Клиничко Испитување во Трауматологија Flashcards
(36 cards)
💥 Што е траума?
Траума или повреда е оштетување на телесното ткиво предизвикано од:
🧱 Физички фактори (удар, пад, пресекување итн.)
☠️ Хемиски фактори (корозивни супстанции)
🦠 Биолошки фактори (како инфекции по повреда)
⚙️ Од што зависи тежината на повредата?
Типот и тежината на повредата зависат од:
Фактор Објаснување
Насока на силата Од каде доаѓа ударот
Јачина Колку е силен ударот
Маса Колку тежи објектот што удира
Брзина Колку брзо се движи
Забрзување Колку брзо ја зголемува брзината
Времетраење Колку долго трае ударот
Отпорност на ткивото Колку ткивото може да издржи
Еластичност на ткивото Колку може да се истегне без да се скине
📌 Последици од траума
🔴 Локално дејство – оштетување на самото место на ударот
🌐 Системско дејство – влијание врз целиот организам, особено ако е тешка траума (пример: шок, крварење)
🩻 Што е трауматологија?
Трауматологија (или ортопедска траума) е гранка на медицината која:
🔍 Ги проучува и лекува повредите на локомоторниот систем, кој го сочинуваат:
Коски
Зглобови
Мускули
Тетиви
Лигаменти
Крвни садови
Нерви
Кожа и поткожно ткиво
🔄 Какви повреди може да има?
Повредите може да бидат:
Изолирани (само коска, само мускул и сл.)
Комбинирани (здружени) – најчести, вклучуваат повеќе структури истовремено
🩹 Видови повреди на локомоторниот систем
- Контузии (набиеници)
Што е тоа?
Тапи повреди кои се случуваат на меките ткива на мускулоскелетниот систем (мускули, кожа, тетиви и др.).
Причина:
Предизвикани од удар или притисок од страна на објекти кои не го пробиваат ткивото, но предизвикуваат оштетување на клетките.
Пример:
Удар од тврд предмет или пад на тврд терен.
🏥 Дијагноза и лекување
За да се постави точна дијагноза и да се даде соодветен третман, потребно е:
Знаење од:
Анатомија (каде се што)
Физиологија (како функционира)
Биомеханика (како се движи и поднесува товар)
🎯 Цел на лекувањето:
Да се врати нормалната функција на повредениот дел од мускулоскелетниот систем.
- Фрактури (скршеници)
Што е тоа?
Прекршување на интегритетот на коската предизвикано од сила која ја надминува еластичноста на коската.
Причина:
Ја надминува способноста на коската да се издржи (неколку типови на сила: удар, притисок, виткање, итн.).
Пример:
Скршеница на нога при пад или сообраќајна несреќа.
- Луксации (исколчувања)
Што е тоа?
Ракинување на мекоткивните структури (како што се зглобната капсула и лигаментите) со изместување на коскените зглобни површини (инконгруенција).
Пример:
Изместување на зглоб, како на пример исколчување на рамениот зглоб.
Субликсација:
Ако двете зглобни површини не се целосно изместени, туку се во делумен контакт, тогаш се зборува за субликсација (делумно изместување).
- Дисторзии (шинување)
Што е тоа?
Растегнување или делумно раскинување на зглобната капсула или лигаментниот апарат без да се изместат коските.
Причина:
Кога силата надминува физиолошката граница на еластичност на зглобот, може да се случи повреда на лигаментите и капсулата.
Пример:
Шинување на глуждот или коленото при неочекуван агол на свиткување.
🛠️ Механизам на настанување на повредите
Механизмот на повредата може да биде:
Директен – Кога силата дејствува директно на местото на повредата (нпр. удар во зглоб).
Индиректен – Кога силата се пренесува преку други делови на телото, што резултира со повреда на друг дел од телото (нпр. повреда на коленото поради пад).
🩺 Анамнеза и Симптоми
Водечки симптоми при повредите:
Болка 😖
Оток 💥
Деформитет 🦴
Губење на функција 🚫 (на екстремитетот или стабилноста на скелетот)
📋 Анамнеза
Анамнезата претставува систем на целно насочени прашања кои се поврзани со факти од болеста/повредата на пациентот.
Хируршка анамнеза треба да биде кратка и јасна и треба да разликува хронична болест од итна состојба.
🩹 Симптом - Болка
Болката најчесто е причината поради која пациентите се јавуваат на преглед.
📅 Прецизни податоци за болката:
Време и начин на започнување ⏰
Времетраење ⏳
Локализација и проширување 📍
Интензитет ⚡
Периодичност 🔄
Дали е проследена со други тегоби? 🤕
Терапија – дали се земале аналгетици и нивното дејство? 💊
📊 Проценка на болката
Болката е субјективен феномен, што значи дека само пациентот може да ги процени јачината, местото и типот на болката.
Самооцената на болката е златен стандард! ⭐
🔴 Проценка на јачина на болка:
Визуелна аналогна скала (ВАС): се користи за да се процени јачината на болката.
💥 При траума (повреда) на мускуло-скелетниот систем посебно внимание се посветува на:
Време на повредување 🕰️
Механизмот на настанување на повредата 🔧
Дали постои неможност за движење на екстремитетите или некој негов дел? 🚫🦵
Дали има нечувствителност на одреден дел од телото? 🛑🤚
Дали се контролираат сфинктерите? 💩🚽
Постоење на други придружни повреди 🩹
Начин на транспорт од местото на повредување 🚑
Дали има имобилизација и каква? ⚒️
🩺 Клинички преглед
Клиничкиот преглед на повреденото лице покрај стандардните техники вклучува:
Инспекција 👀
Палпација 🤲
Перкусија 👂
Аускултација 🎧
Невролошки преглед 🧠
Процена на невроваскуларен статус дистално од повредата 💉
🏥 Евалуација на повредите
За евалуација на повредите, особено кај политрауматизирани пациенти, се користат алгоритамски скали кои ги содржат параметрите за:
Брза дијагностика 🔍
Одредување на типот на лекувањето 💊
Деталност на прогнозата и исходот на лекувањето 📈
Најчесто употребувани скорови:
Траума скор 🚑
Глазгов кома скор 🧠
Ревидиран траума скор (РТС) ⚠️
🚨 Сериозни повреди:
Краш повреда 💥 – предизвикана од силно компресирање, нарушува циркулација и води до шок и акутна бубрежна инсуфициенција. 🩸
Бласт повреда 💣 – физичка повреда на ткива и органи предизвикана од ударниот бран на експлозија. Може да биде:
Воздушен бласт 🌬️
Воден бласт 🌊
Цврст бласт 💥
Физикален преглед 🩺
При инспекција се проценуваат следниве:
- Положба на телото 🤕
-Активна, пасивна или принудна положба
2.Повреди на кожата 🩸
-Прекин на интегритетот на кожата (рани) - Оток и деформитет 🦵
-Дали има видлив оток или деформитет - Симетричност на екстремитетите ⚖️
Прегледите се прават симетрично на двата екстремитети и споредбата се прави со контралатералната страна (другата страна)
- Анатомски термини:
Anterior (предна страна) ➡️
Posterior (задна страна) ⬅️
Medial (кон централната линија) ↔️
Lateral (надворешно од централна линија) ↔️
Proximal (поблиску до трупот) 📏
Distal (подалеку од трупот) 📏
- Лонгитудинална оска на екстремитетите 📐
Проверка дали има отстапување во облик на О-варус или валгус деформација
- Обојеност на кожата 🌈
Дали има различна обоеност на кожата во регијата на повредата (на пр. бледило или цијаноза) - ова може да укажува на васкуларна лезија (повреда на крвни садови)
8.Вродени аномалии 🧬
Нотирање на евентуални вродени аномалии
9.Неможност за движење 🛑
Дали постои неможност за движење на екстремитетот или некој негов дел
Палпација на повредениот дел 🖐️
Техника на палпација:
- Палпирањето се изведува со врвовите на прстите или целата дланка.
Процесот е внимателен и систематски за да се избегне предизвикување на дополнителна болка.
- Цели на палпацијата:
Ориентација на анатомски структури 🏷️: Прво се палпираат препознатливите анатомски структури (landmarks).
Осетливост на болка 💥: Проценка на болката при притисок.
Континуитет на анатомските структури 🦴: Проверка дали има прекин на коските или меките ткива.
Температура на регијата 🌡️: Оценка на температурата за евентуални воспаленија или инфламации.
Палпација
Пациентот треба да соработува за време на палпацијата.
Палпацијата не се прави ако предизвикува тешка болка, крепитации (звуци од коскени фрагменти) или патолошка подвижност.
Процена на невроваскуларен статус 🩸:
Палпирање на пулсацијата на артериите дистално од повредата (подалеку од повредениот дел) за да се процени статусот на циркулацијата и нервниот систем.
Клинички тестови за повреди на меко ткиво и зглобови:
Тестови за менискални повреди на коленото, мускулни тестови, тестови за вкрстени лигаменти на коленото, тестови за нестабилност на рамениот зглоб, тестови за воспаление на тетиви и прекини на тетиви.
