Wprowadzenie do zdrowia w cyklu życia Flashcards
(18 cards)
Zdrowie to…
…nie tylko brak choroby, ale pełny dobrostan fizyczny, psychiczny, społeczny, publiczny i duchowy. Rozpatruje się je w kategoriach fizycznego, psychicznego, umysłowego, społecznego, duchowego.
Zdrowie w ujęciu holistycznym
pojęcie wielowymiarowe; dynamiczna równowaga wszystkich wpływających na nie czynników. Wskazuje na podmiotowy wymiar zdrowia, czyli aktywną rolę każdego człowieka w odniesieniu do kształtowania własnego zdrowia, realizowania celów zdrowotnych
Biopsychospołeczny model zdrowia oparty jest na teorii systemów Bronfenbrennera
→ Człowiek sam w sobie jest systemem i jednocześnie stanowi element szerszego systemu społecznego i ekosystemu, jest całością składającą się ze wzajemnie oddziaływujących na siebie części.
→ Podlega nieustannym oddziaływaniom ze strony otoczenia i sam na to otoczenie oddziałuje.
→ Za najmniejszy systemem można uznać komórkę
Założenia modelu biopsychospołecznego
- Właściwa diagnoza biomedyczna jest częścią procesu leczniczego (np. sprawdzenie tarczycy zanim postawi się diagnozę depresji).
- Patologia wymaga diagnozy biomedycznej i dotyczy narządu, układu. Natomiast choroba dotyka całego człowieka, jego najbliższego otoczenia, grupy społecznej.
- Klinicysta/psycholog zajmuje się leczeniem (wspomaganiem leczenia) chorób, więc z jego spektrum zainteresowania zawiera się również człowiek i jego otoczenie.
- Ważnym elementem pracy klinicysty jest dopuszczenie do głosu pacjenta poprzez uznanie jego spojrzenia na zdrowie i chorobę, poprzez umożliwienie mu wyrażenia swoich trosk, niepokojów i oczekiwań.
Musimy poznać poznawczy model choroby, który osoba chora sobie stworzyła (oraz jego rodzina), aby zrozumieć co kryje się za jego emocjami, zachowaniem.
Tendencje współczesne w ujmowaniu zdrowia
→ Poszerza się zakres definicji zdrowia (czynnik społeczny, psychiczny)
→ Podkreśla się znaczenie zdrowia behawioralnego - tego, co człowiek sam może zrobić w obrębie zdrowia
→ Uwzględnia się obszar duchowy człowieka
→ Akcentuje się zmienność zdrowia - dynamikę procesu, zmienność zasobów - potencjału zdrowia
→ Tendencja do pozytywnego rozumienia zdrowia jako potencjału, dyspozycji czy zasobu
→ Przypisuje się człowiekowi odpowiedzialność za zdrowie
→ Rozpatruje się zdrowie w perspektywie rozwojowej!
Perspektywa rozwojowa zdrowia
- troska o zdrowie i rozwój dziecka w najwcześniejszych okresach życia to najważniejszy predyktor jakości życia i prawidłowego przebiegu rozwoju w okresie późniejszym. Dzieciństwo jest optymalnym okresem zapobiegania wystąpieniu problemów zdrowotnych w dorosłości.
- Ukształtowany w dzieciństwie styl życia chroni (bądź nie) przed zagrożeniami okresu dorastania
- Doświadczenia zgromadzone w okresie dorastania przygotowują młodzież do podejmowania wyzwań w dorosłości (też w kontekście zdrowia)
- bilans osiągnięć człowieka dorosłego decyduje o jakości życia w wieku senioralnym
- nieprzyjęcie perspektywy rozwojowej skutkuje brakiem wiedzy o wielu istotnych problemach i brak przygotowania do nich
- Każdy okres życia charakteryzuje się specyficznymi zjawiskami rozwojowymi, które trzeba uwzględnić
Psychologia i psychopatologia rozwoju
→ Dwie główne dziedziny, które badają przyczyny, mechanizmy i przejawy w kontekście procesów rozwoju.
Psychologia rozwoju - szeroko pojęte zmiany psychiczne i behawioralne. W analizie ich przebiegu uwzględnia się znaczenie trzech podstawowych kategorii zmian wraz z wiekiem:
- zmiany powszechne dla gatunku, związane z danym okresem rozwoju
- zmiany powszechne dla podgrupy wyodrębnionej na bazie jakiegoś kryterium
- zmiany indywidualne, związane z unikalnymi przeżyciami
Psychopatologia rozwojowa - odróżnienie normatywnych od nienormatywnych zmian w cyklu życia, zwłaszcza tych o znaczeniu klinicznym. Opracowuje modele wyjaśniające przyczyny i mechanizmy zespołów i jednostek klinicznych występujących u dzieci, adolescentów, młodzieży i dorosłych.
Przyczyny zwiększonej zapadalności (diagnozy) dzieci i młodzieży na choroby przewlekłe
→ Zapadalność (diagnoza) na choroby przewlekłe nasila się, ponieważ:
- Nastąpił postęp w zakresie wczesnej diagnozy
- Terapia okołoporodowa jest bardziej intensywna
- Pojawiają się nowe choroby wynikające z nadużywania środków psychoaktywnych przez rodziców
Czym jest psychologia dzieci i młodzieży
- jest tak ważna ponieważ… ciało i psychika są ze sobą bardzo mocno związane, im młodsze dziecko tym silniejsza ta relacja
- Każda zmiana somatyczna przekształca się w psychiczną i na odwrót
- dwa działy (Psychospołeczne aspekty chorób i dysfunkcji somatycznych + Środowiskowe i psychologiczne czynniki sprzyjające utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia dzieci i młodzieży)
Psychospołeczne aspekty chorób i dysfunkcji somatycznych (przede wszystkim przewlekłych):
- nurt psychosomatyczny - rola relacji matka - dziecko, cechy osobowości dzieci a rozwój chorób.
- nurt somatopsychiczny - wpływ chorób na rozwój psychospołeczny i funkcjonowanie rodziny
Zależność psyche soma i soma psyche - charakter kołowy
→ Zadania badawcze:
- psychospołeczne uwarunkowania i następstwa chorób i dysfunkcji somatycznych
- zmaganie się z bólem związanym z chorobami
- adaptacja dziecka i jego rodziny do choroby
→ Zadania praktyczne:
- diagnoza
- terapia, rehabilitacja, wsparcie chorego i rodziny
Środowiskowe i psychologiczne czynniki sprzyjające utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia dzieci i młodzieży
→ We wczesnych fazach życia o zdrowiu decydują czynniki z otoczenia rodzinnego i dalszego. Kolejne fazy: przedszkole i szkoła. Adolescencja: samokontrola zdrowia i znaczenie edukacji. Inaczej niż u dorosłych! Inny sposób myślenia!
→ Zadania badawcze:
- jednostkowa i grupowa świadomość zdrowia dzieci i młodzieży i ich opiekunów
- kontrolowanie zdrowia dzieci, młodzieży i ich opiekunów
- realizacja celów zdrowotnych i ich uwarunkowania
- zachowania ryzykowne dzieci i młodzieży i ich uwarunkowania
→ Zadania praktyczne:
- diagnoza funkcjonowania zdrowotnego dzieci i młodzieży,
- programy w zakresie edukacji zdrowotnej skierowanej do dziecka i jego środowiska
- diagnoza zachowań ryzykownych i ich uwarunkowań,
- programy prewencyjne skierowane do dziecka i jego środowiska
Teoria systemów ekologicznych Bronfenbrennera - założenia
→ Dziecko przewlekle chore dorasta w rodzinie ze swoistym podziałem ról, organizacją, systemem przekonań o zdrowiu, chorobie i rozwoju. Rodzina decyduje o znaczeniu, jakie przepisuje się znaczenie chorobie dziecka i jak się na nią reaguje.
→ Dziecko przejmuje od rodziny/otoczenia sposób rozumienia swojej choroby i reakcji na nią. To jak postrzega ból i jak sobie z nim radzi zależy głównie od rodzinnych i kulturowych uwarunkowań.
→ Wyjaśnia mechanizmy wzajemnych wpływów choroby, indywidualnych cech dziecka i właściwości jego otoczenia.
dziecko ←→ środowisko.
Rozwój dziecka jest wypadkową jego funkcjonowania w kontekście środowiska.
Środowisko to system złożony z 5️⃣ subsystemów:
Teoria systemów ekologicznych Bronfenbrennera
- Mikrosystem
- Mezosystem
- Egzosystem
- Makrosystem
- Chronosystem
Mikrosystem
→ Wzór aktywności, ról i stosunków, których w danym środowisku doświadcza dziecko.
→ Dom rodzinny, grupa rówieśnicza, klasa szkolna czy społeczność szpitalna.
→ W każdym z tych mikrosystemów pełni ono inne role, relacje nawiązane w mikrosystemach lat dziecinnych będą wyznaczać jego funkcjonowanie jako człowieka dorosłego w jego nowych mikrosystemach (założonej przez siebie rodzinie itp.)
→ Choroba przewlekła dziecka jest integralną częścią jego kolejnych mikrosystemów.
→ Choroba stawia przed dzieckiem i rodziną szczególne wymagania → to, jak sprostają tym wymaganiom będzie decydować o roli choroby w życiu dziecka
Mezosystem
→ Układ wzajemnych relacji pomiędzy różnymi mikrosystemami, w których osoba chora aktywnie uczestniczy.
→ np. interakcje rodziny i szkoły czy też interakcje rodziny i instytucji leczniczych.
Egzosystem
→ Oznacza jedno lub więcej środowisk, w których rozwijająca się osoba nie jest aktywnym uczestnikiem, ale w których zachodzą zdarzenia mające pośredni wpływ na jej życie.
Makrosystem
→ Fizyczna, materialna, społeczna, kulturowa, ekonomiczna, polityczna struktura rzeczywistości dziecka.
→ Funkcjonowanie dziecka w roli pacjenta zależy od:
- aktualnej polityki zdrowotnej państwa,
- konkretnych uwarunkowań rozumienia choroby
→ Decyzje podejmowane na tym poziomie wyznaczają jakość interwencji medycznych oraz pomocy psychologicznej.
Chronosystem
zmiany zachodzące w czasie
