Клиничко Испитување Васкуларна Хирургија

Question 1

🔍 ШТО ПРЕТСТАВУВА ПЕРИФЕРНИОТ ВАСКУЛАРЕН ПРЕГЛЕД?

Answer 1

Периферниот васкуларен преглед е детална клиничка проценка на артериите и вените на екстремитетите (раце и нозе). Со него се утврдува дали постои болест или нарушување на протокот на крв 🚶‍♀️🩸.

Question 2

⚠️ НАЈЧЕСТИ СИМПТОМИ НА ВАСКУЛАРНИ ПРОБЛЕМИ

Answer 2

1.Болка во екстремитетите – особено при физичка активност, како на пример одење.
🔸 Овој симптом е типичен за claudicatio intermittens – болка во листовите на нозете по извесно растојание, која престанува со одмор.
🔸 Тоа укажува на исхемија (недостаток на крв) поради затнати или стеснети артерии.

2. Отоци на нозете или рацете 🦵
3. Промени на кожата – рани, улкуси, промена на боја.
4. Напната, сјајна кожа, губење на влакна, хемосидероза (темна пигментација).
5. Видлив венски цртеж – како испакнати сини вени под кожата.

Question 3

🛏️ ПОДГОТОВКА ЗА ПРЕГЛЕД

Answer 3

Пациентот треба да лежи на грб (супинација).

Рацете треба да бидат опуштени, поставени покрај телото.

Светлината треба да биде добра за да се забележат суптилни промени на кожата.

Question 4

👀 ИНСПЕКЦИЈА – ВИЗУЕЛНА ПРОЦЕНКА

Answer 4

Лекарот најпрво гледа (инспектира) и бара знаци на:

🩸 Лузни од претходни операции или трауми

🔴 Еритем – црвенило на кожата

🧫 Улкуси – длабоки кожни рани кои се типични за артериска инсуфициенција

🦵 Асиметрија на мускули – можно атрофирање од хронична исхемија

💢 Напната, блескава кожа – знак за отоци и задржување на течности

🌀 Хемосидероза – кафеави пигментации од пропуштање на крв

🧑‍🦰 Недостаток на влакна – губење на косматост на нозете е индиректен знак за хронична слаба циркулација

Question 5

✋ ПАЛПАЦИЈА – ФИЗИЧКО ДОПИРАЊЕ

Answer 5

🔥 Температура на кожата
Со двете раце истовремено се палпираат екстремитетите.

Ако еден екстремитет е поладен од другиот 🧊 – можно е да има нарушен проток на крв.

⏱️ Капиларен поврат
Притисни на ноктето или кожата ➡️ треба да побелее, па веднаш да се врати нормалната боја.

Времето за поврат на боја треба да е до 3 секунди.

Поголемо време = знак за лоша периферна циркулација.

💧 Присуство на отоци
Со прст се притиска над коскените делови (на пр. потколеница).

Ако останува вдлабнатина = позитивен знак за едем.

Question 6

🫀 ПАЛПАЦИЈА НА ПУЛС – КЛУЧЕН ДЕЛ

Answer 6

Целта е да се испита постоење, сила и симетрија на пулсот на површни артерии. Секогаш се споредуваат двете страни

Question 7

👇 НА ДОЛНИ ЕКСТРЕМИТЕТИ:

Answer 7

a. dorsalis pedis – на горната (дорзална) страна на стапалото 🦶
➡️ Палпира се помеѓу палецот и вториот прст.

a. tibialis posterior – зад внатрешниот скочен зглоб (медијален малеол).

a. poplitea – задната страна на коленото, тешко се палпира, пациентот треба да биде опуштен.

a. femoralis – на горниот дел од бутот, во пределот на феморалниот триаголник (средина меѓу препон и колк).

Question 8

✋ НА ГОРНИ ЕКСТРЕМИТЕТИ:

Answer 8

a. axillaris – во пазувата (аксиларна јама).

a. brachialis – на внатрешната страна на надлактицата, помеѓу бицепсот и коската (во медијалниот сулкус).

a. radialis – најчесто користена, над дисталниот дел на радиусот (палпира се кај зглобот од палецот).

Question 9

👂 Аускултација на артерии

Answer 9

Аускултацијата значи слушање на звуци во телото со стетоскоп, најчесто со цел да се открие абнормален шум, односно мурмур или „бруит“, кој укажува на турбулентен проток на крв – што најчесто значи стеноза (стеснување) на садот 🚫🩸

🎧 Аускултација може да се прави над:

a. femoralis – во пределот на препон

a. poplitea – позади коленото

Abdominalна аорта – во абдоменот, централно, под папокот

Каротидни артерии (иако не се спомнати овде, многу често се аускултираат)

📌 Шумот (murmur/bruít) е показател дека има попречување на протокот – како вртлози кога водата поминува низ тесно ѕвоно.

Question 10

🧠 ШТО ДА ЗАПОМНИШ

Answer 10

Редослед: Инспекција ➡️ Палпација ➡️ Пулсации
🔹 Секогаш споредувај двете страни – лево и десно.
🔹 Биди внимателен/на при палпација – не стискај премногу, да не ги блокираш артериите.
🔹 Ако не се чувствува пулс – не значи секогаш дека го нема! Може и техника да е проблем.
🔹 Користи емоции и логика – замисли што чувствува пациентот со ладно стапало, болка при одење, рана што не зараснува…

Question 11

🧪 Специфични клинички тестови за васкуларна дијагноза:

Answer 11

Овие тестови се едноставни, но многу моќни алатки за откривање на исхемија, венска инсуфициенција или валвуларни проблеми.

Question 12

2️⃣ Венски рефил (полнење) 🔄🦵

Answer 12

👉 Што се прави?
Пациентот ја држи ногата крената околу 1 минута. Потоа ја спушта.

⏱️ Ако вените се наполнат за < 30 секунди ➡️ нормален поврат на венска крв.

⚠️ Ако има забавено полнење ➡️ венска инсуфициенција или опструкција (на пр. тромб).

🧠 Полесно да си замислиш: како да испразниш шише и гледаш колку брзо се полни пак.

Question 13

1️⃣ Ankle–Brachial Pressure Index (ABPI) 🦶💪📈

Answer 13

👉 Што се прави?
Се мери систолниот крвен притисок на скочниот зглоб (ankle) и на надлактицата (brachial).

👉 Формула:
ABPI = притисок на скочен зглоб ÷ притисок на рака

✅ Нормална вредност: над 1.0
➡️ Значи дека крвниот притисок во нозете е ист или повисок од оној во рацете, што е ОК.

⚠️ Под 0.9 ➡️ Се сомнева на периферна артериска болест (PAD)
➡️ Под 0.5 = тешка исхемија!

🧠 Овој тест е златен стандард за скрининг на артериска инсуфициенција!

Question 14

3️⃣ Buerger’s test 🧊🦶

Answer 14

👉 Индицира артериска инсуфициенција (исхемија).

✔️ Пациентот легнува, и лекарот ги подигнува неговите нозе на 45°.

⏱️ За 1 минута, се набљудува:

❗ Ако стапалата или потколениците побледат ➡️ знак дека нема доволен артериски проток, односно исхемија.

По тоа, пациентот се седи и се гледа реактивна хиперемија (црвенило) – знак дека крвта наеднаш дошла.

🧠 Мнемоника:
“Buerger blanches” (бледи стапала), потоа “blushes” (се црвенат).

Question 15

4️⃣ Brodie–Trendelenburg test 🔁🩵

Answer 15

👉 Се користи за валвуларна инкомпетенција и варикозни вени.

Како се изведува:
Пациентот легнува, и лекарот со измолзување ги празни површинските вени.

Се притиска над сафенофеморалниот спој (горниот дел од внатрешниот бут).

Пациентот се исправува, додека лекарот држи притисок.

Потоа лекарот го пушта притисокот.

Анализа:
✅ Ако вените се полнат полека – валвулите се компетентни.

❗ Ако вените се наполнат веднаш/нагло ➡️ инкомпетенција на валвулите под притиснатото место.

🧠 Замисли го тестот како:
Притискаш вентил, ако тече под него = не држи.

Question 16

💻 Доплер сонографија (Vascular Doppler Ultrasound)

Answer 16

✅ Покажува брзина и насока на проток на крв.

Користи ефект на Доплер – како полиција што мери брзина со радар! 🚓📡

Често прв избор, бидејќи е безболен, брз и без зрачење.

Question 17

🧠 Ангиографија (инвазивна)

Answer 17

👉 Контрастно средство се вбризгува во крвните садови + рендген или КТ/MRI.

Овозможува прецизна слика на стеснување, запушување, аневризми и др.

📸 КТ-ангиографија – слики во 3Д

💫 Магнетна резонанца ангиографија (MR-A) – без зрачење, користи магнетно поле

🧠 Ангиографија = “Google Maps” за артерии и вени – покажува точно каде е „собраќајниот застој“ 🚗❌

Question 18

🧬 Лабораториски анализи што можат да помогнат:

Answer 18

ЦРП (C-реактивен протеин) – за воспаление 🧪

Д-димери – за присуство на тромбоза

Протромбинско време (PT) – за проценка на коагулација

Антифосфолипидни антитела – за тромбофилии, автоимуни состојби што создаваат згрутчувања.

Question 19

Лабораториски испитувања – основи за доктори

Answer 19

Целта е да се направи паметен и рационален избор на лабораториски тестови, за да не се губат време и ресурси.

На што треба да внимаваш:
Што се сомневаш?

Пред да бараш тест, размисли за можната дијагноза и како резултатот ќе ти помогне.

Пет карактеристики на тест:

Веродостојност (accuracy) – колку е блиску до вистината.

Прецизност (precision) – дали го повторува истиот резултат.

Сензитивност – колку добро го фаќа болниот.

Специфичност – колку добро го исклучува здравиот.

Предиктивна вредност – шанса да е точно позитивен или негативен резултат.

Зошто го користиш тестот?

За дијагноза, мониторинг на терапија, или скрининг (рано откривање).

Што значи „нормален резултат“?

Не секогаш „нормален“ значи здрав – важен е и контекстот (симптоми, болест).

Колку често да бараш тестови?

Постојат тестови што се даваат рутински, за исклучување на болест, или во комбинации за подобра дијагностика.

Question 19

🔬 1. Хемограм и гликемија (шеќер во крв)

Answer 19

📌 Основни испитувања за сите хируршки пациенти

🔴 Еритроцити – ↓ анемија

🧬 Хемоглобин, Хематокрит – процена на кислороден капацитет

📏 MCV (големина на еритроцити)

⚪ Леукоцити – белите крвни клетки

👉 Диференцијална слика: неутрофили, лимфоцити, моноцити…

🟣 Тромбоцити – за коагулација (крварење, тромбози)

Question 20

🧠 Суштината е:

Answer 20

не се бараат лабораториски тестови „наслепо“. Тие се алатки кои мораш да ги разбираш и паметно да ги користиш – за да му помогнеш на пациентот и да не создадеш повеќе забуна.

Question 21

🩸 Испитувања на крв и серум

Question 22

🚨 2. ЦРП – C-reactive protein

Answer 22

📈 Покачен ЦРП + леукоцити = инфекција/инфламација
🧠 Но:

После повреда 👉 леукоцитоза = нормална стрес-реакција (без инфекција!)

Question 23

🧪 3. Деградациони продукти: уреа, креатинин, билирубин

Answer 23

💧 Уреа + Креатинин

↑ = ❗ бубрежна инсуфициенција

Но и од: дехидратација, срцева слабост, хиповолемија (преренални)

🟡 Билирубин

↑ индиректен = хемолиза (🩸 разградување на еритроцити)

↑ директен = опструкција на жолчни патишта (🚧)

Question 24

4. Ензими на органско оштетување

Answer 24

🧠 Трансаминази (ALT и AST) 📌 ALT → специфичен за хепар ⚡ AST → и во срце, бубрези, мозок ↑ → хепатит, токсично оштетување, апсцес, холецистит 🥼 Амилаза + Липаза ↑ (3x) = акутен панкреатит ⚠ Амилаза може да се покачи и без липаза при: воспаленија на плунковни жлезди, улкус, аднекси Само ↑ амилаза = плунковни жлезди, улкус, аднекси, но без липаза ⚠️ LDH – Lactate Dehydrogenase Маркер на општо ткивно оштетување Неспецифичен (може и при тумори – пример: тестиси)

Question 25

5. ALP + GGT – маркери за жолчни патишта

Answer 25

↑ ALP + GGT = болест на билијарен систем (жолчка) ↑ ALP само = коскена болест (остеобластна активност) 📌 Во урологија: следење метастази од простата

Question 26

⚡ Електролити

Answer 26

🧂 Na, K, Ca, Cl 📉 Нарушувања ➡ паралитички илеус, дигестивни проблеми 📍 Причини: дехидратација, повраќање, дијареја, фистули ⚠ Можат да покажат нарушена бубрежна функција

Question 27

🧬 Туморски маркери

Answer 27

‼ Не се за дијагноза, туку за следење на третманот! Маркер Болест 🎯 CEA ГИ тракт (желудник, црева, црн дроб), ХОББ 🧪 CA19-9 Панкреас, црева, билијарен тракт 🍽 CA72-4 Желудник, овариуми 👩‍⚕️ CA125 Јајници 🎗 CA15-3 Гради 🧬 AFP Црн дроб, тестиси ♂️ PSA Простата 👶 β-hCG Тестиси (или бременост)

Question 28

🚽 Испитувања на урина

Answer 28

📍 Гледаме: ⚪ Леукоцити / бактерии = инфекција 🔴 Еритроцити = крварење 🔹 Кристали = оксалати, минерали 🧬 Протеини, билирубин, кетони, гликоза – може да укажат на различни нарушувања

Question 29

1. Макроскопско испитување (со око) на урина

Answer 29

🟡 Боја: од светложолта до темножолта → зависи од тоа колку вода си пиела 💧 🌫️ Заматеност: → нормално е бистра, ако е заматена → може инфекција 🦠, кристали или протеини 👃 Мирис: → нормално е благ, ако е многу јак или лош → сомнеж на инфекција 🧴 Количина за 24 ч: → околу 1200–1500 мл на ден е нормално 🚰

Question 30

🧬 2. Хемиски испитувања (со реагенси)

Answer 30

⚖️ Специфична тежина: 1015–1030 → кажува колку е концентрирана урината 🔄 pH: 4.8–7.4 → киселост, зависи од исхрана/болест ❗Што не треба да има нормално❗ ❌ Протеини (белковини): → ако има → ❗оштетени гломерули (филтерот на бубрезите е пробиен) 🩸 ❌ Гликоза (шеќер): → ако има → ❗може дијабетес или многу висока гликоза во крвта 🍭 ❌ Кетонски тела: → ако има → ❗организмот гори масти → гладување, дијабетес, ацидоза 🔥 ❌ Билирубин: → ако има → ❗проблем со црн дроб или жолчка (жолтица) 💛

Question 31

🔬 3. Микроскопско испитување (седимент)

Answer 31

🔴 Еритроцити (црвени крвни клетки): → ако ги има многу → ❗може крварење, камен, тумор ⚪ Леукоцити (бели клетки): → ако има многу → ❗инфекција (уринарна инфекција најчесто) 🦠 🧱 Цилиндри: → протеински структури – ако се појават, укажуваат на проблем со бубрезите 🧊 Кристали и соли: → ако ги има многу → ❗може формирање камчиња во бубрези 💎

Question 32

🧫 Микробиолошки испитувања

Answer 32

Се прават кога има сомнеж за инфекција, и тоа од: 🌡️ Брис од рана 🧪 Урина 💉 Течности (перитонеална, од абсцес и сл.) 📌 Цел: да се најде точниот микроб 🧫 и да се даде точен антибиотик 💊

Question 33

🔬 Патохистологија и цитологија

Answer 33

🔎 Патохистологија: → се гледаат цели ткива под микроскоп (по операција или биопсија) 🔬 Цитологија: → се гледаат клетки од течности (на пр. пунктат од асцит, плевра итн.) 📌 Биопсија = земање парче ткиво со игла или хируршки ✂️ → денес често се прави со ултразвук или CT за прецизност 🎯

Question 34

🖼️ Медицинска визуализација – "внатрешна слика на телото"

Answer 34

👉 Тоа се техники за гледање во телото без да се отвори – за дијагноза 🩺, следење на болести и водење на хируршки интервенции ✂️. 🎯 Целта е: Да се видат внатрешните органи и ткива (што се скриени под кожа/коски) Да се откријат болести и да се планира лекување

Question 35

📸 Радиографија (РТГ – рентген)

Answer 35

🔬 Во медицината, особено во хирургијата, многу често се користи радиографија, односно рентгенски слики за да се види што се случува внатре во телото. 📏 Две форми на радиографски слики: 🖼 2D техники (две-димензионални): Сè уште се користат многу често, иако постојат и понови 3D методи 🧠. Причини за тоа се: ✅ Ниска цена ✅ Висока резолуција (сликата е јасна) ✅ Пониска доза на зрачење ☢️ (во зависност од тоа за што се користи) Овие слики се добиваат со широк сноп на Х-зраци (икс зраци) ➡️📡➡️ кои минуваат низ телото и прават слика. 📌 Ова е првата и најчесто користена техника за гледање внатрешноста на телото во модерната медицина. 🏥

Question 36

🎥 Флуороскопија:

Answer 36

👉 Ова е техника која прави видео во живо 🎞 од тоа што се случува внатре во телото. Работи слично како рентген, но: ❗ Користи постојан, но слаб проток на зраци. За да може подобро да се види што има внатре, се додаваат контрастни средства, како: 🧪 Бариум 🧂 Јод 💨 Воздух Овие контрасти го "обојуваат" органот на сликата за да се види како функционира.

Question 37

🦴 Проекциона рентгенографија (Х-зраци):

Answer 37

👉 Ова е најпознатата форма на радиографија и луѓето најчесто ја викаат “ртг слика” или “икс-зраци”. Се користи за: 🔍 Откривање на скршеници (фрактури) на кости 🫁 Откривање на болести во белите дробови Кога се користи контрастно средство (пример 🧪 бариум), може да се види: 👀 Внатрешноста на желудникот и цревата 🩺 Со тоа може да се открие: 🩹 Чир (улкус) 🎯 Одредени видови на рак на дебело црево

Question 38

🎵 Ултразвук (УЗ) – Ехо

Answer 38

🔍 Ултразвукот се нарекува и: 🧠 Ултрасонографија 🧾 Ехотомографија ✨ Или едноставно: Ехо

Question 39

📡 Како работи ултразвукот?

Answer 39

Се користат високофреквентни звучни бранови 🎶 кои не се слушаат со уво. Овие бранови се насочуваат кон одреден дел од телото 👉 и се одбиваат од органите. Од одбиените бранови се создава слика на екранот 🖥. 👉 Тоа ни овозможува да ја видиме внатрешноста на телото во реално време 🕒.

Question 40

☢️ Важно: Без зрачење!

Answer 40

✅ За разлика од рентген и КТ, кај ултразвук не се користи јонизирачко зрачење. 👉 Тоа значи дека е целосно безбеден, дури и за: 🤰 Бремени жени 👶 Фетуси

Question 41

🩺 За што се користи ултразвукот?

Answer 41

👉 За откривање на: 😖 Болка 😨 Отоци 🦠 Инфекции 🔎 Исто така се користи за проверка на органите ако има сомнеж за болест или оштетување.

Question 42

🧬 Органи што често се испитуваат со УЗ:

Answer 42

❤️ Срце и крвни садови (вклучувајќи ја и абдоминалната аорта) 🧫 Црн дроб 🫘 Бубрези 🚽 Мочен меур 🩸 Слезинка 🍬 Панкреас 👩‍🍼 Матка и јајници 👶 Фетус кај бремени жени 👁 Очи 🧠 Тироидна и паратироидни жлезди

Question 43

✨ Контрастни снимања

Answer 43

🩻 Почеток: Со откривањето на X-зраците (Х-зраци) 👉 започнува нова ера во медицината. Се развива: 🖼 Радиографија – снимање на делови од телото 🎞 Флуороскопија – следење на движење на органите во живо со рендген

Question 44

💡 Зошто се користат контрастни средства?

Answer 44

Некои органи не се гледаат јасно на рентген бидејќи немаат природен контраст 🫥. 👉 Со контрастни средства, тие органи стануваат видливи на снимката 📷. Контрастот ја менува апсорпцијата на Х-зраците и со тоа ја менува сликата.

Question 45

🧪 Што е контрастно средство?

Answer 45

Тоа е материја која се внесува во телото (преку пијалок, инекција или клизма) 💉🥤. 📈 Ги менува рентгенските карактеристики на органот (како тој изгледа на слика). 🎯 Цел: Да се прикаже органот подобро на: 📸 Рентген-филм 🖥 Монитор

Question 46

🔬 Каде се користат контрастни средства?

Answer 46

✅ Во повеќе дијагностички техники: 🩻 Конвенционална радиологија 💻 Компјутеризирана томографија (КТ) 🧲 Магнетна резонанца (МР) 📡 Ултразвучна дијагностика (режење на ехото)

Question 47

📊 Поделба на контрастните средства:

Answer 47

1️⃣ Негативни контрасти: 📦 Воздух, 💨 јаглерод диоксид (CO₂), 🫧 кислород 👉 Овие ги осветлуваат сликите – се појавуваат светли 🕯 Зошто? Имаат: 🔽 Мала густина ⚖️ Мала атомска тежина Слабо апсорбираат Х-зраци 🩻 2️⃣ Позитивни контрасти: 💧 Јод (во венски инекции или пијалок) 🦪 Бариум (на пример, за желудник и црева) 👉 Овие ја затемнуваат сликата – се појавуваат темни 🌑 Добро апсорбираат Х-зраци = јасен приказ на органите

Question 48

🌟 Позитивни контрастни средства

Answer 48

Што прават? Тие ја зголемуваат апсорпцијата на Х-зраците 🩻 ➕ во споредба со околните ткива. Резултат: Органот се појавува потемно на сликата 🌑 и е многу појасно видлив 👁️.

Question 49

🧱 Според градба се делат на:

Answer 49

1️⃣ Нерастворливи во вода 💧❌ 📦 Бариум сулфат (BaSO₄) 📍Се користи за: ГИТ прегледи (желудник, црева) 🥣 2️⃣ Растворливи во вода 💧✅ 💉 Јодни препарати 📍Погодни за вбризгување во крвта или телесни шуплини 3️⃣ Маслени контрасти 🛢️ 📍Имаат ограничена употреба денес (ретко се користат)

Question 50

🧪 Поделба според употребата:

Answer 50

🍽️ Гастроинтестинален тракт – ГИТ 📦 Бариум сулфат – за желудник и црева 💧 Јодни препарати – алтернатива ако не смее бариум 💦 Урографија и ангиографија (уроангиографија) 💉 Јодни препарати – за бубрези, мочен меур, крвни садови 🌿 Жолчни патишта (холангиографија) 📥 per os (преку уста): Holevid, Cistobil, Biloptin 💉 интравенозно (iv): Biligrafin, Biligram 🌬️ Бронхографија (за бронхи – дишни патишта) 💉 Јодни препарати – сега ретко се прави 👶 Хистеросалпингографија (матка и јајцеводи) 💉 Јодни препарати – се користи за дијагноза на неплодност

Question 51

🧲 Контрастни средства за магнетна резонанца (МР)

Answer 51

☢️ Што содржат? Парамагнетни јони – 📉 го скратуваат времето на релаксација на протоните 👉 Ја подобруваат разликата (контрастноста) помеѓу: нормално ткиво и туморно ткиво 🧴 Најчести препарати: Ga-DTPA (гадолиниум): Magnevist Gadovist Магнетен феро оксид – реѓе се користи 🩸 Начин на примена: Интравенски (iv)

Question 52

🌊 Контрастни средства за ултразвук (УЗ)

Answer 52

🧪 Форми: Прашок + течност (се меша пред апликација) Готови препарати – најпознат: Levovist 🩸 Се даваат интравенски 🎯 Ткивно специфични – значи дејствуваат на одредени органи

Question 53

⚠️ Несакани реакции на контрастни средства

Answer 53

1️⃣ Имуноалергично дејство 🧬 Сериозно и понекогаш фатално Се јавува: Во текот или во првите 5 минути по апликација (85%) Почеста кај: Пациенти со претходна реакција (4-6 пати повеќе) Асматичари (8 пати повеќе) Алергични / атопични лица (5 пати повеќе) Пациенти со: оштетен срцев или бубрежен систем терапија со бета-блокатори 2️⃣ Токсично дејство ☠️ Хематотоксично (крвни клетки) Органотоксично (оштетување на органи) 3️⃣ Локални реакции 🩹 Болка на местото на инјекција Оток, тромбофлебитис Воздушна емболија (опасно) ✅ Предупредување: 🔬 Секогаш треба да се направи тест на преосетливост пред да се даде контраст!

Question 54

🫀 Ангиографија

Answer 54

❓ Што е тоа? 📸 Инвазивна радиолошка метода со контраст, за да се видат срцето и крвните садови во телото. ➡️ Се користи рентген + контрастно средство за да се прикажат садовите на слика.

Question 55

🧾 Индикации (зошто се прави):

Answer 55

❤️ Болести на срцето и крвните садови 🧠 ЦНС (мозочни садови – аневризми, шлог) 🫁 Бели дробови 🧠 Медиастинум (област меѓу белите дробови) 🍽️ Стомачни органи 🧬 Урогенитални органи

Question 56

🧩 Исто така многу е важна за:

Answer 56

🧒 Конгенитални малформации (од раѓање) 🧱 Атероматози (наслаги во садовите) 🧫 Тромбози и емболии 🎯 Тумори 🧽 Паренхимни органи (црн дроб, бубрези итн.)

Question 57

🏥 Како се изведува?

Answer 57

🧼 Стерилни услови – како мала операција 💉 Локална анестезија на местото каде се влегува во артерија 🩺 Пункција (боцкање) на артерија: 📍 најчесто феморална артерија (во препонскиот дел) може и аксиларна (рамо) или брахијална (надлактица) 🧷 Селдингерова техника – посебен начин на воведување катетер во садовите 🧪 Преку катетер се вбризгува контраст 🩻 Се снима со рентген/флуороскопија додека контрастот се движи низ садовите

Question 58

📝 Заклучок:

Answer 58

🔍 Ангиографијата е најпрецизна метода за визуелизација на крвните садови, и се користи при многу сериозни состојби. 👨‍⚕️ Се прави од радиолошки тим во специјализирана сала и може да биде и дијагностичка и терапевтска (на пример: одма се става стент ако е потребно).

Question 59

💧 Интравенска урографија (ИВУ)

Answer 59

❓ Што е тоа? 📸 Радиолошка метода за снимање на бубрезите и уринарниот тракт ➡️ Контрастно средство (јод) се вбризгува интравенски (во вена) ➡️ Контрастот се излачува преку бубрезите, што овозможува да се види: анатомијата (облик, големина) текот на урината од бубрезите → мочоводи → бешика функцијата на бубрезите

Question 60

🧾 Што се дијагностицира?

Answer 60

🚫 Намалена или отсутна функција на бубрег 🪨 Камчиња (конкременти) во уринарниот тракт 🧬 Конгенитални аномалии 🧫 Тумори ➰ Стенози или опструкции

Question 61

🧪 Како се изведува?

Answer 61

💉 Се дава јодно контрастно средство во периферна вена ⏱️ Се чека одредено време – за да контрастот стигне до бубрезите 🩻 Се прават сериски рентген снимки – додека контрастот се излачува

Question 62

🟡 Перкутана холангиографија

Answer 62

❓ Што е тоа? 📸 Метод за прикажување на жолчните патишта, преку директен пристап ➡️ Се изведува со тенка игла која се вметнува низ кожата (перкутано) до жолчните канали.

Question 63

🧾 Кога се користи?

Answer 63

🧬 Сомнеж за тумори во/околу жолчните патишта 🧫 Стеснувања, опструкции или инфилтрации ❌ Ако други методи не даваат доволно информација

Question 64

🧪 Како се изведува?

Answer 64

🏥 Се прави во болнички услови 💉 Се користи локална анестезија 🪡 Со атрауматска (многу тенка) игла се влегува до жолчните патишта 🧪 Се вбризгува јодно контрастно средство 🩻 Се снима со рентген за да се види состојбата

Question 65

🔚 Разлика меѓу двете:

Answer 65

Методa Што се испитува Како се дава контраст Зошто се прави Интравенска урографија Бубрези и уринарен тракт Интравенски Камења, тумори, функција, аномалии Перкутана холангиографија Жолчни патишта Директно со игла Тумори, стеснувања, детална анализа

Question 66

💻 Компјутеризирана томографија (КТ)

Answer 66

❓ Што е тоа? 👉 Дијагностичка метода која овозможува пресечни слики (секции) на телото 📊 Прецизно мери густина на ткивата и патолошки процеси 📏 Дава точна проценка на големина и однос со соседни органи 🧠 Дава детален 3D приказ на внатрешните органи

Question 67

🧪 Контрастно средство:

Answer 67

💉 Се дава интравенозно (обично во вена кубиталис), како инфузија или болус 🥤 Може и перорално (преку уста) или пер ректум (во дебело црево) 🎯 Помага за подобра видливост на органите

Question 68

🧍 Позиција и подготовка:

Answer 68

🛌 Пациентот најчесто лежи на грб, но може и на стомак или на страна 🤫 За време на снимањето: не се движи, а при градна/стомачна КТ – не дише неколку секунди ❌ Не е потребна посебна подготовка

Question 69

🩺 Каде се користи?

Answer 69

🧠 Мозок 🫁 Граден кош, бели дробови, медиастинум 🧍 Карлица 🍽️ Стомачни органи

Question 70

⚠️ Контраиндикации:

Answer 70

❌ Апсолутна контраиндикација: нема ⚠️ Релативна контраиндикација: бременост

Question 71

☢️ Зрачење:

Answer 71

💡 Се користат мали дијагностички дози на зрачење ✅ Ако прегледот е оправдан – користа е поголема од ризикот

Question 72

🔚 Најважно да запомниш:

Answer 72

КТ е брза, прецизна и вредна метода за дијагностика, особено при заболувања на мозокот, бели дробови, стомакот и карлицата. Контрастот ја подобрува видливоста, а ризикот од зрачење е минимален ако прегледот е оправдан.

Question 73

🧲 Магнетна резонанца (МР) – објаснување

Answer 73

📌 Што претставува? Магнетната резонанца (МР или MRI) е современа радиолошка метода која овозможува детален приказ на органите и ткивата. 👉 Се користи без зрачење – НЕ користи рентгенски зраци, туку магнетно поле и радиофреквентни бранови. ✅ Таа е безбедна, безболна и неинвазивна – може да се повторува повеќепати без штетни последици.

Question 74

🧪 Како функционира?

Answer 74

Се темели на резонанција на водородните јони (H⁺) во јако магнетно поле. Телото се става во магнетно поле и се применуваат радиофреквентни бранови. Тие предизвикуваат сигнали од телесните ткива, кои потоа се претвораат во слика преку компјутер. 🎯 Овозможува многу детални слики на меките ткива и крвните садови, подобри од КТ.

Question 75

⏱️ Како изгледа прегледот?

Answer 75

⏳ Трае околу 30 минути. 🛌 Пациентот лежи мирно, без движење – и најмало мрдање ја расипува сликата. 📹 Пациентот е под постојан надзор преку видеокамера и има контакт со медицинскиот персонал. ❌ Не е потребна посебна подготовка. 💉 Во некои случаи, се дава контрастно средство по одлука на лекарот (за подобра визуелизација).

Question 76

⚠️ Безбедносни мерки:

Answer 76

❌ Се отстрануваат метални предмети: копчиња, парички, накит, очила, апаратчиња за слух итн. 🚫 Не смее да се користи кај пациенти со: пејсмејкер импланти вештачки колкови или други метални делови во телото

Question 77

📍 Каде се користи?

Answer 77

🧠 Мозок и крвни садови на мозок и врат 🧍‍♂️ ’Рбетен мозок 🫁 Граден кош 🍽️ Абдомен ⚙️ Мала карлица – сите органи 🦴 Коскено-зглобен систем 💪 Лигаменти и мускули

Question 78

✅ Заклучок:

Answer 78

Магнетната резонанца е напредна дијагностичка алатка која овозможува: Прецизна дијагноза на бројни заболувања Поддршка при планирање на хируршки зафати Безбедност и сигурност за пациентот

Question 79

🧪 Што е ЦРП?

Answer 79

🧬 ЦРП = C-реактивен протеин 👉 Тоа е протеин на акутна фаза што го произведува црниот дроб (🧠 команден центар) како одговор на воспаление.

Question 80

🚨 Зошто се покачува ЦРП?

Answer 80

Кога телото ќе забележи напад — од: 🦠 Инфекција (бактерии, вируси) 🔥 Воспаление (автоимуна болест, повреда) 💔 Некроза (инфаркт, траума) → Имунитетот го алармира црниот дроб: „Имаме проблем! Испрати ЦРП!“ 🛡️ ЦРП оди до местото на воспаление и ја “означува” штетата за да дојдат имуните клетки.

Question 81

📈 Што значи ако е зголемен ЦРП?

Answer 81

🔺 Висок ЦРП = постои воспаление во телото. Но тој не кажува каде точно, само дека „нешто гори“. 🌡️ Примери: >10 mg/L → акутно воспаление (обично бактериско) >100 mg/L → сериозна инфекција или сепса 5–10 mg/L → може да биде вирус, хронично воспаление <5 mg/L → нормално

Question 82

🧠 Кога се бара ЦРП во лабораторија?

Answer 82

Кога се сомневаме на: 🦠 Бактериска инфекција (пневмонија, апендицитис) 🧬 Автоимуни болести (лупус, ревматоиден артритис) 💔 Инфаркт на срце (инфламаторна реакција по оштетување) 🦴 Остеомиелитис или постоперативно воспаление

Question 83

💡 Како да си го замислиш ЦРП?

Answer 83

Замисли: 🛡️ ЦРП = војник во алармна состојба Кога има закана, тој се активира. А кога сè е во ред → тој се повлекува назад. СТИМУЛИРАН од адипоцити и макрофаги

Question 84

🔹 ALP = Алкална фосфатаза

Answer 84

Ензим што го има: 🧠 во црн дроб 🦴 коски 🌱 плацента, црево Но кога се покачува во лабораторија, најчесто мислиме на: Жолчни патишта (билијарен систем) 🟡 Коскена болест (ако GGT е нормален)

Question 85

🔹 GGT = Гама-глутамил трансфераза

Answer 85

Ензим само од црниот дроб и жолчните патишта Чувствителен на: 💊 алкохол 🛑 застој на жолчка (холестаза) 🚫 лекови, токсини