UKŁAD WEWNĄTRZYDZIELNICZY Flashcards
(204 cards)
1
Q
OUN a układ wewnątrzwydzielniczy- powiązanie embrionalne
A
Ektodermalne pochodzenie
OUN, przysadka mózgowa, szyszynka, rdzeń nadnerczy
2
Q
Połączenia podwzgórza
A
Z ośrodkami ponadpodwzgórzowymi, korą płatów czołowych, wzgórzem, hipokampem i innymi xD
3
Q
Gruczoły wydzielania wewnętrznego
A
- Przysadka mózgowa
- Szyszynka
- Tarczyca
- Przytarczyce
- Nadnercza
- Wyspy Langerhansa trzustki
- Gonady:
a) warstwa ziarnista i osłonka pęcherzyka oraz ciałko żółte jajnika
b) komórki Leydiga jądra - Łożysko
+Układ APUD
4
Q
Układ APUD
A
- Komórki pochodzenia ektodermalnego zdolne do syntezy amin biogennych rozproszone
- Uwalnianie do przestrzeni okołokomórkowych lub światła jelita i oskrzeli
- Działanie parakrynne
5
Q
Hormony- podział ze względu na strukturę biochemiczną
A
- Białkowe i peptydowe- podwzgórzowe, tropowe przysadki, GH, prolaktyna, insulina, glukagon, PTH, kalcytonina
- Steroidowe- kory nadnerczy, jajnika, jądra, łożyska, kalcytriol
- Pochodne aminokwasów- tarczycy, rdzenia nadnerczy, melatonina
6
Q
Hormony peptydowe- jak transportowane w krążeniu?
A
W postaci wolnej
- GH- pewna pula związana z zewnątrzkomórkową domeną jego receptora błonowego
- IGF-1 + białka transportujące
7
Q
Hormony peptydowe- metabolizm
A
Czas półtrwania od kilku minut do godzin
Endocytoza–>łączenie z lizosomami–>rozkład
8
Q
Hormony steroidowe- z czego powstają?
A
Pochodne cholesterolu–>cholesterol z magazynów wewnątrzkomórkowych w postaci estrów lub z wychwytu z LDL
9
Q
Gdzie zachodzi przemiana cholesterolu do pregnenolonu?
A
W mitochondriach
10
Q
Gdzie zachodzą dalsze przemian pregnenolonu do hormonów steroidowych?
A
Gł. ER
11
Q
Hormony steroidowe- jak transportowane?
A
-Związane z białkami transportującymi
np. CBG + kortykosteroidy
SHBG + hormony płciowe
-Nieliczna pula- wolne
12
Q
Hormony steroidowe- metabolizm
A
Okres półtrwania dłuższy od peptydowych i zależny od białek transportujących
- Metabolizm do związków nieaktywnych i rozpuszczalnych w wodzie–> łatwiej wydalone z moczem
- Inaktywacja w wątrobie- redukcja lub sprzęganie do glukuronianów i siarczanów–> żółć
13
Q
Hormony będące pochodnymi aminokwasów
A
- Tyrozyna- hormony tarczycy (2 reszty tyrozynowe+ 3/4 atomy jodu), katecholaminy (1 reszta tyrozyny)
- Tryptofan- serotonina, melatonina
- Kwas glutaminowy- histamina
14
Q
Katecholaminy- właściwości
A
Podobne do hormonów peptydowych
15
Q
Hormony tarczycy- właściwości
A
Podobne do hormonów steroidowych
16
Q
Które hormony łączą się z receptorami błonowymi?
A
Peptydowe i katecholaminy
17
Q
Receptory- 3 domeny
A
- Zewnątrzkomórkowa- wiązanie z hormonem
- Transbłonowa- zakotwiczenie, transmisja sygnału
- Wewnątrzkomórkowa- oddziałuje z układem białek G
18
Q
Które podjednostki białka G mają aktywność GTP-azy?
A
Alfa s, beta
19
Q
Drugie przekaźniki
A
cAMP Fosfolipaza C Kinaza tyrozynowa Cyklaza guanylowa Fosfatydyloinozytol Jony wapnia
20
Q
Unieczynnianie hormonu peptydowego
A
- Internalizacja hormon-receptor
2. Podjednostki alfa i, gamma- hamowanie cyklazy adenylanowej
21
Q
Które hormony łączą się z receptorami wewnątrzkoórkowymi?
A
Steroidowe, tyroksyna, trójjodotyronina
22
Q
Receptory steroidowe- budowa
A
3 domeny:
- łącząca się z hormonem
- łącząca się z DNA- łączenie się z elementem odpowiedzi na hormon (HRE)- gen zlokalizowany w pobliżu promotora
- oddziałująca z innymi czynnikami transkypcyjnymi
23
Q
Receptory steroidowe- mechanizm działania
A
- Gen pierwszej odpowiedzi- ok. 30 min
2. Gen drugiej odpowiedzi- powstające białko aktywuje właściwy gen- kilka godzin/dni
24
Q
Systemy regulujące czynność narządów wydzielania wewnętrznego
A
- System związany z układem podwzgórze-przysadka
(podwzgórze–> przysadka–>hormony tropowe–> narząd docelowy) - System niezwiązany z podwzgórzem/przysadką- pod wpływem innych czynników jest wydzielanie
25
APS
Autoimmunizacyjne zespoły niedoczynności wielogruczołowej
26
Podwzgórze- rozwój embrionalny
Z dolnego zachyłka komory III
| Też: tylny płat przysadki (część nerwowa)
27
Co znajduje się w szypule łączącej tylny płat przysadki z podwzgórzem?
Wypustki neuronów jądra nadwzrokowego i przykomorowego
28
Co znajduje się w częściach dystalnych włókien neuronón jądra nadwzrokowego i przykomorowego?
Ciałka Herringa- magazyny arginino-wazypresyny i oksytocyny
29
Z czego rozwija się przedni płat przysadki?
Z ektodermy, kieszonki Rathkego
30
Co zapewnia łączność przedniego płata przysadki z podwzgórzem?
Bogate unaczynienie- żyły wrotne zbierające neurohormony--> żyły przysadkowe (odprowadzanie do zatoki jamistej)
31
Czynniki uwalniające podwzgórza i hormony przysadkowe
PODWZGÓRZE:
Somatoliberyna GHRH, Kortykoliberyna CRH, gonadoliberyna GnRH, tyreoliberyna TRH
PRZYSADKA:
GH, adrenokortykotropina ACTH, LH, FSH, TSH, PRL
32
Czynniki hamujące podwzgórza i hormony przysadkowe
PODWZGÓRZE
Dopamina, somtostatyna SS
PRZYSADKA
PRL, GH, TSH
33
Kortykotropina ACTH- powstawanie
Przedni płat przysadki
Z propiomelanokortyny POMC
Proteoliza--> ACTH, beta-lipotropina (beta-LPH), fragment N-końcowy
34
Jakie fragmenty zawiera ACTH?
Alfa-MSH, CLIP
35
Co pobudza wydzielanie ACTH?
1. CRH
2. W mniejszym stopniu wazopresyna (2,2-11,1 pmol/l)
3. Czynniki stresowe- ból, uraz, niedotlenienie, hipoglikemia, niska temp., zabieg chirurgiczny, depresja
36
Kiedy wydzielana jest ACTH?
Wczesne godziny ranne
37
Syntezę i wydzielanie czego stymuluje ACTH?
Hormony kory nadnerczy- glikokortykoidy, androgeny, w niewielkim stopniu mineralokortykoidy
38
Niedobór ACTH
Rozwija się wtórnie niedoczynność kory nadnerczy
1. Procesy rozrostowe OUN, zatory, krwawienia do przysadki
2. Choroby z hiperkortyzolemią np. przerost i gruczolaki kory nadnerczy (ACTH-niezależny zespół Cushinga)- ujemne sprzężenie zwrotne
3. Długotrwała terapia sterydowa
39
Nadmierne wydzielanie ACTH
1. W gruczolakach przysadki (ACTH-zależny zespó Cushinga)
| 2. Niedobór hormonów nadnerczowych- zniszczenie kory nadnerczy-->cisawica
40
Objawy kliniczne ACTH-zależnego zespołu Cushinga
- Wzrost apetytu, rozwój otyłośi (twarz, kark, tułowie)
- Czerwone rozstępy skórne
- Nadciśnienie
- Osteoporoza
- Zwiększona podatność na zakażenia
- Hiperglikemia
- Zasadowica hipokaliemiczna
41
Zespół Nelsona
Rozrost komórek kortykotropowych przysadki wywołany obustronnym usunięciem kory nadnerczy--> gruczolaki przysadki o dużym rozmiarze, może dojść do niszczenia siodła tureckiego
42
Przez co wytwarzany jest GH?
Komórki kwasochłonne przedniego płata przysadki
43
GH- regulacja
```
1. Podwzgórze:
Pobudzające- somatoliberyna GHRH
Hamujące- somatostatyna SS
2. Stres fizyczny--> pobudzające
Stres emocjonalny--> hamujące
3. Hipoglikemia
```
44
Kiedy wydzielany jest GH?
Szczyt w godzinach nocnych
| We wczesnych godzinach rannych bardzo małe stężenie <232 pmol/l
45
GH- mechanizm działania
1. Bezpośrednie
- aktywacja lipolizy w adipocytach
- pobudzanie różnicowania się chondrocytów w chrząstce wzrostowej
2. Pośrednie
- stymulacja wytwarzania i uwalniania insulinopodobnego czynnika wzrostowego 1 (IGF-1)--> synteza białek, wzrost mm.szkieletowych i chondrocytów w płytce wzrostowej
46
Działanie antagonistyczne do jakiego hormonu wykazuje GH?
Insulina
47
Niedobór hormonu GH
1. Izolowany
2. Składowa wielohormonalnej niedoczynności przysadki (WNP)
3. Idiopatyczna somatotropinowa niedoczynność przysadki (SNP)
4. Uwarunkowania genetyczne (raczej AR, rzadziej AD)- białka związane z regulacją embriogenezy cz. gruczołowej przysadki--> WNP
5. Ucisk guza wewnątrzczaszkowego- dzieci: czaszkogardlak
6. Uszkodzenie przysadki na skutek naświetlania
48
Jakie cechy nasuwają podejrzenie zaburzeń funkcji przedniego płata przysadki?
Wrodzone wady linii pośrodkowej ciała (od przepukliny pępkowej do rozszczepu wargi, podniebienia)
49
W przypadku procesu patologicznego przysadki wydzielanie którego hormonu będzie najpierw zaburzone?
GH
50
Niedobór GH w okresie wzrastania- objawy
- Upośledzenie/zahamowanie wzrostu (od 1 r.ż.) z równoczesnym opóźnieniem dojrzewania ciała
- Drobne dłonie, stopy, duża mózgoczaszka
- Nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa
- Micropenis
- Objawy napadowej hipoglikemii (brak antagonizmu do insuliny
51
Karłowatość Larona
Niedobór wzrostu spowodowany opornością receptorów na działanie GH z wtórnym niedoborem IGF-1
52
Niedobór GH u dorosłych- objawy
- Zaniki mięśniowe, odkładanie tkanki tłuszczowej, miażdżyca
| - Fizjologicznie: w procesie starzenia, wzrost somatostatyny i SOMATOPAUZA
53
Rozpoznanie somatotropinowej niedoczynności przysadki- kryteria
1. Stwierdzenie niedoboru wzrostu przekraczającego dwa odchylenia standardowe lub zahamowanie tempa wzrastania z opóźnieniem wieku kostnego
2. Upośledzone wydzielanie po stymulacji farmakologicznej- insulina, L-DOPA, arginina, klonidyna
3. Test spontanicznego wydzielania GH + conajmniej dwa testy stymulacyjne (GH< 10 ng/ml)
5. Oznaczenie IGF-1 (test przesiewowy)
6. Obserwacja kliniczna dziecka i tempa jego wzrastania
54
Nadmierne wydzielanie GH
Przyczyna: Gruczolak kwasochłonny przysadki (może mieć charakter mieszany i wydzielać tyreotropinę, gonadotropiny lub tylko podjednostkę alfa)
55
Nadmierne wydzielanie GH- objawy
- DZIECI: gigantyzm- nadmierny wzrost, zaburzenia proporcji
- DOROŚLI: akromegalia- stopniowe powiększanie żuchwy, dłoni, stóp, pogrubienie skóry z łojotokiem, przerost języka, pogrubienie rysów twarzy, powiększenie narządów, nadciśnienie
- Objawy cukrzycy--> przedreceptorowa insulinooporność tkanek
56
Nadmierna wydzielanie GH- rozpoznanie
1. Po podaniu glukozy nieobniżające się GH> 5ng/ml
2. Zwiększone IGF-1
3. Gruczolak kwasochłonny- badanie obrazowe (MR) okolicy podwzgórzowo-przysadkowej
57
Hormony w poszczególnych fazach rozwoju
Okres płodowy- insulina
Pierwsze dwa lata życia- hormony tarczycy
Okres pokwitania- hormon wzrostu, steroidy płciowe
58
Prolaktyna PRL- mechanizm syntezy
- Przedni płat przysadki (ale też komórki immunologiczne, mózg, łożysko)
- Jako prohormon (makroprolaktyna)
- Modyfikowanie przez odcięcie białka sygnałowego i stabilizacja przez 3 mostki siarczkowe --> PRL
59
PRL- regulacja
Silnie hamujący wpływ podwzgórza
Dopamina--> hamuje syntezę i uwalnianie PRL
TRH--> pobudza wydzielanie PRL
60
Stężenie PRL
Niskie 0,9 nol/l
61
Rola PRL
- Przygotowanie i stymulowanie laktacji- wzrost tkanki gruczołowej
- Wysokie stężenie- hamuje wydzielanie GnRH i jajeczkowanie
62
Niedobór PRL
Zespół niedokrwiennego uszkodzenia przysadki w wyniku masywnego krwotoku poporodowego- zespół Sheehana- brak laktacji, miesiączka po porodzie, wielohormonalna niedoczynność przysadki
63
Nadmierne wydzielanie PRL
1. Gruczolak przysadki (Prolactinoma)
2. Ucisk lub uszkodzenie szypuły przysadki (zablokowany wpływ dopaminy)
3. Leki o działaniu antydopaminoergicznym- metoklopramid, rezerpina, fenotiazyna
64
Nadmierna wydzielanie PRL- objawy
Hipogonadyzm, moze być wzmożone ciśnienie śródczaszkowe, uciska na nerwy wzrokowe
Kobiety: zatrzymanie miesiączki, mlekotok
Mężczyźni: zmniejszenie libido, impotencja
65
Z jakich podjednostek składa się TSH?
Alfa i beta
66
TSH- wydzielanie
Komórki tyreotropowe przedniego płata przysadki
Pod wpływem TRH
(+) estrogeny
(-) GH, glikokortykoidy
67
TSH- działanie
Synteza i wydzielanie hormonów tarczycy--> ujemne sprzężenie zwrotne na TRH i TSH
68
TSH- prawidłowe stężenie
0,4-4,0 uU/ml
69
Niedobór TSH
1. Niedoczynność przysadki--> wtórna niedoczynność tarczycy
2. Niedoczynność podwzgórza w zakresie sekrecji TRH--> trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy
3. Izolowany niedobór TSH- genetycznie- mutacja w obrębie podjednostki beta
4. Składowa wielohormonalnej niedoczynności przysadki
70
Na co wskazuje bardzo niskie lub nieoznaczalne stężenie TSH?
Nadczynność tarczycy--> bo ujemne sprzężenie zwrotne hormonów tarczycy silnie hamuje sekrecję TSH
71
Nadmierne wydzielanie TSH
1. Gruczolaki wydzielające TSH- bardzo rzadko
2. Gruczolaki typu mieszanego
3. Niedobór hormonów tarczycy--> brak sprzężenia zwrotnego
4. U noworodka- wrodzona niedoczynność tarczycy (> 12 mIU/l między 3 a 5 dniem życia)
72
FSH, LH- budowa
Dwie podjednostki
| Podjednostka alfa- jak w TSH
73
FSH, LH- wydzielanie
Komórki gonadotropowe
| Pod wpływem GnRH
74
FSH, LH- działanie
1. FSH
- -> komórki warstwy ziarnistej pęcherzyków--> estradiol
- -> komórki Sertolego cewek nasiennych->spermatogeneza
2. LH
- -> komórki otoczek wewnętrznych pęcherzyków i komórki ciałka żółtego--> progesteron
- -> komórki Leydiga--> testosteron
75
Kiedy następuje wytworzenie dodatniego sprzężenia zwrotnego estradiol-LH?
U kobiet w środkowym okresie cyklu miesiączkowegoo
76
Substancje w regulacji zwrotnej między przysadką a gonadą
Jajnik, jądro
Aktywina- pobudzająca
Inhibina- hamująco
77
Niedobór FSH, LH
1. Guzy śródczaszkowe- hipogonadyzm
| 2. Izolowany niedobór- zespół Kallmanna- mutacja genu KAL-1
78
Objawy hipogonadyzmu
Dzieci: zaburzenia, brak cech dojrzewania
| Dorośli: Zanik libidu u mężczyzn i zaburzenia miesiączkownia
79
Objawy zespołu Kallmanna
Eunuchidalna budowa ciała, zanik węchu- hypoplazja opuszek węchowych
80
Nadmierne wydzielanie FSH, LH
1. Rzadko gruczolaki gonadotropowe
2. Mieszane gruczolaki
3. Procesy patologiczne OUN--> generator pulsów GnRH--> objawy przedwczesnego pokwitania
81
Gdzie syntezowany jest ADH?
Łącznie z oksytocyną w jądrach nadwzrokowym i przykomorowym podwzgórza
82
W odpowiedzi na co wydzielana jest wazopresyna?
Wzrost osmolalności osocza- narastanie jonów sodu
83
Jakie receptory znajdują się w komórkach cewek zbiorczych?
V2
84
Jakie wyróżniamy receptory dla ADH?
V1- mm. gładka naczyń--> skurcz naczyń, wzrost CTK
| V2- kanaliki zbiorcze
85
Niedobór ADK
1. Objawy moczówki prostej- poliuria i polidypsja
2. Guz wewnątrzczaszkowy naciekający/uciskający podwzgórze lub przysadkę
3. Uwarunkowanie genetyczne
86
Rodzaje moczówki
Ośrodkowa- objawy moczówki prostej + niedobór ADH
| Nerkopochodna- objawy moczówki prostej + prawidłwoy/podwyższony ADH
87
Nadmierne wydzielanie ADH
1. Uszkodzenia podwzgórza
2. Guz ektopowo syntezujący ADH- rak drobnokomórkowy oskrzela!
3. --> Zespół SIADH
88
Zespół SIADH- charakterystyka
-Stałe wydzielanie zagęszczonego moczu
-Przewlekła hiponatremia--> hipoosmolalność płynów (przez nadmierny pobór wody, potem adaptacyjna hiperfiltracja kłębuszkowa z natriurezą)
! Ryzyko obrzęku mózgu
89
Kiedy wydzielana jest oksytocyna?
Mechaniczne drażnienie szyjki macicy i pochwy
| Drażnienie brodawki sutkowej
90
Z czym związana jest ekspresja białka receptorowego dla oksytocyny?
Z odpowiednim stężeniem steroidów płciowych
91
Co hamuje wydzielanie oksytocyny?
Wzrost katecholamin
92
Oksytocyna- działanie
- Porodowe skurcze macicy
- Stymulowanie skurczów mm. gładkich w ścianie pęcherzyków i kanalików wyprowadzających gruczołów piersiowych
- Działanie podobne do ADH
93
Co wchodzi w skład szyszynki?
Pinealocyty i włókna glejowe + piasek szyszynkowy (hydroksyapatyt i węglan wapnia)
94
Jakie sunbtancje obecne w szyszynce?
Melatonina, kwas 5-hydroksyindolooctowy, związki indolowe, dopamina, noradrenalina, histamina
95
Melatonina- synteza
Z tryptofanu
-->Serotonina
Enzym: N-acetylotransferaza
96
Melatonina- stężenie
10-60 pg/ml
97
Gdzie znajdują się receptory dla melatoniny?
Podwzgórze
Siatkówka oka
Mniejsza ilość: mózg, jelito, jajniki, naczynia
98
Które receptory biorą udział w regulowaniu rytmu dobowego?
Receptory dla melatoniny w mózgu- jądro nadskrzyżowaniowe
99
W czym biorą udział receptory melatoninowe poza OUN?
Najprawdopodobniej procesy rozrodcze
100
Tarczyca- budowa
Płaty--> płaciki--> pęcherzyki--> tyreocyty + koloid + komórki okołopęcherzykowe (komórki C)
101
Jakie białko w tarczycy umożliwia transport jodu?
Sydmporter sodowo-jonowy
102
Jaki enzym w tarczycy utlenia jod organiczny?
Peroksydaza
| Jod organiczny --> jod cząsteczkowy I2
103
Organifikacja
Przyłączanie jodu do cząsteczek tyrozyny- monojondotyrozyna, dijodotyrozyna
104
Którym miejscu komórki tyreocyta syntezowane są hormony tarczycy?
Szczytowa błona komórkowa granicząca z koloidem
105
Stężenie T4
5-12 ug/dl
106
Jak transportowana jest tyroksyna?
Związana z białkiem
- głównie alfa-globulina TBG
-40%- transtyretyna (prealbumina wiążąca hormony tarczycy TBPA), albumina
Wolna (fT4)
107
Czas półtrwania tyroksyny
6-7 dni
108
Stężenie fT4
0,9-2,2 ng/dl
109
T3- właściwości
```
1,2-3,3 nmol/l
Bardziej aktywna biologicznie
Powinowactwo mniejsze do białek nośnikowych
Więcej w stanie wolnym
Czas półtrwania: 30h
```
110
T3- wytwarzanie
- Głównie przez monodejodynację tyroksyny (wątroba, nerki, mózg) do T3 i nieczynnej rT3--> dejodynaza
- 13% wytwarzane w tarczycy
111
Dejodynaza- rodzaje
1. Dejodynaza typu I 5' - wątroba, nerki, mięśnie
Aktywność zmniejsza się w trakcie głodzenia
2. Dejodynaza typu II 5'- głównie mózg
Aktywność rośnie przy obniżeniu w krwi tyroksyny
3. Dejdynaza typu III- łożysko, w mniejszej ilości mózg
Inaktywuje T3 i T4 do rT3
112
Wiązanie TSH z receptorem
1. Wzrost cAMP
2. Zwiększony wychwyt jodu, nasilenie syntezy T3 i T4
3. Wzrasta mRNA dla tyreoglobuliny, peroksydazy tarczycowej
4. Aktywacja fosfolipazy C--> hipertrofia tyreocytów--> wole
113
Receptory dla tarczycy
1. Receptor typu alfa i beta
2. Alternatywne składanie genów--> alfa1/2, beta1/2
3. Działają jako czynniki supresji transkrypcji, po przyłączeniu hormonu jako czynniki aktywacji
4. Receptor beta2--> tylko podwzgórze i przedni płat przysadki
114
Zespół Retehoffa
Mutacja genu kodującego receptor beta1 tarczycy
| Uogólniona oporność na hormony tarczycy
115
Hormony tarczycy- działanie
1. Stymulacja Na/K-ATPazy--> wytwarzanie ciepła, zużycie tlenu, wzrost przemiany materii
2. Prawidłowy rozwój w życiu płodowym i wczesnym dzieciństwie
3. Wpływ na mielinizację i wykształcenie synaps
4. Stymulacja lipolizy w tkance tłuszczowej
5. Przyspieszenie wchłaniania węglowodanów w jelitach
6. Działanie anaboliczne na chrząstkę i przyspieszenie dojrzewania kości
116
Nadczynność tarczycy
1. Proces autoimmunizacyjny- przeciwciała przeciwko receptorom TSH (choroba Gravesa-Basedowa)
2. W przebiegu wola toksycznego wieloguzkowego
3. Gruczolak tarczycy (choroba Plummera)
4. Gruczolak przysadki wydzielający TSH
5. Ektopowe wydzielanie hormonów przez nowotwory (choriocarcinoma, teraroma ovarii, przerzuty raka pęcherzykowego tarczycy)
6. Przejściowo przez zapalenie gruczołu, zapalenie limfocytarne tarczycy typu Hashimoto
7. Nadmierne spożycie preparatów z hormonami tarczycy lub pokarmów mięsnych z domieszką gruczołu
8. Rośnie liczba receptorów beta i wrażliwość na katecholaminy
117
Choroba Gravesa-Basedowa
1. Autoprzeciwciała przeciwko receptorom TSH TRAB--> stała nadmierna stymulacja i synteza tyroksyny i trójjodotyroniny--> sprzężenie zwrotne dodatnie
2. Wydzielanie TSH prawie całkowicie zahamowane
3. Przeciwciała przeciwmikrosomalne/antyperoksydazowe (anty-TPO), antytyreoglobulinowe (anty-Tg)
4. Towarzyszące inne schorzenia autoimmunizacyjne np. bielactwo, cukrzyca 1, RZS
5. Może być tendencja genetyczna
118
Nadczynność tarczycy- objawy podmiotowe
- Drażliwość, płaczliwość, niepokój
- Zaburzenia koncentracji
- Osłabienie mięśni, męczenie się
- Napadowa tachykardia
- Uczucie gorąca
- Częste oddawanie stolca
- Nieregularne miesiączki, zmniejszenie libido
119
Nadczynność tarczycy- objawy przedmiotowe
- Powiększenie obwodu szyi i tarczycy
- Niepokój ruchowy, drżenia mięśniowe
- Skóra ocieplona i spocona/ obrzęk przedgoleniowy
- Wytrzeszcz gałek ocznych
- Akcentacja I tonu sercowego, tachykardia, igotanie przedsionków
- Izolowane skurczowe nadciśnienie tętnicze (wzrost objętości minutowej, zmniejszenie oporu obwodowego)
120
Nadczynność tarczycy- badania laboratoryjne
- Wzrost fT4, fT3 (czasem tylko fT3)
| - Bardzo niskie/nieoznaczalne TSH nawet po podaniu TRH
121
Nadczynność tarczycy- zmiany morfotyczne i biochemiczne
- Niskie stężenie cholesterolu w surowicy
- Skłonność do hiperglikemii po obciążeniu glukozą
- Zmniejszenie składników morfotycznych krwi z przesunięciem w kierunku form niedojrzałych
122
Orbitopatia tarczycowa
- Poszerzenie szpary powiekowej, łzawienie, objawy oczne
- Może być wysychanie rogówki
- We wczesnej fazie związany z pobudzeniem układu współczulnego
- Autoimmunizacyjnie: przeciwciała przeciw fibroblastom oczodołu--> naciek limfocyty/fibroblasty--> mukopolisacharydy--> wzłóknienie
123
Przełom tarczycowy
Nieleczona nadczynność + stres
| Znaczne pobudzenie, psychoza, hipertermia, tachykardia, wymioty, biegunka
124
Choroba Plummera
Nadczynne wole guzkowe
Osoby w starszym wieku
Rzadziej ciężka oftalmopatia
Często zaburzenia rytmu serca, niewydolność krążenia
125
Zapalenie tarczycy typu Hashimoto
1. Zaburzenie funkcji supresorowych limfocytów--> przeciwciała przeciwko antygenom tyreocytów
2. Wysokie miano przeciwciał przeciwmikrosomalnych i przeciwtyreoglobulinowych
126
Niedoczynność tarczycy- przyczyny
1. WRODZONE
- aplazja i hipoplazja tarczycy
- wrodzone defekty metaboliczne syntezy hormonów
2. NABYTE
- Hashimoto- po wstępnej fazie nadczynności
- znaczny niedobór jodu
- zniszczenie gruczołu- jod radioaktywny, zbieg, radioterapia
- leki- tyreostatyki, nadchloran potasu, lit, pochodne tiomocznika
- duża, niefizjologiczna dawka jodu- kontrast, amiodaron
- uszkodzenie podwzgórza i przysadki
127
Jaki enzym w łożysku przekształca T4 i T3?
Monodejodynaza typu III--> rT3
128
Jaka dejodynaza znajduje się w mózgu płodu?
Monodejodynaza typu II 5': T4-->T3
129
Wrodzona niedoczynność tarczycy u noworodka- objawy
Przedłużająca się fizjologiczna żółtaczka
| Potem zaburzenia mielinizacji, przemiany materii, kostnienia, napięcia mięśniowego, układu krążenie i przewodnienie
130
Wrodzona niedoczynność tarczycy- objawy podmiotowe
- ospałość, spowolnienie ruchowe
- trudności w karmieniu, ale nadmierny przyrost masy
- zaparcia
- niski ochrypły głos
131
Wrodzona niedoczynność tarczycy- objawy przedmiotowe
- twarz obrzęknięta, wąskie szpary powiekowe, spłaszczona nasada nosa
- powiększone ciemiączko przednie i otwarte ciemiączko tylne
- duży język, niedomknięte usta
- skóra blada, chłodna- marmurkowata
- duży wiotki brzuch (żabi) z przepukliną pępkową
132
Wrodzona niedoczynność tarczycy- badania laboratoryjne
- wzrost TSH
- spadek fT3, fT4
- wzrost cholesterolu
- niedokrwistość niedobarwliwa
- brak jąder kostnienia dalszej nasady kości udowej lub opóźnienie w ich pojawieniu się
133
Kiedy dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia OUN we wrodzonej niedoczynności tarczycy?
Po dwóch-trzech pierwszych tygodniach życia bez leczenia
134
Czym może być spowodowana przejściowa wrodzona niedoczynność tarczycy
```
Wcześniactwo
Niedobór jodu podczas ciąży
Niewyrównana niedoczynność u matki
Stosowanie procedur leczniczych zaburzających tarczycę u matki
Choroby autoimmunizacyjne u matki
```
135
Nabyta niedoczynność tarczyca- objawy podimotowe
- Spowolnienie ruchowe i psychiczne
- Nadmierna senność
- Stałe uczucie zimna
- Przyrost masy ciała mimo zmniejszonego łaknienia
- Zaparcia
- Zaburzenia miesiączkowania, spadek libido
136
Nabyta niedoczynność tarczycy- objawy przedmiotowe
- Twarz obrzęknięta, nadwaga, otyłość
- Włosy suche, rzadkie, łamliwe
- Skóra sucha, łuszcząca, chłodna
- Paznokcie kruche, bruzdkowane
- Bradykardia
- Płyn w worku osierdziowym
- Brzuch duży, rozlany- płyn w jamie otrzewnowej
137
Nabyta niedoczynność tarczycy- badania laboratoryjne
- Wzrost TSH
- Spadek fT3, fT4
- Wzrost cholesterolu
- Niedokrwistość makrocytarna
- Zmniejszony woltaż zespołów komorowych w EKG
138
Czym spowodowane są zmiany w sercu w wyniku nabytej niedoczynności tarczycy?
Gromadzeniem się mukopolisacharydów w przestrzeni międzykomórkowej m. sercowego--> degradacja włókien, przewlekła niewydolność krążenia
139
Co dzieje się w przypadku skrajnych przypadków długotrwałej niedoczynności tarczycy?
Przełom hipometaboliczny- bradykardia, hipotermia, upośledzenie wentylacji w pęcherzykach płucnych, splątanie psychiczne, śpiączka
140
Wole
Powiększenie tarczycy >18ml K, >25 ml M
141
Co nazywamy wolem obojętnym?
Powiększenie tarczycy niespowodowane procesem zapalnym lub nowotworem bez objawów klinicznych zaburzeń hormonalnych
142
Przyczyny powstawania woli tarczycowych
1. Zapalenie tarczycy- Hashioto
2. Przewlekły niedobór jodu w diecie- NAJCZĘŚCIEJ
3. Wrodzone zaburzenia:
- wychwytu jodków (defekt 'pułapki jodowej')
- wbudowywania jodu do tyrozyny (defekt organifikacji)
- łączenia jodotyrozyn do jodotyronin (defekt sprzęgania)
- odjodowywania jodotyrozyn (defekt dehalogenazy)
4. Nadmierne spożycie pokarmów wolotwórczych- kapusta, brukselka, szpinak, kalafior
5. Leki- pochodne sulfonylomocznika, tyreostatyki, lit, PAS, aminoglutetimid, sulfonamidy
6. Wrodzone- rzadko- AR
143
Zapotrzebowanie na jod
70-150 ug
144
Powstawanie wola
1. Zwiększenie syntezy T3 kosztem T4
2. Zmniejszenie syntezy rT3
3. Stan trójjodotyroninowej eutyreozy--> niewielkie wytwarzanie TSH
4. TSH--> hipertrofia, hiperplazja z gromadzeniem koloidu
5. Wole koloidowe--> wole guzowate
145
Okresy sprzyjające powstawaniu wola
Dojrzewanie
Ciąża
Laktacja
Wiek podeszły
146
Efekt Wolffa-Chaikoffa
Zahamowanie organifikacji jodu przez tarczycę w wyniku nagłego wzrostu jego stężenia w surowicy
147
Mechnizm obronny tarczycy przed nadmiarem jodu
Działanie blokujące jodu zanika tarczyca podejmuje syntezę hormonów
148
Zespół niskiej trójjodotyroniny
1. Przyczyna: ciężkie ostre/przewlekłe choroby układowe, urazy, rozległe oparzenia, przewlekłe głodzenie
- ->spadek dejodynazy I 5'
- ->wzrost dejodynazy III
2. Wzrost fT3, spadek T3, prawidłowe lub wzrost T4, prawidłowe TSH
149
Nadnercza- budowa
KORA
1. Warstwa kłębkowata- mineralokortykoidy
2. Warstwa pasmowata- gł. glikokortykoidy- kortyzol, kortykosteron
3. Warstwa siatkowata- gł. androgeny--> niektóre cehy płciowe
RDZEŃ
Katecholaminy- adrenalina, noradrenalina, dopamina
150
Glikokortykoidy- powstawanie
1. Warstwa pasmowata- 75% kory
2. Kontrola ACTH--> kortyzol, kortykosteron
3. Sprzężenie zwrotne kortyzol-ACTH przysadka/podwzgórze (CRH)
4. W surowicy głównie zw. z białkami- globulina CBG (mechanizm buforujący)
5. Metabolizowane w wątrobie, 1% z moczem w postaci wolnej
151
Prawidłowe stężenie kortyzolu w surowicy
5-20 ug/dl
| Czas półtrwania 60-90 min
152
Mechanizm działania glikokortykoidów
1. Połączenie z receptorem cytozolowym--> przemieszczenie do jądra
2. Największe stężenie kortyzolu rano
3. W sytuacjach stresowych wzrost kortyzolu--> wzrost glukozy, wzrost objętości wyrzutowej serca, wzrost CTK
153
Mineralokortykoidy- rola
Regulacja sodu w nerkach, prawidłowa objętość płynów pozakomórkowych
154
Stężenie aldosteronu
3-9 ng/dl
155
Regulacja wydzielania aldostronu
1. RAA- stymulator: Ang II, zmniejszenie obj. ECF
2. Wzrost stężenia potasu
3* Obniżenie sodu, działanie ACTH
156
Receptor mineralokortykoidowy- powinowactwo
Aldosteron i kortyzol
157
Dlaczego w sumie głównie działanie mineralokortykoidowe wykazuje aldosteron a np. kortyzol niezbyt?
Bo komórki docelowe dla aldosteronu syntzują 11bta-dehydrogenazę hydroksysteroidową, który przekształca kortyzol w kortyzon, który już ma małe powinowactwo do receptora
158
Androgeny nadnerczowe
1. Androstendion, dehydroepiandrosteron (DHEA)
| 2. Rozwój owłosienia w dołach pachowych i na wzgórku łonowym
159
Do czego prowadzi nadmierna sekrecja mineralokortykoidów?
Zatrzymanie sodu, nadciśnienie tętnicze, hipokaliemia z zasadowicą metaboliczną--> hiperaldosteronizm pierwotny
160
Nadmiar androgenów nadnerczowych
Wirylizacja dziewcząt, przedwczesne dojrzewanie chłopców
161
ZespółCushinga- rodzaje
1. ACTH- zależny
- 90% gruczolak przysadki- choroba Cushinga
- hiperplazja komórek kortykotropowych (?nadmiar CRH)
- ektopowe wytwarzanie ACTH- drobnokomórkowy płuc, grasiczak, wyspiak trzustki
- -> wtórny przerost kory
2. ACTH- niezależny
- guzy kory nadnerczy
- pierwotna dysplazja guzkowa kory nadnerczy
- jatrogenny
162
Zespół Cushinga- objawy
1. Otyłość centralna, twarz księżycowata, bawoli kark, rozstępy skórne
2. Zmniejszenie tkanki łącznej, osłabienie mięśni, zakażenia skórne
3. Rozległa utrata masy kostnej--> spadek wchłaniania wapnia w jelitach, wzrost wydalania z moczem (kamica nerkowa)--> wtórny wzrost PTH--> osteoporoza
4. >70% nadciśnienie tętnicze- też przez zwiększenie syntezy steroidów, angiotensyny II zmniejszona degradacja katecholamin
5. Dzieci: zahamowanie wzrostu, opóxnienie dojrzewania, hipogonadyzm
6. Kobiety: hiperandrogenizm, wirylizacja
7. Zaburzenia psychiczne: euforia, labilność, anxiety, depresja (?szlaki dopaminergiczne)
163
Badania hormonalne w zespole Cushinga
BADANIE PODSTAWOWEGO STĘŻENIA HORMONÓW
1. Stężenie kortyzolu w surowicy + dobowy rytm- ranne 415-550 nmol/l
2. Wydalanie wolnego kortyzolu z moczem- <100 ug/g kreatyniny
3. Stężenie ACTH w surowicy
TESTY DYNAMICZNE
1. Krótki test hamowania deksametazonem- 1 mg 1x deksmetazon- stężenie <5 ug/dl
2 Długi test hamowania deksmetazonem- 0,5 mg co 6h przez 2 dni, potem 2 mg przez 6h przez 2 dni
164
O czym może świadczyć utrata dobowego rytmu wydzielania kortyzolu?
Gruczolak zasadochłonny przysadki
165
Wyższe wartości wydalania kortyzolu z moczem są znamienne diagnostycznie dla...
Zespołu Cushinga, możliwe u ludzi otyłych, z depresją, cieżarnych
166
Jakich stężeń ACTH w surowicy możemy się spodziewać w chorobie Cushinga?
Górna granica normy lub nieznacznie podwyższone
167
Po co wykonuje się długi test hamowania deksametazonem?
W chorobie Cushinga stężenie kortyzolu na skutek hamowania ACTH przez deksmetazon będzie po dwóch dniach <5 ug/dl i również wydalanie z moczem się obniży
--> generalnie to czy np. ACTH-niezależny, czy jakieś ektopowe bajery
168
Jakie jeszcze zaburzenia w badaniu krwi możemy stwierdzić w zespole Cushinga (oprócz obvi hormonków)?
- Nieco wzrost Hb lub granicznie wysokie wartości Hct, RB
- Dość często limfocytopenia, eozynopenia
- Poranna hiperglikemia, nieprawidłowe OGTT
- niskie stężenia potasu--> gruczolak przysadki/nowotwór nadnerczy
169
Jakie badania jak podejrzewamy gruczolaka przysadki?
MR
| Jeśli nie widać- cewnikowanie zatok skalistych z oznaczeniem ACTH (tam gdzie wyższe po tej stronie gruczolak)
170
Podejrzenie ektopowego wydzielania ACTH- badania
Scyntygrafia, PET
171
Niedoczynność kory nadnerczy- rodzaje
1. Pierwotna- patologia kory- choroba Addisona
| 2. Wtórna- niedobór ACTH, CRH
172
Choroba Addisona
1. Kiedyś przycczyna- gruźlic nadnerczy
2. Obecnie- proces autoimmunizacyjny- przeciwciała przeciwko antygenom kory nadnerczy np. enzymom (21 alfa-hydroksylaza)
3. W rzadkich przypadkach przez zniszczenie kory- histoplazmoza, przerzuty nowotworowe, chorzy na AIDS z zakażeniem cytomegalią, Mycobacterium avium, kryptokokami
4. Niejednokrotnie składowa zespołów autoimmunizacyjnych zaburzeń wielogruczołowych
173
Zespół Schmidta
Niedoczynność tarczycy + Hashimoto + cukrzyca typu 1
174
Zespół Blizzarda
Niedoczynność tarczycy + niedoczynność przytarczyc + bielactwo + przewlekła grzybica błon śluzowych
175
Kiedy ujawniają się objawy kliniczne niedoczynności nadnerczy?
Zniszczenie >90% kory obu nadnerczy
176
Niedoczynność kory nadnerczy- objawy
1. Osłabienie, brak łaknienia, nudności, wymioty
2. Upośledzenie glukoneogenezy- napady hipoglikemii
3. Niedobór aldosteronu- utrata sodu z moczem, hipowolemia, hipotonia
4. Podwyższone stężenie potasu- zaburzenia akcji serca
5. Niedobór androgenów nadnerczowych- utrata owłosienia
6. Nadmierna sekrecja ACTH--> może być działanie na melanocyty--> cisawica
177
Wtórna niedoczynność nadnerczy
1. Przewlekła steroidoterapia
2. Wtórny zanik kory obu nadnerczy
3. Dużo rzadziej przez guz okolicy przysadki/podwzgórza
4. Raczej brak objawów hipotonii i zaburzeń elektrolitowych
5. Nie ma ciemnego zabarwienia, bo raczej niskie ACTH
6. Może być przełom nadnerczowy
178
Niedoczynność nadnerczy- badania laboratoryjne
OZNACZENIA HORMONALNE
1. Stężenie kortyzolu w surowicy <5 ug/dl
2. Stężenie ACTH w surowicy
TESTY DYNAMICZNE
1. Test stymulacji ACTH- po podaniu 250 ug syntetycznego ACTH--> powinien być wzrost dwukrotny kortyzolu >15 ug/dl
2. Test z metyraponem- blokuje syntezę kortyzolu w nadnerczach na poziomie 11-dezoksykortyzolu (nie hamuje ACTH)
3. Test hipoglikemiczny- zdolność reagowania na stres
179
Co stwierdza się u chorych z przewlekłą niewydolnością nadnerczy w badaniu krwi?
Niedokrwistość monocytarna
Neutropenia
Eozynofilia
Pierwotna niedoczynność: hiponatremia, hipochloremia, hiperkaliemia
180
ARO
Aktywność reninowa osocza- pierwotna czy wtórna niedoczynność nadnerczy
181
Ostra niewydolność nadnerczy
1. Nagła obustronna destrukcja- zator/wylew
2. Najczęściej: posocznica meningokokowa (zespół Waterhouse'a-Friderichsen), wrodzone/nabyte zaburzenia krzepnięcia, powikłania poporodowe, uraz
3. Przewlekła niewydolność + czynnik dodatkowy
4. Objawy: ostry ból w jamie brzusznej+ wymioty, nudności, wzrost temperatury+ odwodnienie, hipoglikemia
182
Hiperaldosteronizm pierwotny- przyczyny
1. Przerost warstwy kłębkowatej kory nadnerczy (rozsiany/guzkowy)
2. Rzadziej gruczolak- Zespół Conna
3. Wyjątkowo rak nadnerczy wydzielający aldosteron
183
Hiperaldosteronizm pierwotny- objawy
1. Zatrzymanie sodu, wzrost objętości osocza--> zmniejszenie wytwarzania reniny potem
2. Nadciśnienie tętnicze + zasadowica osocza
3. Obniżone ARO
184
Odróżnienie hiperaldosteronizmu pierwotnego a wtórnego- badania
ARO
Pierwotny- obniżone
Wtórny- podwyższone
185
Hiperaldosteronizm wtórny- przyczyny
1. Choroby z niedokrwieniem nerek lub hiperplazją aparatu przykłębuszkowego
2. Schorzenia wątroby--> ograniczenie metabolizmu aldosteronu
3. Niewydolność serca
4. Zespół nerczycowy
5. Preeklampsja
6. Stosownie leków moczopędnych i przeczyszczających
186
Który hiperaldosteronizm przebiega z nadciśnieniem tętniczym?
Pierwotny, wtórny nie
187
Zaburzenia androgenezy nadnerczowej
- U kobiet: hirsutyzm na górnej wardze, brodzie, okolicy sutków, brzuch wzdłuż kresy białej, wewnętrzna powierzchnia ud, zaburzenia miesiączkowania, zmiany trądzikowe
- ?Spowodowane przez wrodzony częściowy blok enzymatyczny steroidogenezy nadnerczowej
188
Wrodzony przerost nadnerczy w.p.n.
- Grupa schorzeń, wrodzone AR zaburzenia enzymatyczne biosyntezy kortyzolu
- Niedobór kortyzolu--> nadmierna synteza ACTH--> przerost kory nadnerczy--> tor wytwarzania androgenów
- Lżejsza postać w.p.n.- zespół bez utraty soli z prostą wirylizacją
189
Przemiana cholesterolu do kortyzolu
5 enzymów
| +2 enzymy: 11-dezoksykortykosteron-->aldosteron
190
Najczęstszy blok enzymatyczny biosyntezy kortyzolu
Niedobór 21-hydroksylazy
STOP przemian na: progesteron, 17-hydroksyprogesteron
NIE MA: 11-dezoksykortykosteron, 11-deoksykortyzol
Zahamowanie toru metabolicznego mineralokortykoidów, glikokortykoidów
191
Który gen kodujący 21-hydroksylazy jest zmutowany i uniemożliwia syntezę enzymu?
CYP21
| Mamy pseudogen CYP-21P- np. przez dlecję, mutacje punktowe
192
W.p.n. z zespołem utraty soli
Najcięższy przebieg: homozygoty CYP21P
Obraz kliniczny jak ostra niewydolność nadnerczy
1. Zaburzenia wodno-elektrolitowe- wzrost potasu, nadmierna utrata sodu, hipowolemia, hipochloremia
2. Nadmiar androgenów: K: maskulinizacja narządów płciowych, M: prawidłowo wykształcone narządy płciowe
193
W.p.n. z prostą wirylizacją
1. Brak zaburzeń wodno-elektrolitowych- resztkowa aktywność enzymu
2. Maskulinizacja dziewcząt, przedwczesne dojrzewanie chłopców, ale bez powiększenia jąder i z niskim stężeniem gonadotropin w surowicy
3. Nieleczone- zmniejszenie wzrostu, skrócenie kończyn dolnych
194
Co jest podstawą rozpoznania w.p.n.?
Oznaczenie w surowicy 17-OH-progesteronu (wzrost)
195
Różnica między niedoborem 11beta-hydroksylazy niedoborem 21-hydroksylazy
11beta-hydroksylaza--> nadciśnienie tętnicze, nadmiar 11-dezoksykortyzolu (właściwości mineralokortykoidowe)
196
Jaki enzym zawierają komórki rdzenia nadnerczy?
Fenyletanoloamino-N-metylotransferazę (PNMT)
197
Co jest bodźcem do wyrzutu katecholamin?
- Gwałtowna hipoglikemia
- Pionizacja
- Spadek objętości krwi
- Czynnik stresowy
198
Które receptory beta są silniej stymulowane przez adrenalinę?
Beta2
199
Efekt metaboliczny katecholamin
- Wzrost glukoneogenezy w wątrobie
- Glikogenoliza w mięśniach i wątrobie
- Uwolnienie glukagonu w trzustce
- Zwiększenie lipolizy
- Zwiększenie przemiany materii
200
Metabolizm katecholain
Czas półtrwania ok. 2 min
Wątroba: do metoksynoradrenaliny i metoksyadrenaliny--> z moczem
część do kwasu wanilinomigdałowego--> z moczem
201
Czym spowodowane jest nadmierne wydzielanie katechoamin?
1. Guzy rdzenia nadnerczy
| 2. Rzadziej guzy z pozanadnerczowej tkanki chromochłonnej
202
Guz chromochłonny
1. Rzadki, 10% złośliwy
2. Ostre objawy związane z wyrzutem katecholamin i stymulowane uciskiem na jamę brzuszną
3. W czasie napadu: gwałtowny wzrost CTK, przyspieszenie akcji serca, zblednięcie, obfite pocenie się, lęk, wymioty, silny ból głowy i brzucha
203
Na podstawie czego opiera się stwierdzenie guza chromochłonnego?
- Podwyższone wydalanie metoksypochodnych amin katecholowych w moczu i chromograniny A w surowicy
- Przy napadzie: wzrost katecholamin w krwi i metabolitów w moczu po napadzie
204
U kogo najczęściej występuje guz chromochłonny?
1. Chorzy z neurofibromatozą (choroba Recklinghausena)
2. Zespół MEN-IIa +rak rdzeniasty tarczycy
3. Zespół MEN-IIb +nadczynność przytarczyc, nerwiakowłókniaki warg lub języka
