HOOFDSTUK 4: HYPNOTICA & SEDATIVA Flashcards
(48 cards)
Wat is het circadiaanse ritme?
= biologische klok –> zorgt dat je lichaam weet wanneer je moet slapen, eten, wakker …zijn –> RITME DUURT ONGEVEER 24u
Wat is SCN?
= SUPRACHIASMATISCH NUCLEUS = klein stukje in de hersenen -> in HYPOTHALAMUS
= MASTER CLOCK = CENTRALE KLOK: deze activiteit wordt geactiveerd + gecoördineerd door blootstelling aan licht –> dagelijkse ritme van cellen in de hersenen en periferie verder coördineren via combi v neurotransmitters en hormonen
Wat is de combinatie van neurotransmitters en hormonen?
GABA = regelt activiteit vd hersenen
MELATONINE = komt vrij als het donker wordt –> je wordt slaperig
CORTISOL = piek in de ochtend -> maakt je wakker + alert
Wat gebeurd er op cellulair niveau?
=> circadiaanse ritme wordt in stand gehouden door feedbackloop van de transcriptiefactoren
elke cel heeft eigen klok –> aangestuurd door eiwitten
- BMAL1 & CLOCK = activeren genen
- PER & CRY = remmen genen
Wanneer loopt het fout?
=> bij jetlag, nachtshift, verandering naar winteruur… –> LICHAAM = UIT BALANS –> je interne ritme is nog niet volledig afgesteld met dag/ nachtcyclus
Wat doet SCN?
= hoofdknop in de hersenen –> stuurt signalen naar versch DELEN V HYPOTHALAMUS –> DAG & NACHTRITME VAN JE LICHAAM TE REGELEN
=> knoppen die versch functies aan-of uitzet
stuurt signalen naar verschillende delen vd hypothalamus
Naar welke delen vd hypothalamus stuurt SCN signalen?
1: VLPO = VENTROLATERALE PREOPTISCHE NUCLEUS –> slaapknop = het helpt je IN SLAAP VALLEN
2: LHA = LATERALE HYPOTHALAMUS –> = gebied om WAKKER TE BLIJVEN (waken)+ HONGER TE VOELEN (voedselinname)
3: PVH = PARAVENTRICULAIRE HYPOTHALAMUS –> stuurt stresshormonen aan –> CORTISOL VRIJSTELLEN : te veel stress = verstoring v slaap krijgen
4: MPO = MEDIANE PREOPTISCHE NUCLEUS –> regelt LICHAAMSTEMPERATUUR –> bij slaap waak ritme gaat je temperatuur ook fluctueren: in de nacht daalt je temperatuur als voorbereiding op slaap
VLPO GABA projecties = SLAAPKNOPJE
- ACTIVATIE = IN SLAAP VALLEN
- door GABAerge connecties die INHIBEREND WERKEN –> gaan OREXINE neuronen ONDERDRUKKEN & ARAS-systeem ONDERDRUKKEN
- orexine = stofje dat je wakker houdt
- ARAS-systeem (= ascenderend reticulair activerend syst) = dat je hersenen actief houden als je wakker bent
GABA = voornaamste REMSTOF –> werkt in op:
1) GABAa recept -> snelle werking (ionkanalen)
2) Gi-eiwit gekoppelde GABAb recept -> tragere werking (via eiwitten)
kort gezegd: wat doen slaapmiddelen zoals benzo’s of z-drugs?
PAMs = POSITIEVE ALLOSTERISCHE MODULATOREN v GABAa recept –> BEVORDEREN INSLAPEN
slaapmiddelen helpen door GABA nog sterker te maken
LH OREXINE projecties
- orexine = hypocretine
- WAKKER & ALERT houden
- HONGER laten voelen
- orexine vd LHA = LATERALE HYPOTHALAMUS: sturen signalen naar ARAS
- STIMULEREN HERSENSCHORS
- ONDERDRUKKEN VLPO = onrechtstreeks –> remmen GABA vd VLPO via een omweg : FEED FORWARD INHIBITIE
Orexine = NEUROPEPTIDE –> werkt als AGONIST op G-eiwit gekoppelde orexine (OX1 & OX2)
ARAS
= ascenderend reticulair activerend systeem
= VOLUMEKNOP vd hersenen –> promoot een spectrum v slaperigheid tot paniek
- geleidelijk wakker maken = licht alert
hyper alert –> zoals bij paniek of stress
- te veel ARAS activatie –> leiden tot overprikkeling of zelfs psychose
= diffuus netwerk v zenuwcellen tss de
- POSTERIEURE HYPOTHALAMUS
- MEDULLA OBLONGATA
=> met projecties naar:
- thalamus
- hypothalamus
- basale voorhersenen
- cortex
=> !e ROL BIJ ALERTHEID (AROUSAL)
ARAS maakt gebruik v verschillende signaalstoffen om je hersenen op te wekken, WELKE?
- HA = HISTAMINE –> tuberomamillaire nucleus –> maakt je wakker
- DA = DOPAMINE –> ventrale tegmentale regio, substantia nigra –> motivatie, beloning, energie
- ACh = ACETYCHOLINE –> pedunculopontine nucleus en laterodorsale tegmentum –> concentratie en aandacht
- 5-HT = SEROTONINE –> dorsale raphe nucleus –> stemming en rust
- NA/NE = NORADRENALINE –> in locus coeruleus –> alertheid en stressrespons
Wat kan ARAS dempen?
medicijnen zoals z-drugs en benzo’s -> VERSTERKEN EFFECT VAN GABA (= remmende neurotransmitter
=> hierdoor ARAS MINDER ACTIEF
=> je wordt RUSTIGER, MINDER ANGSTIG EN SLAPERIG
GABA & THALAMISCHE FILTER
thalamus = doorgeefluik in hersenen –> geeft zintuigelijk info (behalve geur) door naar cortex
GABA = !e filterende functie –> soort stoplicht –> soms veel info doorlaten, soms moet er minder info binnenkomen
GABA REMT bep hersencellen –> BEPALEN WAT WEL OF NIET DOOR MAG NAAR BEWUSTZIJN
Hoe werkt thalamische filter? + leg 2 soorten toestanden uit
cortex: CORTICALE GLUTAMATERGE NEURONEN projecteren NAAR STRIATUM WAAR ACTIVATIE VAN GABAerge neuronen
=> leidt tot : INHIBITIE THALAMISCHE FILTER & vrije info-overdracht in thalamo-corticale loop
PAMs van GABAa recept (bv; benzo’s, z-drugs): leidt tot DISINHIBITIE VAN DE THALAMISCHE FILTER & BLOCKAGE VAN INFO-OVERDRACGT IN THALAMOCORTICALE LOOP –> bewustzijn controleren
actieve toestand: cortex stuurt signalen naar striatium –> activeren signalen GABA-neuronen –> die remmen andere remmende neuronen in thalamus –> INFO KAN DOORSTROMEN NAAR CORTEX: je bent er je van bewust
= DISINHIBITIE = REMMEN VAN REMMER = DOORGANG VRIJ
inactieve toestand: GABAerge neuronen = actief dan BLOKKEREN ZE THALAMUS –> INFO KOMT NIET DOOR: je merkt het niet bewust op
GABA & ANGST/ PANIEK
GABA = !e rol bij FILTEREN VAN GLUTAMATERGE INPUTS VAN DE AMYGDALA & TRANSMISSIE VAN INFO NAAR:
1. CENTRALE AMYGDALA (Ce)
2. BED NUCLEUS VAN DE STRIATA TERMINALIS (BNST)
Ce = actief –> echt angst + paniek voelen
PAMs v GABAa –> VERSTERKEN EFFECT GABA:
PAMs van GABAa recept ONDERDRUKT ANGST/ PANIEK –> maar effect = afhankelijk v selectiviteit vd ligande voor GABAa recept die tot expressie komen in amygdala
GABAerge transmissie
GABA = !e INHIBERENDE REMMENDE NEUROTRANSMITTER van CZS
glutamine –> omgezet in glutamaat en dan zet een enzym, namelijk GAD, dit om in GABA
- GABA wordt in VESIKELS opgeslagen
- zenuwcel een signaal geeft –> GABA VRIJLATEN IN SYNAPTISCHE SPLEET
bindt aan:
- GABAa recept –> werken snel
- GABAb recept –> werken traag
GABAa - modulatie
GABAa = poortjes in hersencel dat chloride ionen doorlaat
=> werkt pas als GABA er aan bindt
=> GABA bindt –> poortjes OPEN –> CHLORIDE IONEN GAAN BINNEN en daardoor wordt BINNENKANT van de CEL = NEGATIEVER = HYPERPOLARISATIE (influx Cl)
hoe NEGATIEVER cel –> hoe MOEILIJKER het is om ACTIEF te worden –> cel wordt RUSTIGER = REMMING
GABAa modulatie: wat met benzo’s en z-drug
Deze binden op andere plek dan GABA = ALLOSTERISCH
= VERSTERKEN EFFECT VAN GABA –> poort blijft langer/ vaker open –> kunnen poortjes niet zelf openen, GABA nog steeds nodig
= PAM = POSITIEVE ALLOSTERISCHE MODULATOR –> ze moduleren het effect v GABA en maken het sterker
soorten allosterische modulatoren
PAM = positieve allosterische modulatoren
=> sterkere Cl-influx krijgen –> hyperpolarisatie –> onderdrukkend effect uitoefenen op CZS
NAM = negatieve allosterische modulatoren
=> effect v GABA onderdrukken
SAM = stille allosterische modulatoren
=> bv; flumazenil
=> eerste zicht niks doen –> maar gaan bindplaats v benzo’s of z-drug gaan blokkeren
GABAa receptor subtypes
er zijn versch subtypes –> bestaan uit VERSCHILLENDE SAMENSTELLING VAN SUBEENHEDEN & VERSCHILLENDE DISTRUBITIE in zenuwstelsel
- verklaart waarom ligande met versch affiniteit voor verschillende subtypes GABAa recept ook VERSCHILLENDE BIOLOGISCHE EFFECTEN kunnen hebben
=> bep medicatie zal BETER BINDEN AAN BEPAALDE SUBTYPES + krijg je ook VERSCHILLENDE EFFECTEN
- alfa1: sedatief (slaapverwekkend), anticonvulsies, verslavend
- alfa2: angstremmend, spierrelaxerend
Benzo’s?
= BENZODIAZEPINES
indicatie:
de verschillende benzo’s hebben sterk vergelijkbare structuur + werking –> wordt gebruikt om:
- angst te minderen
- slaap op te wekken
- te ontspannen
- epileptische aanvallen te stoppen
VOORNAAMSTE VERSCHIL –> op het niveau van FARMACOKINETIEK = SNELHEID vd WERKING + SNELHEID v VERWIJDERING uit lichaam
HYPNOTISCHE BENZO
= HULP OM IN TE SLAPEN
= kort- middenlang werkend
bv; lometazepam
helpen om in slaap te vallen, sneller in slaap te vallen
- relatief kort werken
- medicatie innemen voor het slapen gaan –> tegen ochtend meestal al uitgewerkt zodat je niet suf opstaat
SEDATIEVE BENZO
= KORTE + STERKE KALMERENDE WERKING
bv; gebruikt bij operaties, ingrepen bij tandarts (anaesthesie)
- zeer kortwerkend
bv; midazolam - snelle werking, dus snel kalm + weinig herinneren = RETROGRADE AMNESIE UITLOKKEN: je vergeet wat er net gebeurde
- ook weer snel uit lichaam
