grafika Flashcards
(9 cards)
rysunek w XIX wieku
usamodzielnił się jako pełnoprawna dyscyplina sztuki.
Rysunkiem i grafiką zajmował się Aleksander Orłowski
– artysta, który był nadwornym
malarzem wielkiego księcia Konstantego. Jako pierwszy w Rosji posługiwał się też
litografią. O nim Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu ustami Telimeny powiedział: „Orłowski,
który życie strawił w Peterburku, sławny malarz (mam jego kilka szkiców w biurku)”.
Szczególne miejsce w polskiej twórczości zajmują teki rysunkowe Artura Grottgera.
Artysta tworzył je czarną kredką na przyciemnionym kartonie, a refleksy światła podkreślał białą kredą. Grottger układał swoje prace w cykle nazwane: Warszawa I, Warszawa
II, Polonia, Lithuania i Wojna. Wszystkie one powiązane są tematycznie z manifestacjami
warszawskimi 1861 roku, powstaniem styczniowym, a także z represjami, które spotykały
Polaków po powstaniu. Grottger był artystą zaangażowanym w sprawę walki Polaków
o niepodległość.
Artysta pokazywał destrukcyjne skutki działań wojennych – przedstawiał motyw bezczeszczonej świątyni, zrujnowanego dworu i miasta. Jednocześnie cykle Grottgera wyrażały idee
narodowego katolicyzmu, wiążąc martyrologię Polski z męką Chrystusa. Zgodnie z romantycznymi przekonaniami, granice między światem żywych i umarłych nie były wyraźnie
zaznaczone, czego dowodzi rysunek Duch. W Puszczy ukazał spersonifikowaną śmierć,
która przemierza gęstą knieję w oczekiwaniu na mającą się rozegrać w niej powstańczą
potyczkę. Na rysunku tym artysta uzyskał bardzo subtelne efekty laserunkowe. Elementem charakteryzującym cykle Grottgera była ekspresja ukazywana poprzez
mimikę, pozy i gesty postaci. Artysta łączył umiejętność iluzjonistycznego oddania rzeczywistości z psychologiczną analizą postaci.
Artur Grottger Kucie kos z cyklu Polonia
Przez pryzmat sytuacji w kuźni artysta przedstawił
w 1863 roku scenę przygotowywania się do powstania
styczniowego. Kowale szykują broń dla oddziałów
kosynierów, czemu przyglądają się dwaj powstańcy
w rogatywkach z kokardami narodowymi, uzbrojeni
w pistolety i trzymający w dłoniach drzewce do kos.
Grottger znakomicie oddawał kontrast walorowy. Był
biegłym rysownikiem, który w iluzjonistyczny sposób
odtwarzał postacie i tło wydarzeń. Rysunek, wykonany
kredką na papierze o wymiarach ok. 57 x 44 cm, został
zakupiony przez kolekcjonera węgierskiego i obecnie
znajduje się w Muzeum Narodowym w Budapeszcie.
Artur Grottger, cykl Wojna
ma charakter bardziej uniwersalny. Bohaterem tego cyklu
jest poeta, który na wzór Dantego przeprowadzany jest przez jego muzę – Beatrycze
– przez piekło wojennej rzeczywistości. Poecie Grottger nadał swoje rysy, a Beatrycze to
idealizowany wizerunek ukochanej malarza, Wandy Monné. Artysta posłużył się w tym
cyklu antykizującą stylistyką.
Postacie przedstawiane w rysunkach Grottgera
były alegoriami postaw i przeżyć okre-
ślonej grupy, a sceneria i atrybuty miały niekiedy charakter symboliczny. Podobnie jak
w obrazach, artysta ukazał wydarzenia przez pryzmat pojedynczych losów ludzkich,
a dramaturgia wzrastała wraz z kolejnymi tekami. W jego rysunkach o niepodległość kraju
walczyli zarówno szlachcice, jak i chłopi, bohaterami jego rysunków były także kobiety – wdowy, rozpaczające matki – i sieroty.
Artur Grottger Bój z cyklu Lithuania
Rysunek powstały ok. 1864 roku przedstawia jedną
z bitew z czasów powstania styczniowego. W kilku
z nich Polacy odnieśli zwycięstwo, mimo to powstanie
ostatecznie zakończyło się klęską. Grottger uwiecznił tutaj
moment zwycięskiej szarży. Tworząc postacie powstańców,
wykorzystał portrety swoich przyjaciół. Sam wcielił się
w postać umieszczoną w tle kartonu z charakterystycznym
wąsikiem, czapką z piórem i kokardą narodową. Patetyczne
gesty i pozy bohaterów Boju pogłębiają dramaturgię pracy.
Kompozycja rysunku przywodzi na myśl Wolność wiodącą lud
na barykady Eugène’a Delacroix. Rysunek wykonany kredką
na kartonie o wymiarach ok. 43 x 56 cm znajduje się
w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Znakomitym rysownikiem był Jan Matejko.
Studia rysunkowe poprzedzały wykonanie przez niego obrazów olejnych. W technice rysunku ołówkiem wykonał jedno ze swych
najbardziej znanych dzieł – Poczet królów i książąt polskich. By stworzyć wizerunki władców
i władczyń, artysta oglądał ich wcześniejsze wyobrażenia, sięgał do przekazów historycznych
oraz studiował rekwizyty i kostiumy z epoki. Postacie królów i książąt obdarzył nie tylko
indywidualnymi fizjonomiami, lecz także wyposażył w atrybuty, często o symbolicznym
znaczeniu, które charakteryzowały ich panowanie. Matejko niejednokrotnie świadomie
pozostawał jednak w niezgodzie z prawdą historyczną, dążąc do wzmocnienia siły wyrazu.
O znaczeniu pocztu zdecydowała zatem nie tyle jego wartość dokumentalna, co artystyczna.
Jan Matejko Kazimierz Wielki
Rysunek wykonany w 1890 roku ołówkiem na papierze
o wymiarach ok. 21 x 36 cm wchodzi w skład Pocztu królów
i książąt polskich. Tworząc wizerunek króla, Matejko skorzystał
ze swoich doświadczeń sprzed dwudziestu lat, kiedy uczestniczył
w badaniach grobu Kazimierza Wielkiego. Dokumentował
wówczas odkrycia rysunkami. Zainspirowany widokiem
królewskiej czaszki w koronie, namalował obraz Wnętrze grobu
Kazimierza Wielkiego i podjął się rysunkowej rekonstrukcji czaszki
monarchy. W wizerunku z pocztu malarz ukazał odnalezione w grobie
koronę i berło. Pas króla składający się z miniatur budowli został
zainspirowany rzeźbioną postacią władcy na jego wawelskim
nagrobku i odnosi się do fundowania przez ostatniego z Piastów
licznych zamków, kościołów i obwarowań miejskich. Pięść
monarchy spoczywa na księdze, która oznaczać może dokonaną
przez króla kodyfikację prawa (statuty wiślicko-piotrkowskie) lub też
stanowi symbol założonej przez niego Akademii Krakowskiej
