6. GRENZEN AAN DE INFORMATIE- EN BEWIJSVERGARING Flashcards
(9 cards)
De stagiaire kan in een concrete zaak vaststellen of ten aanzien van bepaald bewijs een wettelijke of contractuele geheimhoudingsplicht geldt
Partijen kunnen in een bewijsovereenkomst bepaalde bewijsmiddelen uitsluiten, zoals bijvoorbeeld de getuigenverklaring van een mediator bij een mediationovereenkomst.
Een wettelijke verplichting van een partij tot geheimhouding is op zichzelf niet voldoende om gevraagde inlichtingen/stukken te weigeren, slechts in het geval sprake is van gewichtige redenen is dit geoorloofd. Er is slechts sprake van gewichtige redenen tot weigering van het leveren van stukken/inlichtingen op grond van artikel 22 Rv indien de concrete omstandigheden van het geval de belangen waarop de geheimhoudingsplicht ten aanzien van de inlichtingen of stukken zich richt zwaarder wegen dan het zwaarwegende maatschappelijk belang dat de waarheid aan het licht komt
De stagiaire kan in een concrete zaak vaststellen of een getuige een verschoningsrecht toekomt en beschrijven wat de gevolgen van dit verschoningsrecht zijn.
OPEN
De wet ontheft de in art. 165 Rv genoemde personen van de verplichting om een verklaring af te leggen en zij hebben dan ook een verschoningsrecht. Dit zijn (art. 165 lid 2 Rv):
Zij moeten echter wel verschijnen en zijn overigens bevoegd wel te verklaren. Zij beoordelen zelf of zij daartoe over willen gaan.
Er zijn twee typen verschoningsrecht:
Functioneel verschoningsrecht: artikel 165 lid 2 en 3 Rv (getuigenverhoor) en 843a lid 3 Rv (exhibitieplicht). Het functioneel verschoningsrecht komt toe aan personen met een bepaald ambt, beroep of betrekking (artikel 165 lid 2 onder b Rv).
Let op bij assistenten! . Krijgt hij die van de verschoningsgerechtigde (advocaat of notaris) dan heeft de assistent/adviseur een afgeleid verschoningsrecht. Ontvangt hij de gegevens rechtstreeks van de cliënt, heeft hij geen verschoningsrecht.
Naast het professioneel verschoningsrecht voor vertrouwenspersonen worden onderscheiden het functiegerelateerd verschoningsrecht en het incidenteel verschoningsrecht:
o functiegerelateerd verschoningsrecht: wordt toegekend aan getuigen die een bepaalde functie uitoefenen. Getoetst wordt of met de effectieve uitoefening van de functie zwaarwegende maatschappelijke belangen zijn gemoeid, zonder verschoningsrecht deze belangen mogelijk zouden worden geschaad en deze belangen zwaarder wegen dan de waarheidsvinding in rechte. Denk bijvoorbeeld aan de curator, bewindvoerder, mediator, scheidsrechter, journalisten (voor zover het betreft de identiteit van hun informanten of bronnen).
o Incidenteel verschoningsrecht (artikel 179 lid 2 Rv): biedt de rechter de mogelijkheid om per vraag een belangenafweging te maken en op basis daarvan te beslissen of die vraag al dan niet beantwoord moet worden.
Relationeel verschoningsrecht: komt toe aan personen die in een nauwe persoonlijke relatie staan tot een der partijen (artikel 165 lid 2 onder a Rv). Het gaat om formele/juridische bloed- en aanverwantschap (dus niet affectieve relaties of biologische verhouding). Artikel 1:3 BW. In bepaalde familiezaken is het familiale verschoningsrecht uitgesloten. Zie artikel 284 lid 3 Rv.
- Nemo tenetur verschoningsrecht: Een getuige (dus ook een partij-getuige) kan zich verschonen van het beantwoorden van een vraag indien hij daardoor:
o Zichzelf;
o Een bloed- of aanverwant in de rechte lijn of in de zijlijn tot de tweede of derde graad; o Zijn echtgenoot of vroegere echtgenoot; dan wel
o Zijn geregistreerde partner of zijn vroegere geregistreerde partner
aan het gevaar van een strafrechtelijke veroordeling ter zake van een misdrijf (dus niet bij overtreding) zou blootstellen.
Het verschoningsrecht is niet algemeen, het ziet op een bepaalde aan hem gestelde vraag.
De stagiaire kan de beperkingen aan bewijs- en informatievergaring onder invloed van grondrechtelijke en mensenrechtelijke bescherming beschrijven.
Verschillende aspecten in het bewijsrecht worden begrensd door het EVRM. In dit kader zijn met name de artikelen 6, 8 en 19 EVRM van belang:
Art 6 recht op een eerlijk proces. Dit komt met name tot uitdrukking in de equality of
arms (het recht op gelijke proceskansen).
Art 8 r echt op eerbieding van privé-, familie en gezinsleven: In beginsel dienen partijen op grond van art. 21 Rv de feiten eerlijk en naar waarheid aan te voeren. Op grond van art. 22 Rv kan de rechter in elke stand van het geding partijen bevelen om bepaalde stellingen toe te lichten of bepaalde, op de zaak betrekking hebbende, bescheiden over te leggen. Partijen kunnen dit weigeren indien daarvoor gewichtige redenen aanwezig zijn. Deze gewichtige redenen kunnen voortkomen uit de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer ex art. 8 EVRM. De rechter beslist echter of de weigering gerechtvaardigd is. Oordeelt hij van niet, dan kan hij daaruit de gevolgtrekking maken die hij geraden acht.
Art 10:
recht op vrijheid van meningsuiting: tijdens een procedure kan het voorkomen dat een journalist als getuige wordt opgeroepen. Aan hem komt op grond van artikel 165 lid 2 sub b Rv een verschoningsrecht toe. Dit verschoningsrecht van de journalist vindt zijn grondslag mede in artikel 10 EVRM. Zou een journalist tot getuigen kunnen worden gedwongen, dan wordt het belang van de bescherming van journalistieke bronnen geschonden en de mogelijkheid van journalisten om hun werk naar behoren uit te kunnen oefenen.
De stagiaire kan in een concrete zaak vaststellen of bewijs dat onrechtmatig is verkregen, in een procedure kan worden ingebracht ter beslissing van de zaak en wat de tuchtrechtelijke gevolgen daarvan kunnen zijn.
Bewijs mag door alle bewijsmiddelen 152 Rv. Ook onrechtmatig bewijs.
Het is de vraag of onrechtmatig verkregen informatie in het civiele proces dient te worden uitgesloten van het partijdebat en de rechterlijke oordeelsvorming.
Het belang dat op eerlijke wijze geprocedeerd wordt en niet op basis van onrechtmatig verkregen informatie zal moeten worden afgewogen tegen het belang van de waarheidsplicht van partijen en de waarheidsvinding in het algemeen als beginsel van procesrecht. Bij de beoordeling van de vraag of onrechtmatig verkregen informatie moet worden uitgesloten, dient in het oog te worden gehouden dat ook het in het geding brengen van onrechtmatig verkregen informatie onrechtmatig kan zijn,
Als door de onrechtmatig verkregen informatiebron blijkt dat een partij in de procedure liegt, is sprake van oneerlijk procesgedrag dat, indien het bedrog pas na de uitspraak bekend zou zijn geworden, aanleiding zou hebben kunnen geven tot herroeping van de (mede) op die leugen gebaseerde uitspraak (artikel 382 Rv).
De stagiaire kan in een concrete zaak vaststellen of, wanneer en hoe de rechter bevoegd is tot zelfstandige bewijsvergaring en wat de rechtsgevolgen zijn van overschrijding van die bevoegdheid
Artikel 24 Rv betreft de rechtsstrijd van partijen als basis voor de rechterlijke uitspraak en artikel 149 Rv beperkt de bronnen waaruit de rechter mag putten voor het vaststellen van de feitelijke grondslag van zijn beslissing, dat wil zeggen de (rechts)feiten en de door hem gemaakte feitelijke gevolgtrekkingen waarop hij zijn beslissing baseert.
Wanneer de rechter uit eigen beweging feiten aanvult en aan de beslissing ten grondslag worden gelegd, zonder dat partijen zich daarover hebben kunnen uitlaten, is dit een schending van hoor- en wederhoor.
Een uitzondering vormt de toepassing van de openbare orde (art. 25 Rv) en de soms bestaande verplichting van de rechter tot ambtshalve toetsing aan Europees recht.
Hiermee wordt dus weliswaar de rechter een belangrijke beperking opgelegd ten aanzien van de bronnen die hij mag gebruiken, maar binnen het kader van het geding staat het hem vrij alle behoorlijk te zijner kennis gebrachte en ten processe gebleken feiten en omstandigheden te gebruiken in zijn beoordeling
Kan een getuige weigeren?
Tegen een getuige die weigert een verklaring af te leggen kan de rechter op verzoek en op kosten van de belanghebbende partij gijzeling bevelen (artikel 173 Rv). De weigerachtige getuige kan ook op vordering van de belanghebbende partij een dwangsom worden opgelegd.
Partijen hebben in beginsel geen verschoningsrecht. Indien een partijgetuige weigert een verklaring af te leggen is hij niet strafbaar en kan hij ook niet worden gegijzeld (artikel 173 lid 1 Rv tweede volzin). De rechter kan aan de weigering wel de conclusies verbinden die hij geraden acht (artikel 164 lid 3 Rv).
Mogelijke Beslissingen van een rechter tav verschoningsrecht?
Beslissing van de rechter op beroep op verschoningsrecht:
- Verwerping van het beroep op het verschoningsrecht: alleen de getuige kan hoger beroep instellen,
aldus de HR. Bovendien geldt deze uitspraak ten opzichte van de getuige als einduitspraak,
waartegen onmiddellijk appel ingesteld moet worden, aldus de HR. - Gegrondverklaring van het beroep op het verschoningsrecht: elk van de procespartijen in wier zaak
de getuige werd voortgebracht en die meent daarbij belang te hebben, heeft de mogelijkheid van hoger beroep, aldus de HR.
De stagiaire kan in een concrete zaak vaststellen wat de gevolgen van deze geheimhoudingsplicht zijn voor het in de procedure inbrengen van dit bewijs en welke mogelijkheden bestaan om te bewerkstelligen dat ondanks de geheimhoudingsplicht, het bewijs zoveel als mogelijk in de procedure kan worden ingebracht
Indien een partij in een procedure handelt in strijd met een bewijsovereenkomst, dan heeft dat processuele gevolgen doordat de rechter de bewijsovereenkomst zal moeten respecteren, door bewijs in strijd met de overeenkomst niet toe te staan of de bewijslast en het bewijsrisico anders dan volgens artikel 150 Rv te verdelen.
De HR heeft enkele handvatten gegeven, die erop neerkomen dat (alleen) de rechter kennis neemt van de stukken of inlichtingen waarvan een partij stelt dat hier een geheimhoudingsplicht op rust. De rechter beslist of sprake is van gewichtige redenen. Indien de rechter oordeelt dat hiervan sprake is, vervalt de verplichting tot het geven van die inlichtingen of het overleggen van de stukken (ten overstaan van de wederpartij).
Indien de partij die op basis van het oordeel van de rechter niet verplicht is om de stukken in het geding te brengen wel wil dat de rechter beslist op basis van die stukken, kan hij mededelen dat (alleen) de rechter kennis mag nemen van die stukken. De rechter mag enkel met uitdrukkelijke toestemming van de wederpartij op basis van die stukken uitspraak doen.
Indien de toestemming van de wederpartij niet wordt verleend, mag de rechter de gevolgtrekking maken die hem geraden acht. Indien de mededeling niet wordt gedaan en/of de toestemming niet wordt verleend, mag de rechter die de gewichtige redenen heeft getoetst niet deelnemen aan de verdere behandeling van het geding.
Wanneer kan een geheimhoudingsverplichting kan leiden tot een (functioneel) verschoningsrecht?
Een geheimhoudingsverplichting kan leiden tot een (functioneel) verschoningsrecht, mits voldaan is aan strenge eisen:
- Weegt de plicht tot geheimhouding op tegen de waarheidsvinding?
- Bij het effectief kunnen uitoefenen van het desbetreffende beroep zijn zwaarwegende
maatschappelijke belangen gemoeid; - Er bestaat een gerede mogelijkheid dat zonder het aanvaarden van de desbetreffende geheimhoudingsplicht en het daarop te baseren verschoningsrecht deze belangen aanmerkelijk zouden kunnen worden geschaad;
- Daardoor moet de waarheidsvinding wijken
Een geheimhoudingsplicht kan, ook als dit geen verschoningsrecht oplevert, wel een gewichtige reden opleveren om geen verklaring af te leggen of geen bescheiden af te geven of inzage te verlenen. Alle omstandigheden van het (concrete) geval zijn van belang bij de afweging tussen de waarheidsvinding en de belangen die zijn gemoeid bij geheimhouding.
