Funkcjonowanie dzieci chorych somatycznie Flashcards
(14 cards)
Zespół dziecka zranionego
występuje u dzieci, które doświadczyły zagrożenia życia przed 1. rokiem życia, powoduje silne, trwałe i bierne przywiązanie do matki oraz brak zaufania do ludzi
Wiek rozwojowy dziecka a funkcjonowanie psychospołeczne w obliczu choroby somatycznej do 2 r.ż.
Niemowlęctwo
- Okres niemowlęctwa i dzieciństwa to okres budowania zaufania do siebie i świata, autonomii, inicjatywy i uznania które jest znacznie zaburzone przez separację od rodzica i bolesne zabiegi medyczne!
⭐ Zespół dziecka zranionego
Do 2. roku życia
- Dziecko poznaje świat przez zmysły. Jeśli jest to zakłócone (unieruchomienie, ból), to dziecko nie może się poprawnie rozwijać, komunikować, eksplorować.
Wiek rozwojowy dziecka a funkcjonowanie psychospołeczne w obliczu choroby somatycznej 3-4 r.ż.
3-4. rok życia
- Dziecko przeżywa osobno każdy epizod choroby, brak poczucia ciągłości/przewlekłości choroby. Świadomość choroby jest zmienna. Jeśli choroba jest akurat nieaktywna - dziecko czuje się całkowicie zdrowe.
- Dziecko przeżywa separację od rodziców, ból, ograniczenie aktywności, interwencje medyczne.
Wiek rozwojowy dziecka a funkcjonowanie psychospołeczne w obliczu choroby somatycznej 2-6; 6-7
> 2-6. rok życia
- Koncentracja na zdarzeniach dostępnych w bezpośrednim doświadczeniu
- Błędne przypisywanie przyczynowości choroby - moja wina
> 6-7. rok życia
- Potrafią zrozumieć chorobę, ale nie muszą mieć logicznego uzasadnienia (myślenie magiczne; mogą uważać, że spowodowały chorobę, ponieważ zrobiły coś złego)
- Silne przylgnięcie do rodziców, lęk, problemy ze snem, zachowania opozycyjno-buntownicze.
- Możliwość wykształcenia się zaburzeń lękowych.
Wiek rozwojowy dziecka a funkcjonowanie psychospołeczne w obliczu choroby somatycznej 4-10
> 4-10. rok życia
- Aktywizacja mechanizmów obronnych, należących do trzech obszarów:
- Bunt odnosi się do ograniczeń wynikających z choroby. Mogą pojawiać się ataki złości, impulsywności.
- Podporządkowanie i zahamowanie związane jest z poczuciem straty. Mogą pojawić się objawy depresyjne, poczucie winy, wstyd. Zahamowanie może być fizyczne (bierność, zależność) lub psychiczne (niezdolność zrozumienia choroby).
- Sublimacja i współpraca mogą polegać na identyfikacji z rodzicem zmagającym się z takim samym schorzeniem i przejawiać się aktywnym uczestnictwem w przygotowaniach do zabiegu, np. chemioterapii. Jest to adaptacyjne.
Mechanizmy obronne czemuś służą - trzeba je nazwać i pomóc zrozumieć rodzinie.
Wiek rozwojowy dziecka a funkcjonowanie psychospołeczne w obliczu choroby somatycznej - Okres adolescencji
- Pełne zrozumienie choroby.
- Wiek najtrudniejszy do zmagania się z chorobą. Pojawia się bunt, negacja, nowe potrzeby. W ramach buntu często pojawia się rezygnacja z leczenia, a ryzyko powikłań i zagrożenia życia jest wysokie.
- Okres poszukiwania własnej tożsamości, rozwijania relacji z rówieśnikami.
- Wiedza o chorobie nasila lęk i depresję.
- Fasadowa normalność - młodzież przewlekle chora deklaruje znacznie mniej problemów i objawów psychopatologicznych oraz bardziej identyfikowała się z pożądanymi społeczne modelami zachowań w porównaniu z osobami zdrowymi. Mechanizm obronny?
- Częste hospitalizacje i opuszczanie zajęć szkolnych wpływa na obniżenie zdolności intelektualnych.
- Ograniczenia w uprawianiu sportu - zaburzenie rozwoju kompetencji i atrakcyjności fizycznej (i seksualnej) oraz sprawności.
Zadania rozwojowe wg R.J. Havighursta
I) Niemowlęctwo (0–1 rok)
Uczenie się podstawowych funkcji – chodzenia, mówienia, jedzenia i kontroli ciała.
II) Dzieciństwo (2–3 lata)
Rozwój świadomości społecznej, emocjonalnej oraz kształtowanie sumienia
III) Wiek zabawy (4–5 lat)
Rozwijanie sprawności fizycznych i relacji z rówieśnikami, budowanie poczucia tożsamości.
IV) Wiek szkolny (6–12 lat)
Uczenie się roli płciowej, umiejętności szkolnych i niezależności osobistej.
V) Adolescencja (12–18/22 lata)
Kształtowanie dojrzałych relacji, tożsamości, wartości oraz przygotowanie do dorosłego życia.
Od czego zależy adaptacja rodziców do choroby dziecka - zasady dotyczące pomocy rodzinie z dzieckiem nieuleczalnie chorym
Zasady dotyczące pomocy rodzinie z dzieckiem nieuleczalnie chorym
- Należy postępować zgonie z rytmem rodziny - akceptować regresje, agresywność, zachowania obronne
- Pozwalać na wyrażanie smutku
- Rozmawiać o chorobie, jednocześnie respektując tematy tabu nieporuszane w rodzinie
- Wspierać dialog rodziny z personelem medycznym, wewnątrz rodziny, z psychologiem, innymi rodzinami
Adaptacja rodziców zależy w dużej mierze od ich przekonań i od ich sposobów postrzegania choroby
Sposoby postrzegania choroby przez rodziców
Częste reakcje rodziców: krzywda, zagrożenie/strata, wyzwanie.
Sposoby postrzegania choroby przez rodziców - krzywda
- Manifestacja niesprawiedliwości, pretensje, żal.
- Trudna komunikacja z lekarzami, napięcie, nerwowość, konflikty z otoczeniem, koncentracja na emocjach.
- Potrzeba zwrócenia na siebie uwagi, poczucie osamotnienia w nieszczęściu, wołanie o pomoc.
- Trudność w kontakcie z dzieckiem, zamiast być źródłem wsparcia - szukają wsparcia od dziecka.
Ważne jest spojrzenie na irytujące zachowanie rodzica jako na wołanie o pomoc, oraz udzielenie tej pomocy, wsparcia.
Sposoby postrzegania choroby przez rodziców - zagrożenie/strata
- Zagrożenie wartości: zdrowia, sprawności, samooceny, relacji…
- Koncentracja na negatywnych aspektach choroby, oczekiwanie na najgorsze.
- Duże napięcie, lęk, ignorowanie okresów remisji.
- Lęk o przyszłość.
- Trudności w radzeniu sobie z emocjami, w rozmowie z dzieckiem.
- Dzieci czują niepokój rodziców i odpowiadają na nie płaczliwością, smutkiem, niepokojem.
- Rodzice mogą chcieć wynagradzać dziecku przykrości związane z chorobą: duża bliskość i brak akceptaji dla próby usamodzielnienia się dziecka.
Sposoby postrzegania choroby przez rodziców - wyzwanie
- Choroba jako zadanie i szukanie rozwiązań.
- Aktywne uczestnictwo w procesie leczenia, dobra komunikacja i współpraca z personelem medycznym.
- Chęć zrozumienia choroby.
- Rodzice czują sprawczość nad sytuacją, dostrzegają pozytywne zdarzenia, uczą dziecko takiego samego postępowania.
- Rodzice lepiej radzą sobie z emocjami swoimi, dziecka, otoczenia.
Jak dzieci adaptują się do choroby?
Model adaptacji do przewlekłej choroby dziecka (Thompson)
Bazuje na podejściu biopsychospołecznym i ekologicznym (bierze pod uwagę indywidualne cechy dziecka + kontekst społeczny/rodzinny)
Czynniki konstytucjonalne → Mediatory → Proces adaptacyjny
- Czynniki konstytucjonalne(uwarunkowania choroby i środowiska)Rodzaj, przebieg i nasilenie chorobyWiek dziecka w momencie diagnozyStatus społeczno-ekonomiczny rodzinyDostępność opieki medycznej i wsparcia specjalistycznego
- Czynniki pośredniczące
- Zasoby dziecka: temperament, samoocena, umiejętności radzenia sobie, dojrzałość emocjonalna
- Zasoby rodziny: styl wychowania, relacje rodzinne, elastyczność organizacyjna, wsparcie społeczne
- Styl funkcjonowania matki/opiekuna - ma kluczowe znaczenie w adaptacji dziecka
-
Proces adaptacyjny
Adaptacja ma charakter dynamiczny - może się zmieniać w czasie, w zależności od etapu choroby, sytuacji rodzinnej czy etapu rozwoju dziecka- Pozytywna adaptacja: np. utrzymanie dobrego funkcjonowania psychicznego, aktywność społeczna, przystosowanie szkolne
- Dezadaptacja: np. lęk, depresja, wycofanie społeczne, regres rozwojowy
Obraz choroby, jej znaczenie
- subiektywne i obiektywne wyobrażenie jednostki o jej własnej chorobie – obejmuje sposób, w jaki pacjent rozumie swoją chorobę, co o niej myśli, jak ją odczuwa, jakie nadaje jej znaczenie oraz jakie reakcje emocjonalne i zachowania z niej wynikają.
- Bardzo dużo zależy od tego, jakie znaczenie chorobie nadają rodzice dziecka chorego, ponieważ ono naśladuje ich strategie radzenia sobie.
- Choroba może być rozpatrywana w kategoriach krzywdy, zagrożenia/ straty lub wyzwania (są to częste reakcje rodziców).
