ástand og þarfnast rannsóknar
- Staðfesta uppruna blóðs
- Oftast sjáanlegt
- Geta einnig verið væg/óljós einkenni
11
Q
Uppruni blóðs í þvagi
A
- Prostata/þvagblaðra
- Æxli í nýrum
- Glomerulonephritis
- Háþrýstingur
- Septisct ástand sjúklings
- Lupus
- Blöðrunýru
- Áverki á þvagblöðru eða nýru
- Sýking
12
Q
Glomerulonephritis
A
- Oft vegna strepptókokkasýkinga t.d. af völdum hálsbólgu
- Miklum útbreiddum bjúg vegna vatns og salts ójafnvægi, oft mikill þroti í andliti
- Háþrýstingur
- Breyting á þvagi t.d. hematuria, próteinurea
- Óþægindi í nýrnastað
- Gengur yfir á 10-14 dögum
Verður bólga í háræðum nýrans vegna:
- Mótefnafléttur setjast að þar og mynda bólgu
- Mótefni setjast í antigen sem hafa sest í glomeruli
- Mótefni gegn mótefnavökum í glomeruli valda bólgu
13
Q
Nephrotic syndrome - Einkenni
A
- Mikil próteinurea
- Mikill bjúgur
- Lágt hlutfall próteina í serum (lekur út úr kerfinu)
- Oft vökvasöfnun í brjóstkassa og/eða kvið
- Hækkun á lipoproteini og kólesteróli í plasma
14
Q
Nephrotic syndrome - Meðferð
A
- Meðhöndla undirliggjandi sjúkdóma
- Þvagræsilyf
- Takmarka inntöku á salti
- Takmarka vökvainntekt
15
Q
Nýrnasteinar - Greining, einkenni og meðferð
A
- Finna orsök, meta áhættuþætti
- Greining felur í sér MRI rannsókn með skuggaefni
- Einkenni: Miklir verkir, slappleiki, sársauki við þvaglát
- Meðferð: Konservatív (einkennameðferð), lyfjameðferð, nýrnasteinar brotnir utanfrá, í einstaka tilfellum skurðaðgerð
16
Q
Þvagtregða - Meðferð
A
- Koma í veg fyrir skaða á þvagblöðru
- Tappa af þvagi
- Inniliggjandi katheter til að hvíla blöðru
- Fræðsla
17
Q
Þvagleki
A
- Falið vandamál
- Konur og karlar
- Neikvæð áhrif á lífsgæði
- Truflun á þvaglátareflex
- Mismunandi ástæður
- Bráða þvaglát: Nær ekki að halda í sér
- Stress: Leki við t.d. hósta og áreynslu
- Overflow: Leki þegar blaðran fyllist
- Stafrænn/functional leki: Nær ekki á wc, síleki
18
Q
Nýrnaskjóðubólga/pyelonephritis - Einkenni
A
- Hár hiti 38-40
- Lendarverkur
- Sviði/óþægindi við þvaglát
- Hækkun á hvítum blóðkornum
- Bakteríur ræktast í þvagi
- Verkur í síðu, leiðir aftur í bak og niður
19
Q
Nýrnaskjóðubólga/pyelonephritis - Meðferð
A
- Sýklalyf gefin í 1-2 vikur
- Blóðstatus (meta áhrif meðferðar)
- Gerðar blóðræktanir ef hiti yfir 38°C
- Ef endurtekin köst, þá ómskoðun eða CT af nýrum
20
Q
Örvefsmyndun í nýrum
A
- Eftir endurteknar þvagfærasýkingar
- Bakflæði frá þvagblöðru
- Blóðskilunarsjúklingar
- Hætta á að nýrað verði óstarfhæft með tímanum
- Oft einkennalaust
- Forvarnir mikilvægar til að koma í veg fyrir þetta
Einkenni:
1. Slappleiki, þreyta
2. Háþrýstingur, blóðleysi (nýrun ná ekki að stjórna bþ)
3. Proteinurea, dysuria, tíð þvaglát
21
Q
Meðfæddir sjúkdómar - Blöðrunýra (polycistic)
A
- Óþægindi eða verkur í síðu
- Háþrýstingur
- Hemoturia
- Þvagfærasýking
- Nýrnabilun
- Þarfnast oft blóðskilunarmeðferðar
- Nýrna transplant
22
Q
Krónísk nýrnabilun
A
- Minnkandi massi virks nýrnavefs
- Nýrun hafa ekki undar hreinsunar starfi sínu
- Flestir eru eldri en 65 ára
- Undir 60 ml hreinsun á mínútu
23
Q
Krónísk nýrnabilun - Orsakir
A
- Sykursýki (20-40% tilfella)
- Háþrýstingur
- Glomerularsjúkdómar
- Bólgusjúkdómar
24
Q
Krónísk nýrnabilun - Einkenni
A
- Lítil í byrjun
- Hár blóðþrýstingur
- Anemia
- Proteinurea
- Hátt gildi creatín og úrea í blóði
- Næturþvaglát
- Þreyta og mæði
- Uppköst, kláði og krampar eru síðkomin einkenni
25
Krónísk nýrnabilun - Greining og meðferð
- Greina undirliggjandi sjúkdóma
- Leiðrétta sjúkdóma/einkenni sem hægt er
- Draga úr frekari skemmdum
- Veita bráða blóðskilunarmeðferð
- Blóðskilun/kviðskilun
- Nýrnaígræðsla
- Meðhöndla blóðþrýsting
- Kanna ástæður blóðleysis
- Ráðgjöf varðandi matarræði
- Meðferð við truflun á efnaskiptum kalks og beina
26
Nýrnabilun
- Nýrun hætta skyndilega að starfa
- Eiturefni hlaðast upp í líkamanum
- Lífshættulegt ástand
27
Bráð nýrnabilun - 3 flokkar
1. Prerenal: Skyndilegt blóðþrýstingsfall t.d. vegna áverka eða septískts sjokks
2. Intrarenal: Bein skemmd á nýra vegna sýkingar, eitrunar, fíkniefnanotkunar eða skerts blóðflæðis
3. Postrenal: Skyndileg hefting á flæði frá nýrum, stækkun á prostata og/eða krabbamein í þvagblöðru
28
Nýrnabilun - Meðferð
- Upplýsingasöfnun
- Taka góða sögu, ath fjölskyldusögur
- Meta einkenni/meðferð strax
- Fræðsla
- Meðferð við sýkingu
- Leiðrétta sölt
- Vökvagjöf/skráning
- Tímadiuresa
- Blóðskilun
- Innlögn á gjörgæslu
- Mónítóreftirlit
- Blóðprufur nokkrum sinnum á sólarhr í bráðafasa
- Meðhöndla háþrýsting/lágþrýsting
- Bráða blóðskilun PRISMA meðferð
- Öndurnarvélameðferð
- PICCO
- Regluleg ómun af nýrum
- Koma í veg fyrir önnur vandamál
- Breytt mataræði/próteinskert
- Undirbúa sjúkling og aðstandendur fyrir framhaldið
- Áframhaldandi blóðskilun/kviðskilun
- Ígræðsla nýra
- Líknandi meðferð
- Fjölskylduhjúkrun
29
Acute tubular necrosis - Einkenni
- Minnkað blóðflæði gegnum glomerulus
- Minnkað þvagmagn og því hækkar magt creatíns í serum
- Bjúgur
- Lystarleysi
- Sljóleiki
- Krampar
- Hækkun á K (kalíum)
- Leiðréttist oft á 10-20 dögum
- Þvagmagn eykst
- Síunarafköst nýrans eykst smá saman
30
Nýrna ígræðsla
- Nýra grætt úr látnum eða lifandi líffæragjafa
- ABO blóðflokkar og HLA vefjaflokkar verða að passa
- 90% lifun eftir eitt ár ef gjafa nýra úr látnum
- 95% lifun eftir eitt ár ef gjafa nýra er úr lifandi
- Krefst ónæmisbælandi lyfjameðferðar
- Aukin lífsgæði
31
Vandamál frá blöðruhálskirtli - Bólga
- Getur veirð akút eða krónísk bólga
- Greina orsök
- Oftast vegna E.coli
- Meðhöndla með sýklalyfjum
- Mikilvægt í upplýsingasöfnun og hjúkrun
- Veita góða fræðslu og stuðning
32
Stækkun á blöðruhálskirtli
Góðkynja stækkun
- Lyf gefin til að minnka kirtilinn
- Laser aðgerð í gegnum þvagrás
- Skurðaðgerð TURP (skrapa innan úr blöðruhálskirtli)
Krabbamein í blöðruhálskirtli
- Geislameðferð
- Allur kirtillinn fjarlægður með opinni skurðaðgerð ásamt eitlum
33
TURP aðgerð - hjúkrun fyrir og eftir
Fyrir:
1. Hematuruleggur
2. Eftilvill tog á þvaglegg til að hindra blæðingu
3. Sískol í blöðru
4. Meta þvag
5. Verkir
6. Ríkuleg vökvagjöf
7. Koma í veg fyrir blöðruspasma
Eftir:
- Stuðla að þvagútskilnaði
- Fylgjast með blæðingu
- Gefa verkjalyf
- Sýkingavarnir
1. Sýklalyfjagjöf
2. Hreinlæti
- Ríkuleg vökvainntekt
- Fræðsla
- Fjölskylduhjúkrun
- Kvíðameðferð
- Hjúkrun eftir brottnám blöðruhálskirtils er svipuð og í TURP
34
Hjúkrun eftir b
