Stres dziecięcy Flashcards
(19 cards)
Dziecięce strategie radzenia sobie ze stresem
Model kontroli pierwszo- i drugorzędowej (Band, Weisz, 1988)
Radzenie sobie - zbiór procesów zmierzających do utrzymania kontroli nad sobą i środowiskiem
-
kontrola pierwszorzędowa - dążenie do uzyskania kontroli nad środowiskiem przez procesy skierowane na modyfikację sytuacji lub własnych reakcji. przydaje się w przypadku stresorów modyfikowalnych
strategie: poszukiwanie rozwiązań, wsparcia społecznego -
kontrola drugorzędowa - przystosowanie do sytuacji poprzez regulację samopoczucia, sposobu myślenia i działania. przydaje się w przypadku stresorów niemodyfikowalnych (np. adaptacyjna w przypadku choroby)
strategie: poznawcza restrukturyzacja, modulacja emocji
Rozwój strategii radzenia sobie ze stresem - wiek przedszkolny
dominacja strategii opartych na unikaniu sytuacji stresowych, proste strategie poszukiwania wsparcia u dorosłych.
⇒ globalny, niezróżnicowany styl reagowania,
⇒ mało złożona konceptualizacja stresorów,
⇒ magiczne i cyrkularne myślenie,
⇒ słabe rozumienie relacji czasowych - trudność w postrzeganiu sytuacji jako przejściowych
Rozwój strategii radzenia sobie ze stresem - okres szkolny
przestają dominować strategie unikowe, rozwijają się strategie kontroli drugorzędowej
Świadome reakcje:
⇒ koncentracja na emocjach (samouspokajanie, martwienie się),
⇒ myślenie pozytywne o sobie i problemie,
⇒ kierowanie uwagi na inne aspekty sytuacji.
W młodszym wieku szkolnym koncentracja na emocjach wzmaga stres.
Rozwój strategii radzenia sobie ze stresem - starszy wiek szkolny
dopasowanie strategii poznawczych i regulacja emocji jest skuteczniejsza
Reakcje dopasowane do stresorów, przewaga kontroli drugorzędowej w stosunku do stresorów niekontrolowalnych i pierwszorzędowej do kontrolowalnych, większa rola rówieśników.
Rozwój strategii radzenia sobie ze stresem - adolescencja
brak spójnych badań. Radzenie sobie podobne do dorosłych, zależne od rodzaju stresora.
Systemowy model rodziny radzenia sobie z chorobą, J. S. Rolland
→ Przy rozpatrywaniu sytuacji przewlekle chorego i jego rodziny należy postrzegać chorobę wielopoziomowo. Model ten uwzględnia 3 wymiary:
- System wierzeń, przekonań o chorobie
- Fazy życia osoby, rodziny, choroby
- Typ choroby
Typ choroby
Analizujemy:
Systemowy model rodziny radzenia sobie z chorobą, J. S. Rolland
- Początek
- Przebieg - znany czy nieznany
- Rokowania
- Rodzaj dysfunkcji
- choroba śmiertelna/nieśmiertelna
- zakaźna/niezakaźna
FAZY CHOROBY
Systemowy model rodziny radzenia sobie z chorobą, J. S. Rolland
- Faza kryzysu
- Faza chroniczna
- Faza terminalna
Faza kryzysu
Systemowy model rodziny radzenia sobie z chorobą, J. S. Rolland
Okres przed diagnozą i zaraz po niej.
Obejmuje kluczowe zadania przystosowania do choroby:
- nadanie znaczenia chorobie, by móc sobie z nią radzić - aspekt poznawczy
- żałoba po sposobie funkcjonowania rodziny sprzed choroby
- akceptacja chroniczności choroby
- reorganizacja życia rodziny
- rozwijanie elastyczności życia w obliczu zagrożenia stratą
- nauka życia z objawami
- nawiązanie współpracy ze służbą zdrowia - nauka komunikacji
Znajomość poznawczego obrazu choroby osoby i rodziny jest podstawą naszej pracy. To, jak osoba widzi chorobę będzie decydować o kierunku i metodach pracy!
- wyzwanie, strata?
- ile wie o chorobie?
- czego się boi?
- co jest najgorsze?
Faza chroniczna
Systemowy model rodziny radzenia sobie z chorobą, J. S. Rolland
Może być stała, progresywna lub epizodyczna.
“Długa podróż” lub życie “z dnia na dzień”.
Zadania:
- dostosowanie tempa życia w celu uniknięcia wypalenia
- minimalizowanie nieporozumień między chorym a resztą rodziny
- utrzymanie autonomii poszczególnych członków rodziny - starania o zaspokajanie indywidualnych potrzeb, nie tylko osoby chorej
- przedefiniowanie lub utrzymanie celów rodziny
- podtrzymanie intymności i otwartej komunikacji
Faza terminalna
Systemowy model rodziny radzenia sobie z chorobą, J. S. Rolland
Zadania:
- zakończenie antycypowanej żałoby i rozwiązanie konfliktów rodzinnych
- wspieranie chorego
- wspieranie pełnego życia pozostałych członków rodziny.
- początek reorganizacji życia rodzinnego
Najlepsza adaptacja - odpuszczenia kontroli i pozwolenie na odejście.
Jest to czas na decyzje odnośnie testamentu, pogrzebu itd.
Przekonania odnośnie choroby
Systemowy model rodziny radzenia sobie z chorobą, J. S. Rolland
→ Transgeneracyjna historia chorób - postrzeganie choroby zależy od strat i kryzysów danej rodziny związanych z chorobami. Obejmuje informacje kto? na co? jak? czy cierpiał? czy była to wielka strata? dlaczego?.
→ Należy zebrać szczegółowy wywiad rodzinny w perspektywie systemowej na temat:
- schematów adaptacji
- powtórzeń
- przesunięć w relacjach rodzinnych
- triangulacji
- alienacji
- separacji
→ Informacje, które należy zebrać w wywiadzie:
- przekonania rodzinne co do natury chorowania
- przekonania o przyczynach choroby
- postrzeganie relacji między ciałem i umysłem
- postrzeganie “normalności”
- postrzeganie kontroli nad chorobą
- postrzeganie ról związanych z płcią i rytuałów
- tworzenie zasad komunikacji
Model adaptacyjny Roy (RAM - Roy Adaptation Model)
Model ten postrzega człowieka jako system otwarty, który jest w nieustannej relacji z otoczeniem i adaptuje się do zmian poprzez różne mechanizmy.
Główne założenia:
- Człowiek to system adaptacyjny, które odbiera bodźce z otoczenia i reaguje na nie.
- Celem systemu jest osiągnięcie równowagi i integralności poprzez adaptację.
- Adaptacja to proces, w którym człowiek reaguje na zmieniająe się warunki, by utrzymać zdrowie, rozwój, dobrostan.
BODŹCE (Ogniskowe ; Kontekstualne ; Rezydualne)
Mechanizmy adaptacyjne (regulatorowe; kognitywno-adaptacyjne)
TRYBY ADAPTACYJNE (Fizjologiczny ; Koncepcja siebie ; Pełnienie ról społecznych ; Interdependencja)
5 właściwości choroby wg R. Bluma
Adaptacja do choroby w zależności od charakterystyk schorzenia
- rodzaj i stopień ciężkości
- stopień jawności - czy otoczenie widzi chorobę
- prognoza
- przebieg i czas trwania
- koszty - jakie ponosi dziecko
Rodzaj i stopień
Adaptacja do choroby w zależności od charakterystyk schorzenia
Jak wpływa rodzaj?
Przewlekły świąd może silniej obciążać psychikę niż przewlekły ból.
Jak wpływa stopień?
- Nasilenie objawów (ból, świąd) może prowadzić do zaburzeń zachowania, agresji i problemów w relacjach.
→ Im większe ograniczenia (”cięższa” choroba) tym więcej trudności emocjonalnych.
→ ALE, Dzieci lżej chore często nie mają grupy odniesienia - nie identyfikują się ani z chorymi, ani ze zdrowymi dziećmi. Częściej przeżywają swoją chorobę, mniej ją akceptują, czują się niezrozumiałe, skrzywdzone, ukrywają chorobę lub jej zaprzeczają, odczuwają kryzysy tożsamościowe.
Stopień jawności choroby
Adaptacja do choroby w zależności od charakterystyk schorzenia
- Widoczność choroby może prowadzić do stygmatyzacji i izolacji.
- Dzieci z widocznymi zmianami chorobowymi są trzykrotnie bardziej narażone na zaburzenia nastroju.
- Paradoksalnie, dzieci z mniej widocznymi objawami mogą przeżywać silniejszy stres – mają trudności z identyfikacją i decyzją, czy ujawniać chorobę.
— - Osoby z widocznymi objawami choroby, zwłaszcza skóry, przechodzą proces psychologicznej adaptacji do zmian wyglądu.
- Gdy zmiany są szpecące lub pojawiają się w okresie dojrzewania, mogą wywołać żałobę po „normalnym” wyglądzie – pierwszą reakcją jest opłakiwanie i tęsknota. Akceptację poprzedzają etapy szoku, zaprzeczania, złości i smutku.
- W przypadku chorób, które ujawniły się we wczesnym dzieciństwie, żałoba dotyczy wizerunku osoby, jaką mogłoby się być.
Prognoza
Adaptacja do choroby w zależności od charakterystyk schorzenia
→ Jeśli dziecko zna niekorzystne rokowania: niepewność, zagrożenie, lęk, konieczna pomoc psychiatryczna.
- W przypadku chorób nowotworowych o niekorzystnym rokowaniu życie rodziny naznaczone jest lękiem i “oczekiwaniem na cud”.
- Im cięższa choroba tym większe ryzyko wystąpienia u dzieci zaburzeń psychiatrycznych, a u rodziców objawów PTSD.
→ Jeśli dziecko zna korzystne rokowania: właściwe przystosowanie.
- Osoby po udanej transplantacji nerki: poprawa samooceny, wyrównany nastrój i chęć powrotu do normalnego życia.
→ Jeśli informacje o chorobie są zbyt ogólne, a przebieg choroby odbiega od spodziewanego = eskalacja lęku.
→ W astmie, epilepsji czy cukrzycy do ataków choroby może dojść w każdej chwili = stała gotowość rodziców, większe koszty emocjonalne, błędne koło lęku.
Przebieg i czas trwania
Adaptacja do choroby w zależności od charakterystyk schorzenia
→ Choroby ostre - dziecko doświadcza regresu, ale i troski ze strony bliskich oraz stosunkowo szybko odzyskuje dobre samopoczucie.
→ Choroby przewlekłe są większym obciążeniem dla chorego i rodziny
→ Choroby wrodzone powodują większe trudności adaptacyjne dla rodziców, którzy przeżywają poczucie winy, oskarżają się o spowodowanie choroby dziecka i martwią się o zdrowie pozostałego rodzeństwa. U dziecka choroba wrodzona powoduje gniew, bezradność. Postrzeganie choroby w kategoriach rodzinnego obciążenia wynikającego z pecha czy zrządzenia losu = łatwiejsze przystosowanie do choroby, brak poczucia odpowiedzialności.
→ Rzadkie choroby wiążą się z poczuciem izolacji i braku zrozumienia.
Koszty
Adaptacja do choroby w zależności od charakterystyk schorzenia
Koszty choroby zależą od poznawczej reprezentacji choroby.
→ Najwięcej problemów w funkcjonowaniu psychospołecznym powodują choroby ograniczające aktywność ruchową oraz powodujące zmiany w wyglądzie zewnętrznym.
→ Im dłużej dziecko choruje tym więcej kosztów ponosi = gorsza adaptacja!
- obniżenie poziomu intelektualnego
- problemy z pamięcią
U dorosłych, na odwrót: im dłuższa choroba, tym lepsza adaptacja
→ Interpretowanie choroby przez rodziców jako cierpienia = koszty emocjonalne są duże; dziecko odczuwa winę i wstyd
→ Krytyczny moment: oczekiwanie na diagnozę, “antycypacja straty”. Doświadczenia wyniesione z tego stadium rzutują na dalsze przystosowanie się do choroby.
