GKS Flashcards
Budowa kory nadnerczy
- Warstwa kłębkowata - MKS
- Warstwa pasmowata - GKS
- Warstwa siatkowata - GKS i niewielkie ilości androgenów
Wpływ stresu na steroidogenezę
➢ U zdrowego dorosłego człowieka nadnercza wydzielają 15-60 mg kortyzolu dziennie. ➢ W stresie mogą wydzielić do 240 mg kortyzolu/dobę
Biosynteza kortykosterydów
➢ w mitochondium
Cholesterol ----> Progesteron ------> A. aldosteron B. 17-alfa-hydroksyprogesteron ---> kortyzol / androgeny
Działania Fizjologiczne kortykosterydów
➢ Działanie metaboliczne – metabolizm węglowodanów, lipidów i białek
➢ Utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej
➢ Utrzymanie normalnego działania układu sercowo- naczyniowego, immunologicznego, nerwowego, nerek i mięśni szkieletowych
Działania Farmakologiczne kortykosterydów
Działania widoczne tylko w dawkach wyższych niż
normalna dobowa produkcja kortyzolu
Wpływ GKS na metabolizm
Wątroba ➢ Stymulacja glukoneogenezy ➢ Stymulacja syntezy glikogenu ➢ Stymulacja syntezy białek ➢ Stymulacja wychwytu aminokwasów Ochrona tkanek zależnych od glukozy w okresach między posiłkami
Mięśnie ➢ Zahamowanie wychwytu i zużycia glukozy ➢ Zahamowanie wychwytu aminokwasów ➢ Zahamowanie syntezy białek ➢ Zwiększony rozpad białek
➢ Metabolizm lipidów ✓ wzrost lipolizy (działanie permisywne – katecholaminy) ✓ wzrost syntezy trójglicerydów ✓ wzrost WKT → energia ✓ Glicerol → glikoneogeneza
Działania glukokortykoidowe kortyzolu
➢ Metabolizm ✓ Węglowodany ✓ Tłuszcze ✓ Białka ➢ Działanie ✓ Przeciwzapalne ✓ Immunosupresyjne
Działania mineralokortykoidowe kortyzolu
➢ Transport jonów w kanalikach nerkowych
➢ Działanie na gospodarkę wodno-elektrolitową
Działanie GKS na nerki i gospodarkę wodno-elektrolitową
➢ + reabsorbcja sodu i wody, wydalanie potasu (GR i MR
w nefronach)
➢ + GFR (rozszerzenie tętniczek doprowadzających)
➢ - sekrecja i działanie ADH
Niegenomowe działania
glikokortykosteroidów
➢ Działania receptorowe i niereceptorowe
➢ Efekt widoczny po kilkunastu sekundach – kilkunastu minutach
➢ Regulacja błonowych kanałów jonowych (wapniowych, sodowo-potasowych, chlorkowych) – zachowanie płynności i ciągłości błon komórkowych
➢ Oddziaływanie z GPCR
✓ Potencjalizowanie działania noradrenaliny
✓ + synteza NO
➢ Aktywacja szlaków sygnałowych kinaz
Kortykosterydy – działanie przeciwzapalne
➢zmniejszenie ilości limfocytów, monocytów, eozynofilów i bazofilów oraz ich zdolności do migracji
➢zwiększenie ilości neutrofilów ale supresję ich aktywności
➢hamowanie proliferacji fibroblastów
➢stymulacja powstawania lipokortyn
➢ - aktywność fagocytarna neutrofilów i makrofagów
➢ - odpowiedź leukocytów i makrofagów na antygeny i mitogeny
➢ zahamowanie proliferacji limfocytów T
Transaktywacja przez GKS
• Lipokortyna-1 • Receptor beta2 • Antagonista receptora IL-1 • Białka wydzielnicze hamujące leukocyty
Transrepresja przez GKS
• Cytoplazmatyczna PLA2 • Indukowalna COX-2 • Cytokiny (IL-1, IL-2, IL-3, IL-5, Il-6, Il-11, Il-12,TNF- alfa, GM-CSF)
Kortykosterydy – inne działania przeciwzapalne
➢ - uwalnianie histaminy i serotoniny z komórek tucznych i płytek krwi ➢ Stabilizacja błon lizosomów ✓ - uwalnianie enzymów proteolitycznych ✓ - fagocytoza ➢ Hamowanie syntezy kolagenu ➢ Hamowanie angiogenezy
Działanie glikokortykosterydów na komórki krwi
Spadek ilości: ➢ Eozynofile ➢ Bazofile ➢ Monocyty ➢ Limfocyty
Wzrost ilości: ➢ Neutrofile ➢ Hemoglobina ➢ Erytrocyty ➢ Płytki krwi
GSK krótko działające
Kortyzon
Hydrokortyzon
- działają 8-12h
- terapia substytucyjna
GSK średnio długo działające
Prednizon,
Prednizolon,
Metylprednizolon,
Triamcynolon,
- 12-36 h
- działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne, immunosupresyjne
MKS
Fludrokortyzon
- średnio długo działający (12-36 h)
- terapia substytucyjna
GSK długo działające
Betametazon,
Deksametazon
- 24-72 h
- działanie przeciwzapalne, immunosupresyjne
- i.v. krótkotrwale w stanach poważnych
Farmakokinetyka GKS
➢ Szybkość wchłaniania po podaniu domięśniowym
✓ Hemibursztyniany i fosforany – najszybciej
✓ Octany – do kilku dni
✓ Estry acetonidowe – do kilku tygodni
✓ Pochodne fluorowe – dobre wchłanianie ze skóry
➢ Transport w osoczu – w połączeniu z białkiem wiążącym kortykosterydy (transkortyna) i albuminami
➢ Metabolizm – wątrobowy
➢ Wydalanie metabolitów – nerki
Glikokortykoidy – wskazania
➢ Terapia zastępcza (substytucyjna) – niewydolność kory nadnerczy
➢ Terapia pozasubstytucyjna
✓Kolagenozy – toczeń trzewny, sarkoidoza, polyartheritis nodosa
✓ Choroby skóry – łuszczyca, choroby alergiczne, pęcherzyca
✓ Choroby przewodu pokarmowego – colitis ulcerosa, choroba Crohna
✓ Choroby hematologiczne – białaczki, anemia hemolityczna
✓ Stwardnienie rozsiane
✓ Zespół nefrotyczny
✓ Choroby układu oddechowego – astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli, zachłystowe zapalenie płuc
✓ Choroby reumatoidalne – reumatyczne zapalenie stawów, osteoarthritis
✓ Przeszczepy tkanek i narządów
Terapia pozasubstytucyjna
interwencyjna
➢ Wstrząs
➢ Obrzęk mózgu i wzrost cisnienia śródczaszkowego – guzy mózgu, zapalenie opon mózgowych, uraz, udar, zabiegi neurochirurgiczne
➢Hipoglikemia
➢ Hiperkalcemia
Ostra niewydolność kory nadnerczy - Wczesne objawy
➢ Nasilone pocenie ➢ Odwodnienie ➢ Hipotonia ➢ Zaburzenia żołądkowo-jelitowe ➢ Hiponatremia ➢ Hiperkalemia
Ostra niewydolność kory nadnerczy - Przy braku szybkiego leczenia
➢ Hipotermia ➢ Hipoglikemia ➢ Ciężka hipotonia ➢ Drgawki ➢ Zaburzenia świadomości, letarg, śpiączka ➢ Zapaść krążeniowa ➢ Śmierć
Ostra niewydolność kory nadnerczy - postępowanie
➢ Natychmiastowe leczenie!!! ➢ Zwalczanie hipowolemii ✓ 0,9% sol. NaCl ✓ 5% glukoza ➢ Leki podnoszące ciśnienie (naczyniokurczące) ➢ Leczenie niedoboru kortyzolu ✓ Hydrokortyzon • Duże dawki (bolus 100 mg + infuzja) • Podanie dożylne ✓ Deksametazon
choroba Addisona
➢ niedoczynność kory nadnerczy ➢ Objawy niedoboru hormonów kory nadnerczy – gdy zniszczone jest ok. 90% tkanki ➢ Przyczyny ✓ Autoimmunologiczna (50% przypadków) ✓ Gruźlica kory nadnerczy ✓ Krwawienia do kory nadnerczy ✓ Przerzuty nowotworów
skutki niedoborów GSK
➢Zaburzenia metabolizmu węglowodanów (hipoglikemia)
➢Zaburzenia metabolizmu białek i tłuszczów
➢Zaburzenia układu krwiotwórczego (Niedokrwistość, leukopenia,
eozynofilia, limfocytoza)
➢Zmniejszona stymulacja błony śluzowej żołądka
➢Wzmożone uwalnianie MSH
➢Zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (zaburzenia psychiczne)
Skutek niedoboru MKS
➢Hiponatremia, hipochloremia, hiperkaliemia, kwasica
➢Zewnątrzkomórkowe odwodnienie
➢Wewnątrzkomórkowa hydratacja
Objawy niedoboru MKS
➢Zmęczenie, osłabienie, nudności, wymioty, kurcze mięśni, niedowłady, arytmia, hiperwentylacja, zaburzenia świadomości, śpiączka
➢Hipotonia, tachykardia, skłonność do zapaści ortostatycznych
➢Bóle głowy, apatia, splątanie
Choroba Addisona- objawy
➢ Chroniczne i nasilające się uczucie zmęczenia
➢ Obniżenie ciśnienia krwi (ortostatyczne!!!)
➢ Utrata apetytu i wagi
➢ Nadmierny apetyt na sól
➢ Nudności, wymioty
➢ Biegunka
➢ Osłabienie i skurcze mięśni
➢ Zmiany emocjonalne (rozdrażnienie, depresja)
➢ Ściemnienie skóry i dziąseł
➢ Wypadanie włosów
