Tumoren en neoplastische syndromen als systeemziekte

Question 1

Wat is de definitie van een paraneoplastisch syndroom (PNS)?

Answer 1

indirecte effecten van een tumor door de productie en afgifte van biologisch actieve stoffen (bv. hormonen, groeifactoren en cytokines). Dit is onafhankelijk van de grootte en locatie van de primaire tumor of diens metastases. (dus al het effect van kanker wat niet door de bult zelf wordt veroorzaakt)

Question 2

Wat is een periosteale reactie? Op welke aandoening duidt dit?

Answer 2

= (kleine) botwoekering
Is een vorm van hypertrofische osteopathie/osteoarthropathie

Question 3

Geef de DDx van een vergrote prostaat en de medische term daarvoor.

Answer 3

DDx prostatomegalie:
- benigne hyperplasie van de prostaat
- prostatitis (ontsteking)
- cyste/abces in de prostaat
- neoplasie van de prostaat (prostatic carcinoma)

Question 4

Welke van de volgende problemen zijn paraneoplastische syndromen? (Casus: prostatic carcinoma)

1) hypertrofische osteopathie (pijnlijke voorbenen)
2) kankercachexie
3) multifocale ventriculaire extrasystoles
4) non-regeneratieve anemie: anemie of chronic disease

Answer 4

nummer 1, 2 en 4 zijn paraneoplastische syndromen. Bij nr. 3 veroorzaken tumorcellen van metastasen in het myocard spontane depolarisatie en daardoor ventriculaire extrasystole.

Question 5

Noem de 10 paraneoplastische syndromen waarover je hebt geleerd:

Answer 5

• hypercalcemie
• hyperhistaminemie
• kankercachexie
• anemie
• polycytemie (>ery’s dan normaal)
• pancytopenie (<bloedcellen, alle soorten)
• trombocytopenie
• stollingsproblemen
• hyperviscociteit van het plasma
• hypertrofische osteo(artro)pathie

Question 6

Hoe heet de ziekte (paraneoplastisch syndroom) van een hormoonproducerende tumor van de hypofyse of bijnier?

Answer 6

ziekte van Cushing = hypercortisolisme

Question 7

Hoe heet de ziekte (paraneoplastisch syndroom) van een hormoonproducerende tumor van de schildklier?

Answer 7

Primaire hyperthyreoïdie = te veel PTH

Question 8

Hoe heet het paraneoplastisch syndroom van een hormoonproducerende tumor van de beta-cellen in de pancreas?

Answer 8

hypoglykemie, door insulinomen

Question 9

Wat zijn de oorzaken van hypercalecemie bij kankerpatiënten?

Answer 9

• humorale hypercalcemie ten gevolge van maligniteit (HHM)
• metastasen (vnl van mammatumoren) van solide tumoren aan het bot
• hematologische maligniteit

Question 10

Hoe ontstaat hypercalcemie bij hematologische maligniteiten? Geen een voorbeeld van zo’n tumor

Answer 10

bv. een multipele myeloom = plasmaceltumor
tumorcellen produceren osteoclast-activerende factoren, zoals IL-1, TNF en lymfokines

Question 11

Hoe ontstaat HHM? Noem de 2 meest voorkomende tumoren die dit veroorzaken

Answer 11

Humorale hypercalciëmie ten gevolge van maligniteit (HHM): humorale factoren die door de tumor worden geproduceerd hebben een effect op de botten, nieren en het mdk.

vnl maligne lymfoom (T-cel) en anaalzakcarcinoom. Die produceren PTH-rP –> meer botresorptie, meer tubulaire Ca resorptie (en minder fosfaat absorptie) en stimulatie van vitamine D metabolisatie (zorgt voor meer Ca opname uit mdk)

Question 12

Bij welke diersoorten komt HHM voor?

Answer 12

meestal bij honden (boxers), soms bij katten en paarden

Question 13

bij welke soort tumoren komt hyperhistaminemie voor?

Answer 13

bij mastocytomen = mestceltumoren

inhoud van mestcelgranula komt vrij met daarin histamine, heparine en proteolytische enzymen.

Question 14

Wat zijn de gevolgen van mastocytomen/hyperhistaminemie in het lichaam?

Answer 14

• histamine bindt aan H2-receptoren in maagslijmvlies –> verhoging maagzuursecretie + verhoogde doorbloeding + oedeem van de mucosa –> ulceratie + bloedingen + buikpijn
• Spontaan vrijkomen van mestcelgranula inhoud (histamine, heparine en proteolytische enzymen) in nabije omgeving –> oedeem + erytheem + bloedingen + jeuk
• Massale histamine release na chirurgie –> hypotensie (H1 en H2), aritmiën (H1 en H2) en bronchospasmen (H1)
• heparine zorgt voor verlengde stollingstijden

Question 15

Wat zijn klinische verschijnselen van kankercachexie?

Answer 15

anorexie, misselijkheid en gewichtsverlies.

Question 16

welke factoren worden geproduceerd door de tumor en het immuunsysteem die kankercachexie triggeren? En wat triggeren die stoffen?

Answer 16

cytokineproductie –> veranderingen in energieverbruik, koolhydraat-, vet- en eiwitmetabolisme.

TNF-a, serotonine, IL-1bèta, IL-6, IFN-y (en PIF)

Question 17

op welke manier verandert het koolhydraatmetabolisme bij kankercachexie

Answer 17

tumorcel: netto energiewinst
glucose gaat preferentieel de tumorcel in –> anaerobe glycolyse –> lactaat + 2ATP

rest van lichaam: netto energieverlies
1) lactaat omzetten in glucose (Cori-cyclus / gluconeogenese) –> kost 4ATP en 2GTP
2) aerobe glycolyse –> 38ATP

relatieve insulineresistentie –> glucose-intolerantie

Question 18

wat is het eerste verschijnsel van kankercachexie?

Answer 18

glucose-intolerantie

Question 19

op welke manier verandert het eiwitmetabolisme bij kankercachexie?

Answer 19

negatieve stikstofbalans = eiwitverlies
door eiwitafbraak + AZ’s worden gebruikt voor gluconeogenese

Question 20

op welke manier verandert het vetmetabolisme bij kankercachexie?

Answer 20

toegenomen lipolyse + afgenomen lipogenese –> netto vetafbraak

(lagere [HDL] en hogere [VLDL])
wordt versterkt door insuline resistentie

Question 21

wat zijn dieetmaatregelen voor patienten met kankercachexie?

Answer 21

• koolhydraatarm dieet (minder energiebron voor tumor)
• hoogwaardige eiwitten bijvoeren, maar niet te veel
• vetrijk voedsel voeren, vnl visolie met veel omega-3 vz (kan tumor moeilijk als energiebron gebruiken + omega-3 vz zijn anticarcinogeen)

Question 22

welke mogelijke oorzaken van anemie zijn er bij kankerpatiënten?

Answer 22

• tgv chronische ziekte: verkorte levensduur ery’s
• tgv bloedverlies –> ijzergebrekanemie
• immuungemedieerde hemolytische anemie (IHA) –> vnl bij hematopoëtische tumoren
• microangiopatische hemolytische anemie (schistocytose): bij aandoeningen van kleine bloedvaten waarbij fibrinedraden ery’s beschadigen –> verkorte levensduur ery’s

Question 23

Wat is polycytemie en wat zijn mogelijke oorzaken? Bij welke dieren komt dit voor en hoe vaak?

Answer 23

= >ery’s in het bloed dan normaal
komt voor bij honden en katten, maar is zeldzaam

primaire en secundaire niertumoren:
- ectopische erytropoëtine productie door tumor
- compressie van nier door tumor –> hypoxie nier –> verhoogde erytropoëtine productie

Question 24

wat zijn klinsche verschijnselen van polycytemie?

Answer 24

Hyperviscociteit van het plasma + vaatdilatatie + verminderde doorbloeding van kleinere bloedvaten –> weefselhypoxie + bloedingen + trombose

Question 25

Wat is pancytopenie en welke tumoren veroorzaken dit?

Answer 25

= minder bloedcellen van alle soorten Door oestrogeen-producerende tumoren (Sertoli-cel tumoren in testis / Granulosacel tumoren in ovaria) --> irreversibele beenmergdepressie

Question 26

Wat is de meest voorkomende hemostatische afwijking bij kankerpatiënten?

Answer 26

trombocytopenie (40% honden met kanker)

Question 27

wat zijn mogelijke oorzaken van trombocytopenie bij kankerpatienten?

Answer 27

- verkorte levensduur van trombocyten: > tumor stimuleert micro-aggregatie > eiwitcoating afkomstig van tumor > binding aan onvolledig endotheel in tumor - immuungemedieerd: > tumor produceert antistoffen tegen trombo's > kruisreactiviteit van antistoffen tegen tumor en trombo-antigenen > binding van antistof-antigeencomplex aan trombo's

Question 28

wat zijn mogelijke stollingsproblemen in kankerpatienten? Welke is het meest voorkomend?

Answer 28

- trombocytopenie - DIS <-- meest voorkomend - hyperaggregatie van bloedplaatjes - belemmerde functie van bloedplaatjes

Question 29

wat zijn mogelijke oorzaken/factoren van stollingsproblemen bij kankerpatiënten?

Answer 29

- productie van stoffen die stollingscascade activeren in tumor - toegenomen plaatjesaggregatie door tromboplastine / tissue factor - Geactiveerde macrofagen produceren tumornecrosefactor (TNF) --> activatie van endotheel --> intravasale stolling

Question 30

wat zijn oorzaken van hyperviscociteit van het bloedplasma?

Answer 30

- polycytemie - paraproteïnemie (sterk verhoogd eiwitgehalte)

Question 31

wat is het hyperviscociteitssyndroom?

Answer 31

hyperviscociteit van het plasma door een te hoge eiwitconcentratie in het bloed (vnl. IgM en IgA)

Question 32

Wat zijn gevolgen van het hyperviscociteitssyndroom in verschillende organen?

Answer 32

Gevolgen voor stolling: verhoogde bloedingsneiging door * abnormale werking van trombocyten (die zijn bedekt met eiwit) * Paraproteïnen kunnen stollingseiwitten binden of de werking ervan remmen Gevolgen voor cardiovasculair systeem: * te hoog eiwitgehalte --> toegenomen osmolariteit --> hypervolemie --> verhoogde perfusiedruk --> toename in cardiaal belastingsvolume * Hyperviscociteit --> geringe myocardiale perfusie --> ontsteking van myocard --> hartfalen Gevolgen voor nieren: * hyperviscociteit --> slechte vasculaire perfusie --> hypoxie --> nierbeschadiging * Hoger eiwitgehalte --> verhoogde belasting proximale tubulus --> tubulusdegeneratie Gevolgen voor czs: hyperviscociteit --> verminderde vasculaire perfusie --> cerebrale hypoxie --> ernstige depressie van czs (coma, dementie, ataxie) Gevolgen in het oog: * Verwijde en gekronkelde bloedvaten te zien * Retinabloedingen * Ablatio retinae = loslaten van retina --> acute blindheid

Question 33

wat is hypertrofische osteo(artro)pathie? Wat zijn klinische verschijnselen van deze aandoening? Bij welke diersoort komt dit voor?

Answer 33

botaandoening met meestal bilaterale periostale botniewvormingen distaal in de metacarpalia en metatarsalia richting proximaal. verschijnselen: zeer pijnlijke, niet oedemateuze, warme periostale zwelling van de poten. komt vnl voor bij honden en soms bij katten.

Question 34

Wat zijn mogelijke oorzaken van hypertrofische osteopathie?

Answer 34

meestal gezien in combinatie met ruimte-innemende processen (hoeft dus niet per se tumor te zijn) in de thorax, of soms bij tumoren in de buik (nieren, blaas of bekken). mogelijke oorzaken: - groeifactoren - stimulatie van afferente viscerale zenuwen -> toename bloedtoevoer naar extremiteiten -> proliferatie van bindweefsel en periostium

Question 35

Wat is de therapie voor hypertrofische osteopathie?

Answer 35

behandeling van primaire tumor verdwijnt vanzelf nadat de tumor is verwijderd

Question 36

Welke 3 stoffen regelen de calciumhuishouding en wat zijn hun effecten? noem ook wat de stimulus is voor afgifte van die stoffen en waar ze worden geproduceerd/waar ze vandaan komen

Answer 36

stof: PTH productie in: hoofdcellen bijschildklier stimulus: lage calciumconcentratie effect: - bot: botresorptie (>Ca opname uit bot) - nier: >Ca resorptie in tubuli Ca absorptie >fosfaat absorptie - nier: >Ca resorptie >fosfaat resorptie stof: calcitonine productie in: C-cellen schildklier stimulus: abrupte stijging [Ca] effect: - bot: calciumretentie

Question 37

uit welk type weefsel ontstaat een adenoom?

Answer 37

uit klierepitheel

Question 38

wat zijn de meest voorkomende tumoren bij hond en kat? Noem zowel de afkomst en voorbeelden.

Answer 38

afkomst: hematopoëtishc weefsel, vnl lymfatisch weefsel * Leukemie * Maligne lymfoom * Histiocytaire tumor * plasmaceltumor

Question 39

wat zijn kenmerken van een benigne tumor?

Answer 39

histologisch/macroscopisch: - lokale groei - slechts expansieve groei (niet door basaalmembraan heen) effect op lichaam: - mogelijk niks - mogelijk doordat de tumor ruimte inneemt (belemmering van beweging of flow van vloeistof/lucht etc) - productie van hormonen (> paraneoplastische syndromen)

Question 40

wat zijn kenmerken van een maligne tumor (histologisch/cytologisch/macroscopisch?

Answer 40

belangrijkste: * Infiltratief groeien (doorheen basaalmembraan) * Metastaseren * Meestal minder gedifferentieerd minder belangrijk: * Groeien meestal sneller * Cel- of celkernstructuren kunnen afwijken van structuur en grootte

Question 41

wat zijn de effecten van een maligne tumor op het lichaam?

Answer 41

- ruimte-innemen - hormoonproductie - verdringing en vernietiging van normaal weefsel - infiltratie kan pijn en ontsteking veroorzaken - infiltratie van lever of beenmerg --> hemorragische diathese --> ernstige bloedingen

Question 42

Beschrijf de opeenvolging van het ontstaan van een tumor tot aan metastasen

Answer 42

Hyperplasie --> dysplasie --> neoplasie/carcinoom in situ --> invadering in stroma --> migratie --> intravaseren (=in bloedvat komen) --> transport --> aanhechting --> extravasatie --> migratie --> aanslaan in bv. Longweefsel.

Question 43

Hoe kunnen tumoren een systemisch effect hebben?

Answer 43

- metastasen van een primaire tumor - paraneoplastische syndromen - primaire tumoren die tegelijk op meerdere plaatsen ontstaan --> hematopoëtische tumoren

Question 44

op welke manier stel je de stagering vast van een enkele primaire tumor?

Answer 44

TNM-systeem: T: tumor, grootte en fixatie (aan huid/spier/fascie) N: nodule, betrokkenheid regionale lymfeknoop M: metastasen op afstand

Question 45

hoe heet een plasmaceltumor en waar is die ontstaan? Welke stof produceert de tumor?

Answer 45

naam: multipele myeloom ontstaan in: beenmerg produceert: overmaat aan immunoglobulines/paraproteïnes (vnl IgG)

Question 46

wat zijn klinische verschijnselen van een multiple myeloom?

Answer 46

- zwakte - kreupelheid, pijn, fracturen - neurologische symptomen > czs: stupor, blindheid > ruggenmerg/perifeer zs: parese/paralyse tgv compressie

Question 47

Wat zijn mogelijke bevindingen bij multipele myeloom?

Answer 47

mogelijke bevindingen (hoe meer hiervan aanwezig, hoe groter de kans op myeloom): - osteolytische botlaesies (bot verdwijnt bij geclusterde tumorcellen) - IgA/IgG paraproteïnemie (pns) - toegenomen aantal plasmacellen in beenmerg - Bence Jones proteïnurie - hypercalcemie (pns) nierfalen (pns) - milde leukopenie (verdringing van beenmergcellen door tumorcellen) - hyperviscociteit van het plasma (pns) - infectieuze aandoeningen (Leishmania) moeten worden uitgesloten pns = paraneoplastisch syndroom

Question 48

Door welke mechanismen ontstaan nierfalen bij multipele myeloom?

Answer 48

- bence jones proteïnurie - tumorcelinfiltratie - hypercalcemie --> calciumfosfaat slaat neer - pyelonefritis ( door verminderde afweer + verminderde doorbloeding van niermerg) - renale hypoxie tgv serum hyperviscositeit --> verminderde doorbloeding van niermerg

Question 49

welke aanvullende diagnostiek kun je gebruiken voor de diagnose multipele myeloom

Answer 49

- beenmerg biopt: clusters en/of te veel (afwijkende) plasmacellen in beenmerg - immuno-electroforese van het bloed: IgG hoger dan albumine hoort niet

Question 50

Wat is primaire en aanvullende therapie voor een hond met multipele myeloom?

Answer 50

chemotherapie (oraal) aanvullende therapie: - bestrijden van hyperviscociteit - hypercalcemie bestrijden - radiotherapie om botpijn tegen te gaan

Question 51

wat zijn kenmerken van mutlipele myeloom bij de kat?

Answer 51

- minder frequent dan bij hond - vaker ook extramedullaire tumoren (andere plekken dan de huid) te vinden - 50% heeft osteolytische haarden - beenmergfalen: leukopenie, trombocytopenie - minder vaak proteïnurie en hypercalcemie - maak onderscheid tussen FIP en multipele myeloom (FIP heeft slechtere prognose)

Question 52

Wat is Waldentrom's macro-globulinemie? Benoem de kenmerken

Answer 52

specifieke vorm van multipele myeloom waarbij plasmacellen vnl. IgM (ipv IgG en IgA) produceren - groter molecuul, dus vaker hyperviscociteitsyndroom - meestal geen botlaesies - minder vaak proteïnurie - vaak hepatosplenomegalie en lymfadenopathie

Question 53

bij welk hondenras komt een extramedullaire plasmacytoom vaker voor?

Answer 53

cocker spaniels

Question 54

hoe ziet een extramedullair plasmacytoom er uit (en wat is de meest voorkomende localisatie)?

Answer 54

solitaire nodule(s), rood en soms geulcereerd. meestal op de huid en de mucosa (lip, tenen, oor, gezicht, soms rectum)

Question 55

Noem 1 overeenkomst en 2 verschillen tussen multipele myeloom en solitaire plasmacytoom

Answer 55

overeenkomst: allebei een plasmacel tumor verschillen: 1) multipele myeloom is systemisch en solitair plasmacytoom is maar op één plek. 2) multipele myeloom produceert een overmaat aan immunoglobulines, terwijl een solitair plasmacytoom meestal geen antistoffen produceert.

Question 56

welk typisch kenmerk is te zien bij cytologie van een solitaire plasmacytoom?

Answer 56

vaak dubbelkernige plasmacellen te zien

Question 57

wat is de therapie voor extramedullaire plasmacytomen?

Answer 57

chirurgie. als dat niet mogelijk is door de localisatie radio- of chemotherapie.

Question 58

wat is reactieve histiocytose?

Answer 58

een reactieve accumulatie van antigeen presenterende cellen (dendritische cellen/macrofagen). Dit is dus geen neoplasie, maar een uit de hand gelopen ontstekingsreactie. dit veroorzaakt laesies in enkel de huid (cutane histiocytose (CH)) of ook in andere organen (systemische histiocytose (SH)).

Question 59

wat is een cutaan histiocytoom en hoe ziet het er uit

Answer 59

een neoplasie van histiocyten (dendritische cellen, monocyten/macrofagen) op de huid, meestal op de kop (oren) en poten. ziet er uit als een felrode bolvormige tumor op de huid.

Question 60

welke hondenrassen hebben een predispositie voor cutaan histiocytoom?

Answer 60

boxer, dachshund, bobtail en doggen

Question 61

wat is de therapie voor cutaan histiocytoom?

Answer 61

jonge dieren: afwachten, omdat het afweersysteem meestal zelf opruimt. andere mogelijkheden (als het lang aanhoudt): chirurgie, radiotherapie of medicatie (GEEN cortico's)

Question 62

localisatie histiocytair sarcoom (HS)

Answer 62

lokaal invasies, vaak in subcutis en op extremiteiten. kunnen metastaseren naar regionale lymfeklier or verder tot gedissimineerd HS

Question 63

wat is gedissimineerde histiocytair sarcoom?

Answer 63

is hetzelfde als of lijkt op maligne histiocytose (MH)... agressieve multisysteemziekte met meerdere tumormassa's in dus meerdere plaatsen. primaire plaatsen zijn long, milt en beenmerg.

Question 64

diagnostiek histiocytair sarcoom

Answer 64

- echo van abdomen - röntgenfoto van thorax - bloedonderzoek de diagnose is pas te stellen als je de cellen aan kunt tonen (vaak mitosevormen te zien, boon- of donutvormige kernen)

Question 65

wat is de functie van chemotherapie bij dieren

Answer 65

bij dieren is genezing van solide tumoren mbv chemotherapie meestal niet haalbaar. daarom meestal om ziektesymptomen te verlichten of het ziekteverloop te vertragen

Question 66

wat is adjuvant chemotherapie?

Answer 66

chemotherapie na chirurgie . dit wordt gedaan bij histologisch bewijs van incomplete verwijdering van de tumor of bij een tumor type met een hoog risico voor metastasering. (curatief/)palliatief om de levensverwachting te verlengen

Question 67

met welke kenmerken van een tumor moet je rekening houden voor de keuze van (chemo)therapie?

Answer 67

- mbt het gedrag van de tumor: invasie en metastatisch vemogen - mbt sensitiviteit voor therapie: groei kinetiek (=hoe snel tumorcellen zich delen) en intrinsieke sensitiviteit (bv. sarcoom minder gevoelig voor chemo dan lymfoom) - uitbreiding en massa (metastasen minder gevoelig) - locatie (een intacte/herstelde bhb houdt chemo tegen, mbt tumoren in czs)

Question 68

Welke typen tumoren zijn een contra-indicatie voor chemotherapie? (= bij welke type tumoren heeft chemotherapie geen effect?)

Answer 68

- fibrosarcoom - mamma carcinomen - tonsillair plaveiselcarcinoom - maligne histiocytose - mesothelioom

Question 69

wat wordt bedoeld met klinische performance

Answer 69

levensverlenging na therapie

Question 70

wat betekent mutageen

Answer 70

het vermogen om de structuur of organisatie van DNA en de expressie van DNA te veranderen

Question 71

wat betekent teratogeen

Answer 71

het vermogen om misvormingen in een embryo te veroorzaken

Question 72

wat betekent carcinogeen

Answer 72

het vermogen om kanker te veroorzaken

Question 73

waar moeten mensen op letten als een dier chemo voorgeschreven krijgt

Answer 73

zo min mogelijk contact met het dier (speeksel, vacht en excreta), vnl bij zwangerschap en kleine kinderen(ivm snelle groei)!

Question 74

5