Week 7: Bewijsrecht, het Onderzoek ter Terechtzitting en Beslissen & Motiveren

Question 1

Doel van het onderzoek der terechtzitting

Answer 1

Het voornaamste doel van het onderzoek ter terechtzitting – en eigenlijk van het gehele strafrechtelijk onderzoek – is waarheidsvinding. Door middel van strafrechtelijk onderzoek probeert men op te helderen wat er daadwerkelijk is gebeurd. Daarnaast is het onmiddellijkheidsbeginsel van toepassing. Alle bewijsstukken moeten gepresenteerd worden ter terechtzitting ten overstaan van de rechter. Het strafrechtelijk onderzoek moet op correcte wijze de schuldigen van de onschuldigen scheiden en zo onjuiste bewijsbeslissingen voorkomen. Van een foute beslissing is sprake wanneer een onschuldige toch veroordeeld wordt (rechterlijke dwaling), maar ook als een schuldige niet veroordeeld wordt. In een rechtsstaat komt het voor dat een schuldige niet kan worden veroordeeld vanwege een gebrek aan bewijs. Die bewijswaarborgen zorgen er wel voor dat het zelden voorkomt dat een onschuldige wordt veroordeeld. Dit sluit aan bij een bekend adagium uit het Nederlandse strafrecht; ‘liever tien schuldigen op vrije voeten, dan één onschuldige achter de tralies’

Question 2

Uitgangspunten van het onderzoek ter terechtzitting

Answer 2

1. Interne en externe openbaarheid
2. Actieve rechter ter terechtzitting
3. Equality of arms
4. Contradictoire procedure
5. onmiddelijkheidsbeginsel

Question 3

Interne en externe openbaarheid

Answer 3

Uit art. 6 EVRM en art. 121 Gw vloeit voort dat de berechting in het openbaar plaatsvindt. Het uitgangspunt van de externe openbaarheid ziet erop dat de rechtspraak publiek toegankelijk is (art. 269 Sv), met uitzondering van jeugdzaken (art. 495b Sv). Op deze manier kan de rechtspraak gecontroleerd worden door het publiek. Wel dient te worden opgemerkt dat er regels gelden voor de aanwezigheid van de media op het onderzoek ter terechtzitting. Het uitgangspunt van interne openbaarheid ziet erop dat de verdachte toegang heeft tot het dossier en zijn eigen zitting bij kan wonen. Dit betekent ook dat de verdachte, rechter en OvJ beschikken over hetzelfde dossier. Op het moment dat de OvJ besluit bepaalde stukken buiten het dossier te laten, zitten deze ook niet in het dossier van de rechter

Question 4

Actieve rechter ter terechtzitting

Answer 4

Dit uitgangspunt hangt sterk samen met de inquisitoire stijl van procederen die we kennen in Nederland. De rechter heeft in Nederland een actieve rol, tijdens het onderzoek ter terechtzitting gaat hij zelf opzoek naar de waarheid binnen de grenzen van de tenlastelegging. Daartoe wordt hij ambtshalve verplicht. Hoever de rechter hierin gaat, is afhankelijk van de persoonlijke opvatting van de rechter over zijn rol binnen het proces.

Question 5

Equality of arms

Answer 5

Het uitgangspunt van gelijkwaardigheid tussen de OvJ en de verdachte. Tijdens het voorbereidend onderzoek is de verdachte het onderwerp dat wordt onderzocht, waarbij de OvJ bepaalt of er zal worden gedagvaard. Tijdens het onderzoek ter terechtzitting hebben de verdachte en de OvJ echter zoveel mogelijk dezelfde rechten.

Question 6

Contradictoire procedure

Answer 6

Het onderzoek ter terechtzitting vindt plaats op tegenspraak van de verdachte. De verdachte heeft een aanwezigheidsrecht voor zijn eigen terechtzitting en krijgt daar de ruimte om tegenspraak te bieden aan hetgeen hem ten laste wordt gelegd.

Question 7

Onmiddellijkheidsbeginsel

Answer 7

Het onderzoek van de rechter dient zoveel mogelijk ter zitting plaats te vinden.

Question 8

Basis voor het onderzoek ter terechtzitting

Answer 8

Uit artt. 348 en 350 Sv volgt dat het onderzoek ter terechtzitting geschiedt ‘op den grondslag der tenlastelegging’. De OvJ is dominis litis: hij beslist de omvang van de tenlastelegging en wat erin staat. Het onderzoek ter terechtzitting gaat enkel over de tenlastelegging. De tenlastelegging bepaalt de omvang van het onderzoek ter terechtzitting. Indien de OvJ verkeerde dingen opneemt in de tenlastelegging, kan dit leiden tot technische vrijspraak. Hierbij is het strafbare feit niet in de tenlastelegging opgenomen. Dit zorgt ervoor dat de rechter in sommige gevallen niet tot een veroordeling kan komen, omdat de delictsomschrijving op een wezenlijk onderdeel afwijkt van de tenlastelegging, ondanks dat hij van oordeel is dat de verdachte wel degelijk een strafbaar feit heeft gepleegd. Meningsverschillen tussen de rechter en de OvJ over de beoordeling van feiten of fouten kunnen soms dus aan een veroordeling in de weg staan. Dit wordt ook wel de tirannieke werking van de tenlastelegging genoemd (primair en subsidiair feit). De toevoeging in art. 350 Sv dat ook hetgeen ‘naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting’ van belang is heeft slechts beperkte betekenis. De Hoge Raad heeft namelijk bepaald dat daarmee wordt bedoeld: hetgeen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting omtrent het ten laste gelegde.

Question 9

procedure van het onderzoek ter terechtzitting

Answer 9

1. Aanvang: uitroepen van de zaak (art. 270 Sv)
2. Identificatie van de verdachte (art. 273 lid 1 Sv)
3. Vermaning oplettend te zijn (art. 273 lid 2 Sv)
4. Cautie (art. 273 lid 2 Sv)
5. (evt. preliminair verweer, art. 283 Sv)
6. Voordracht van de zaak door OvJ (art. 284 Sv) “De heer/mevrouw wordt verdacht van…”
7. Rechter ondervraagt verdachte(art.286lid1Sv)
   Ruimte voor vragen van andere (art.286lid 4 Sv)
8. Ondervraging getuigen (art. 287 e.v.) en/of deskundigen (art. 299 Sv)
9. Voorlezen van de stukken (art. 301 Sv)
10. Uitoefenen spreekrecht door slachtoffer/nabestaande (art. 302 jo. 51 e Sv)
11. Requisitoir van de OvJ (art. 311 lid 1 Sv) OvJ laat weten aan de rechter wat hij zou beslissen. 12. Toelichting vordering benadeelde partij (art. 334 lid 3 Sv) Benadeelde partij kan zijn advocaat de vordering (zoals schadeclaim) laten toelichten.
12. Pleidooi (art. 311 lid 2 Sv) Het pleidooi is opgericht aan de hand van de vragen van artt. 248 en 250 Sv.
13. Repliek en dupliek (art. 311 lid 2-3 Sv) Laatste mogelijkheid tot vraag en antwoord. Kans om nog te reageren op elkaar.
14. Laatste woord verdachte (art. 311 lid 4 Sv) 16. Als de verdachte in zijn laatste woord een geheel nieuw verweer voert, kan de OvJ daarop reageren
15. Bepaling moment uitspraak (art.345lid 1 Sv)
16. Beraadslaging (art. 348 en 350 Sv)
17. Uitspreken van het vonnis (openbaar) (art. 362 lid 1 Sv)

Question 10

Beraadslaging (art. 348 en 350 Sv)

Answer 10

Raadkameren: alles wat daarin wordt besproken en naar voren gebracht, mag wettelijk niet naar buiten komen (geheimhouding).

Question 11

Bepaling moment uitspraak (art. 345 lid 1 Sv)

Answer 11

De voorzitter eindigt het onderzoek en er wordt gezegd wanneer de uitspraak zal plaatsvinden. Dit zal direct plaatsvinden of maximaal veertien dagen (meervoudige kamer).

Question 12

Laatste woord verdachte (art. 311 lid 4 Sv)

Answer 12

De verdachte heeft het laatste woord. Dit is zo belangrijk dat als de verdachte geen laatste woord krijgt, de terechtzitting nietig kan woorden verklaard.

Question 13

Uitoefenen spreekrecht door slachtoffer/nabestaande (art. 302 jo. 51 e Sv)

Answer 13

Voorheen mocht het slachtoffer zich alleen uitlaten over wat de zaak met hem heeft gedaan. Sinds 2016 is deze beperking er niet meer (emancipatie van het slachtoffer).

Question 14

Voorlezen van de stukken (art. 301 Sv)

Answer 14

Art. 301 lid 1 Sv: alle bewijsstukken moeten getoond worden aan de verdachte. Hij moet de kans hebben om hier op te reageren.

Question 15

Ondervraging getuigen (art. 287 e.v.) en/of deskundigen (art. 299 Sv)

Answer 15

Naar eed: zij moeten de waarheid spreken. Zo niet, dan sprake van meineed (art. 207 Sv). Art. 288a lid 1 Sv: de voorzitter bepaalt in welke volgorde hij de verschenen getuigen, deskundigen en het slachtoffer of de nabestaande, zal horen.

Question 16

(evt. preliminair verweer, art. 283 Sv)

Answer 16

Dit is een verweer van de advocaat waarvan de advocaat bij een geslaagd beroep denkt dat het onderzoek ter terechtzitting niet meer door hoeft te gaan.

Question 17

Cautie (art. 273 lid 2 Sv)

Answer 17

Rechter wijst de verdachte op zijn zwijgrecht. De verdachte is niet tot antwoorden verplicht

Question 18

Vermaning oplettend te zijn (art. 273 lid 2 Sv)

Answer 18

Voorzitter wijst verdachte erop om oplettend te zijn.

Question 19

Identificatie van de verdachte (art. 273 lid 1 Sv)

Answer 19

Voorzitter vraagt aan de verdachte of zijn persoonsgegevens kloppen.

Question 20

Aanvang: uitroepen van de zaak (art. 270 Sv)

Answer 20

è Intrekken van de zaak door OvJ niet meer mogelijk (art. 266 Sv)
è Aanwezigheidsrecht van de verdachte (art. 6 EVRM)

Question 21

Beslissen en motiveren

Answer 21

Naar aanleiding van de beraadslaging op grond van art. 348 en 350 Sv dient te worden beslist op grond van art. 358 Sv. Die beslissingen dienen vervolgens veelal te worden gemotiveerd op grond van art. 359 Sv. De motivering heeft drie functies:
* Explicatie (motivering geeft nadere uitleg aan de beslissingen in het vonnis);
* Controle (motivering geeft hogere rechters de mogelijkheid na te gaan hoe de lagere rechter tot zijn beslissing is gekomen);
* Inscherping (de motiveringsplicht zorgt ervoor dat de rechter gedwongen wordt nog eens goed nadenken over zijn beslissing).

Question 22

Inhoud vonnis

Answer 22

De uitkomsten van de beraadslaging worden neergelegd in een vonnis. De inhoud van het vonnis wordt grotendeels bepaald door artt. 348 en 350 Sv. Hierbij is de volgorde dwingend.

Question 23

Beslissingen art. 348 Sv

Answer 23

Op de vragen van art. 348 Sv dient beslist te worden over de geldigheid van de dagvaarding, de bevoegdheid van de rechter, de ontvankelijkheid van het OM en de eventuele redenen tot schorsing van de vervolging.
* Bij een positief antwoord op voorvragen, een beslissing op hoofdvragen (art. 358 lid 2 Sv) Indien het antwoord op deze vragen positief is, hoeft deze beslissing niet te worden opgeschreven in het vonnis en niet te worden gemotiveerd.
* Bij negatief antwoord op voorvragen (art. 349 lid 1 jo. 358 lid 1 Sv) Is het antwoord negatief, dan houdt het geding daar op en geldt het volgende: à Er volgt een formele einduitspraak (art. 349 lid 1 Sv); à Die beslissing moet expliciet in vonnis worden neergelegd (art. 358 lid 1);

In het vonnis moeten ook de motivering van beslissingen (art. 359 lid 2 1e volzin en lid 3-7 Sv) en van verwerping van verweren (358 lid 3 en 359 lid 2, 2e volzin) worden opgenomen.

Question 24

Waarom motiveren? (art. 121 Gw)

Answer 24

• Inscherpingsfunctie: rechter moet nog eens nadenken over zijn oordeel.
• Explicatiefunctie: motiveren heeft de functie om de rechtspraak uit te leggen aan belangstellende.
• Controlefunctie: rechter van Hoger Beroep kan hierdoor controleren waarom een bepaalde uitspraak gedaan is.

Question 25

Beslissingen Art. 350 Sv.

Answer 25

1. Kan het ten laste gelegde worden bewezen? (eerste vraag art. 350 Sv) 2. Is het bewezenverklaarde strafbaar? (tweede vraag art. 350 Sv) 3. Is de verdachte strafbaar? (derde vraag art. 350 Sv)

Question 26

Is de verdachte strafbaar? (derde vraag art. 350 Sv)

Answer 26

* Indien geen strafuitsluitingsgrond (schulduitsluitings- of rechtvaardigingsgrond) aanwezig is, dan is de verdachte strafbaar. Deze beslissing dient te worden vermeld in het vonnis (art. 358 lid 2 Sv), * Indien wel sprake is van een strafuitsluitingsgrond: o Rechtvaardigingsgrond: OVAR (art. 352 lid 2) beslissen (art. 358 lid 2). o Schulduitsluitingsgrond: OVAR (art. 352 lid 2) beslissen (art. 358 lid 2).

Question 27

Is het bewezenverklaarde strafbaar? (tweede vraag art. 350 Sv)

Answer 27

* Als alle bestanddelen in de bewezenverklaring staan kan het bewezenverklaarde worden gekwalificeerd en is het dus strafbaar. De kwalificatie dient in het vonnis te worden vermeld (art. 358 lid 2 Sv); * Als niet alle bestanddelen in de bewezenverklaring staan volgt OVAR (art. 352 lid 2 Sv) wat in het vonnis dient te worden vermeld (art. 358 lid 2 Sv).

Question 28

Kan het ten laste gelegde worden bewezen? (eerste vraag art. 350 Sv)

Answer 28

* Indien wettig en overtuigend bewezen: bewezenverklaring in het vonnis (art. 358 lid 2 Sv); * Indien niet wettig en overtuigend bewezen: vrijspraak (art. 352 lid 1 Sv) wat neergelegd dient te worden in het vonnis (art. 358 lid 2).

Question 29

Let op bij niet-ideaaltypische delictsomschrijvingen:

Answer 29

* Wederrechtelijkheid als bestanddeel; o Indien een rechtvaardigingsgrond aanwezig is, ontneemt dat de wederrechtelijkheid, waardoor het ten laste gelegde niet kan worden bewezen en vrijspraak volgt. Wanneer wederrechtelijkheid een bestanddeel is, dienen alle verweren met betrekking tot rechtvaardigingsgronden te worden behandeld als bewijsverweer en dus te worden beoordeeld binnen de eerste vraag van art. 350 Sv. * Culpa (schuld) als bestanddeel; o Indien een strafuitsluitingsgrond aanwezig is (schulduitsluitings- en/of rechtvaardigingsgrond), ontneemt dat de wederrechtelijkheid of de verwijtbaarheid waardoor het ten laste gelegde niet kan worden bewezen en vrijspraak volgt. Wanneer culpa een bestanddeel is, dienen alle verweren met betrekking tot strafuitsluitingsgronden dus te worden behandeld als bewijsverweer en dus te worden beoordeeld binnen de eerste vraag van art. 350 Sv.

Question 30

gestopt met rest vanaf pagina 72