Śmierć, żałoba, straty okołoporodowe Flashcards
(17 cards)
Etapy żałoby
Trzy pierwsze fazy trwają ok. 3-4 tygodnie po śmierci.
1. wstrząs
2. szok/zaprzeczanie
3. protest
4. dezorganizacja
pomoc psychologiczna jest potrzebna na początku oraz w momencie układania na nowo życia
5. reorganizacja
wstrząs
etapy żałoby
może trwać kilka godzin, dni, tygodni
→ odrętwienie, niemożność wyrażania emocji; dysocjacja myśli i uczuć
→ myśli o śmierci bliskiej osoby pojawia się w świadomości, ale jest ignorowana/cenzurowana
→ informacja, która przekracza nasze możliwości poznawcze powoduje totalną dezorganizację, zatrzymanie się w czasie
szok/zaprzeczenie
etapy żałoby
- zaprzeczanie pojawia sie wraz z szokiem, trwa do kilku godzin
- odrętwienie, smutek, lęk, poczucie nierealności, zaprzeczanie, wytłumienie i wybuchy emocji - naprzemienne
protest
etapy żałoby
Dwie jednoczesne myśli:
→ Co można było zrobić lepiej?
→ Śmierć jest nieodwołalna.
- poczucie winy
- silne emocje, trudny kontakt
dezorganizacja
etapy żałoby
od kilku tyg. do kilku miesięcy
- kiedy opadają intensywne emocje, trzeba nauczyć się dalej żyć - ale jak?
- brak zdolności do podjęcia celowej aktywności,
- złe samopoczucie, poszukiwanie pomocy prof.
- skrajne uczucia, chaotyczne i impulsywne działania (np. zmiana domu).
- chęć odcięcia się od wspomnień, albo przeciwnie - zatrzymanie rzeczywistości sprzed straty
reorganizacja
etapy żałoby
→ stopniowe wracanie do normy (6-12 miesięcy)
→ akceptacja
→ czasami poczucie winy wobec pogodzenia się ze śmiercią
→ chwilowe powroty do poprzednich faz, np. w rocznicę śmierci, w Święta
Żałoba według koncepcji przywiązania Johna Bowlby’ego
- Nieobecność postaci przywiązania aktywuje wrodzony system motywacyjny przywiązania, który popycha jednostkę do poszukiwania osoby, której brak.
- Kiedy wysiłki zawodzą, pojawia się głęboki smutek i uczucie desperacji.
- Stopniowo, człowiek który doznał strat reorganizuje swoją rzeczywistość i powraca do dawnych aktywności, nawiązuje nowe relacje (może to dotyczyć innej straty, nie koniecznie śmierci).
“Przepracowanie żałoby” - reorganizacja własnych zewnętrznych modeli operacyjnych przywiązania tak, by uznać nieobecność postaci przywiązania, jednak bez izolowania w sposób obronny wspomnień i uczuć związanych ze stratą; człowiek pozwala sobie na uczucia.
Fazy żałoby wg Bowlbiego
- faza oszołomienia lub niedowierzania (kilka godzin do tygodnia), może być przerywana napływami bólu i/lub złości
- faza poszukiwania i tęsknoty (od kilku miesięcy do kilku lat)uświadomienie straty powoduje spazmy, utrzymujące się przenikliwe pragnienie osoby, która odeszła, zatrzymywania w myślach wspomnień, szukanie znaczących miejsc, dyspercepcje wzrokowe i słuchowe, rozmowy ze zmarłym, impuls dołączenia.
- faza dezorganizacji i desperacjibezsens, bezradność. depresja aktywna. akceptacja straty. mniej intensywne emocje. do 3 lat
-
faza reorganizacji
zgoda na zmianę. zmiany dotyczą: relacji ze zmarłym, siebie samego (nowa tożsamość), świata zewnętrznego (nowe umiejętności, role)
Żałoba patologiczna to…
- w normalnym przeżywaniu bólu następuje stopniowe zmniejszanie się dysforii i lęku separacyjnego, rosnąca akceptacja śmierci i stopniowy powrót zdolności zaangażowania uwagi w nowe aktywności i relacje.
Żałoba patologiczna to zatrzymanie jednej z faz.
- Poczucie zagrożenia, jakby seperacja miała dopiero nadejść, uruchomienie mechanizmów obronnych.
- Niedowierzanie, dezorientacja - jakby zmarły miał powrócić. Powroty do miejsc, które odwiedzał, wypatrywanie w tłumie,
- wściekłość, przypisywanie winy sobie lub innym, niemożność doświadczania radości.
- Brak akceptacji, niemożność uznania straty i zrozumienia, że już do spotkania nie dojdzie.
Żałobie patologicznej towarzyszy formułowanie hipotez (”Gdybym zrobiła X, to moje dziecko by żyło”).
inne terminy: żałoba zablokowana, opóźniona, chroniczna, maskowana
Wskaźniki patologicznej żałoby:
- niemożność rozmawiania o osobie zmarłej bez “żywych” emocji
- mniej istotne wydarzenia wzbudzają intensyfikację żałoby
- niemożność odseparowania się od przedmiotów zmarłego/ wyrzucenie wszystkiego zaraz po śmierci
- symptomy podobne do tych, doświadczanych przez zmarłego (np. dziecko umarło na problemy z oddychaniem a matka zaczyna cierpieć na duszności), występowanie symptomów w momentach rocznicowych
- radykalne zmiany w stylu życia, unikanie znajomych lub rodziny związanej ze zmarłym
- przymus naśladowania osoby zmarłej - zachowań, cech, wcześniej krytykowanych
- smutek bez wyraźnego powodu, który pojawia się każdego roku w określonym czasie (mogą to być okresy, w których spędzano czas razem)
- bardzo intensywny lęk przed jakąś chorobą
Warunki niezbędne do naturalnego procesu żałoby
- Zaistnienie straty - zaakceptowanie jej jako faktu
- Rytuał pożegnania - wyznacza granicę między życiem z osobą utraconą i bez niej
- Zaktywizowanie sieci wsparcia społecznego
Potencjalne blokady dla procesu żałoby
(Barton-Smoczyńska)
- brak przyzwolenia społecznego
- brak umiejętności włączenia w historię własnego życia zarówno krótkiego doświadczenia zawierającego w sobie chwile szczęścia związanego z byciem matką jak i przeżycie śmierci dziecka (rodzicom może pomóc narysowanie linii swojego życia, zaznaczenie ważnych momentów i zauważenie, że śmierć dziecka jest jednym z nich)
- brak zinstytucjonalizowanego wsparcia społecznego
- strefa milczenia - podwójna moralność
- “reperacyjne” dziecko lub inne “reperacyjne” strategie poradzenia sobie (poprawienie sobie samopoczucia innymi aktywnościami lub nowym dzieckiem)
- pobyt w szpitalu
- lęk
Zasady interwencji dedykowane osobom doświadczajacym straty perinatalnej (5Vs)
McCoyd - zasady interwencji dedykowane osobom doświadczającym straty perinatalnej, tzw. Five Vs, których stosowanie może ułatwić przejście żałoby:
- Uprawomocnienie (validating) - uznanie śmierci dziecka i danie rodzicom prawa do bycia w żałobie
- Docenienie (valuing) - uznanie, że dziecko było wartością dla rodzica
- Potwierdzenie i urealnienie (verifying) - pomoc w gromadzeniu pamiątek po dziecku (np. tzw. memory boxes); chodzi o uprawomocnienie tego, że to dziecko było; jeśli mówimy o wczesnej stracie to problemem jest to, że tych pamiątek jest mało, trzeba się wysilić i coś wymyślić (zdjęcia, przedmioty, opaska ze szpitala, test ciążowy)
- Odreagowanie i wentylacja emocji (ventilating) - przyzwolenie na ujawnienie i przeżywanie różnych emocji
- Przewidywanie (being visionary) - pomoc w przewidzeniu przyszłych sytuacji, w których mogą pojawić się silne i nieoczekiwane emocje ze stratą
Straty perinatalne
Poronienie
→ Wydalenie lub wydobycie z ciała matki płodu, który nie wykazuje oznak życia, o ile nastąpiło to przed 22tyg ciąży.
Poród przedwczesny
→ granica między poronieniem a porodem przedwczesnym jest umowna. Wg WHO przedwczesne zakończenie ciąży od 22-37 tyg. ciąży.
Zgon wewnątrz maciczny i martwy poród
→ Poród martwego dziecka jest gdy do śmierci doszło po 22 tyg. ciąży. Rodzenie martwego dziecka w przewidywanym terminie porodu. Fizjologicznie nie różni się od porodu dziecka żywego.
do 22 można było terminować dziecko z wadami letalnymi, a po tym okresie już nie, ponieważ teoretycznie dziecko jest wtedy zdolne do samodzielnego przeżycia!!!
zazwyczaj rodzce mają kilka dni na podjęcie decyzji (od kiedy postawi się diagnozę wad letalnych do tego 22 tyg)
Wady letalne - czym są?
Ciężkie zaburzenia rozwojowe stwierdzane u płodu lub noworodka, które prowadzą do zgonu wewnątrzmacicznego lub do zgonu we wczesnym okresie niemowlęcym, często bezpośrednio po urodzeniu, niezależnie od zastosowanego leczenia.
Główne rodzaje wad letalnych:
- Wady chromosomowe
- Wady układów/narządów, np. brak części/całego mózgu, brak nerek, ciężkie wady serca (80% wszystkich wad letalnych), wady jamy brzusznej, wady kostne
NIEPEWNOŚĆ RODZICÓW OBEJMUJE:
- długość życia
- moment śmierci (20-40% - zgony wewnątrzmaciczne)
Zespół Edwardsa (trisomia 18) – ciężka postać*
– Większość dzieci umiera w ciągu pierwszych dni lub tygodni życia.
Objawy:
- niska masa urodzeniowa
- cechy dysmorfii - charakterystyczny kształt głowy z małą brodą i wystającą potylicą (trójkątna główka)
- niskie osadzenie oraz zniekształcenie małżowin ustnych
- mała żuchwa
- rozszczep wargi lub podniebienia
- ręce noworodka są zaciśnięte w pięści z palcem wskazującym nachodzącym na pozostałe palce oraz piątym palcem nachodzącym na palec czwarty
- nieprawidłowości budowy przepony
- przepukliny
- u chłopców niezstąpienie jąder
- szerokie rozstawienie oczu, opadanie górnych powiek, nie w pełni rozwinięte kciuki i/lub paznokcie, deformacja stóp
- brak kości promieniowej
- wady rozwojowe serca, nerek, przewodu pokarmowego, oddechowego, układu kostno-stawowego i innych narządów wewnętrznych
Zespół Pataua (trisomia 13)
– Towarzyszy wiele poważnych wad rozwojowych – układu nerwowego, serca, twarzy.
– Przeżycie dłuższe niż kilka tygodni jest rzadkie.
Wady wrodzone widoczne zaraz po narodzinach to:
- rozszczep warg i/lub podniebienia
- całkowity brak lub zniekształcenie nosa
- małogłowie
- mikrooftalmia (małe, zapadnięte oczy)
- anoftalmia (brak gałek ocznych)
- hypoteloryzm (zmniejszenie odległości pomiędzy gałkami ocznymi)
- polidaktylia
- przepuklina pępowinowa oraz wady cewy nerwowej
