Malarstwo francuskie Flashcards
(12 cards)
Jean-Étienne Liotard Niosąca czekoladę
Szwajcarski malarz namalował obraz
w 1744 roku, gdy przebywał w Wiedniu
na dworze cesarzowej Marii Teresy. Dzieło
przedstawia pokojówkę niosącą tacę z filiżanką
pitnej czekolady i szklanką wody. Uderza
precyzja, z jaką artysta oddał materię szkła,
porcelany, fartucha i sukni służącej. Niosąca
czekoladę uchodzi za jedno ze szczytowych
osiągnięć pastelistów doby rokoka.
Obraz namalowany farbami pastelowymi
na pergaminie o wymiarach 53 x 83 cm
znajduje się w Galerii Obrazów Starych
Mistrzów w Dreźnie w Niemczech.
Na francuskie malarstwo rokokowe największy wpływ miał Antoine Watteau (1684–1721),
twórca obrazów charakteryzujących się subtelną i melancholijną zmysłowością. Tematykę
dzieł czerpał z dworskich zabaw i sielankowego, pasterskiego życia (fr. fête galante i fête champêtre) oraz z teatru. Początkowo wykonywał też niewielkiego formatu sceny rodzajowe.
Doskonalił warsztat, studiując dzieła malarzy poprzednich wieków, zwłaszcza weneckich
i flamandzkich. W jego czasach w Paryżu popularne były trupy teatralne z Włoch, uprawiające gatunek commedia dell’arte, co artysta uwiecznił na obrazach Aktorzy włoscy,
Pierrot i Mazzetin. Watteau starał się o przyjęcie do Królewskiej Akademii Malarstwa
i Rzeźby. Zwyczajem tej instytucji było wkupienie się jej członków poprzez darowanie
instytucji dużego formatu obrazu. Watteau sięgnął wtedy po temat, który zrealizował już
kilka lat wcześniej w mniejszym formacie, a namalowany wówczas obraz Pielgrzymowanie
na wyspę Cyterę przyniósł mu sławę. Watteau był także autorem Szyldu sklepu Gersainta, uchodzącego za jedną z pierwszych
reklam w dziejach sztuki. W jego twórczości pojawiały się też sporadycznie akty.
Zazwyczaj ujmował sceny w dalekim kadrze i stosował też delikatną kolorystykę.
Stworzył poetycki i wyrafinowany styl o ponadczasowym charakterze, który był przedmiotem naśladowania. Plamy barwne miękko wtapiały się w tło, towarzyszyły im perliste tony karnacji, a całość spowijała delikatna mgiełka. Obrazy cechowała sielankowa atmosfera, będąca wyrazem marzenia o idealnym świecie. Pojawiał się też nastrój
melancholii, który niektórzy badacze łączyli ze świadomością kruchości ludzkiego życia.
Artysta chorował na gruźlicę, a choroba ta stała się powodem jego przedwczesnej śmierci.
Twórczość malarska Watteau, który był też znakomitym rysownikiem, miała ogromne
znaczenie dla ugruntowania się nowego stylu nie tylko we Francji.
Antoine Watteau Pierrot
Obraz, dawniej znany jako Gilles,
przedstawia jednego z czołowych
bohaterów commedii dell’arte,
nieszczęśliwie zakochanego amanta.
Na twarzy aktora ubranego w zabawny
strój maluje się wyraz melancholii.
Kontrast między nieszczęściem
Pierrota a jego komicznym kostiumem
podkreśla alienację bohatera i wskazuje
na rozdźwięk między jego przeżyciami
wewnętrznymi a śmiechem, jaki wywołuje
on wśród odbiorców. Watteau obniżył linię
horyzontu, przez co zmonumentalizował
postać komedianta, ukazując go tak, jak
widzieli go widzowie na scenie. Na drugim
planie widnieją inne postacie commedii
dell’arte przedstawione w barwnych
strojach. Obraz powstawał w latach
1718–1719. Istnieje hipoteza, że reklamował
występy wędrownej trupy teatralnej. Dzieło
namalowane farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 1,50 m x 1,85 m znajduje się
w Luwrze w Paryżu.
Antoine Watteau
Pielgrzymowanie
na wyspę Cyterę
Dzieło przedstawia dworską scenę, w której pary
pielgrzymują na legendarną wyspę miłości. Artysta doskonale operuje grą światła i cienia
oraz umiejętnością malowania mocno rozcieńczonymi farbami. Aksamitne zielenie świata
przyrody stanowią tło dla srebrzystych, perłowych i pastelowych tonów tkanin. W polskiej literaturze długo dominował tytuł Odjazd na Cyterę, wynikał on jednak
z błędnego tłumaczenia francuskiego tytułu Le pélerinage à l’île de Cythère (Pielgrzymowanie
na wyspę Cyterę), pod jakim dzieło zostało zapisane w archiwach paryskiej akademii.
Obraz, typowy przykład
fête galante, przedstawia
pielgrzymowanie wytwornego
towarzystwa na wyspę Cyterę
związaną z kultem Afrodyty,
której posąg znajduje się po
prawej stronie dzieła. Podróż
ma charakter metaforyczny,
o czym świadczą amorki
unoszące się nad widoczną
na drugim planie złocistą
łodzią. Towarzyszący damom
mężczyźni w różny sposób
wyrażają swoje uczucia. Kilka
par podąża w głąb wyspy, inne
bawią się na pagórku. Badacze
wskazują, że artysta ukazał
różne stadia gry miłosnej
– uwodzenie, przyzwolenie
i porozumienie. Gotowa
do odpłynięcia łódź wskazuje,
że kochankowie opuszczą
niebawem bezpieczną wyspę,
by pożeglować ku niejasnemu
przeznaczeniu. Artysta skupił
się przede wszystkim
na kolorystyce i budowaniu
przestrzeni poprzez plamy
barwne, natomiast zrezygnował
z konturu. Podstawą
kompozycji jest sinusoidalna
linia, która nadaje jej dynamikę.
Znaczną część obrazu stanowi
przestrzeń wody tworząca iluzję
głębi. Dzieło namalowane
w 1717 roku farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach
1,94 x 1,29 m znajduje się
w Luwrze w Paryżu.
Antoine Watteau
Szyld sklepu Gersainta
Na krótko przed śmiercią,
w ciągu zaledwie jednego
tygodnia, Watteau namalował
swój ostatni i największy obraz.
Był on przeznaczony do sklepu
przyjaciela i zarazem
pierwszego biografa artysty
– paryskiego marszanda
Edmé-François Gersainta.
Dzieło przedstawia towarzystwo
przechadzające się po sklepie.
Po lewej stronie ukazano
pakowane do skrzyni obrazy
w stylu Hyacinthe’a Rigauda,
popularne w czasach
Ludwika XIV. Artysta podkreślał
tym samym, że w salonie
Gersainta sprzedawane są
jedynie dzieła w modnej
konwencji rokokowej. Obraz
namalowany w 1720 roku
farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 3,06 x 1,63 m
znajduje się w pałacu
Charlottenburg w Berlinie.
François Boucher,
malarz, grafik i dekorator, przeszedł do historii jako twórca portretów dworskich i scen mitologicznych, które były pretekstem do malowania aktów. Dzięki
poparciu markizy de Pompadour zyskał sławę na dworze królewskim i w sferach arystokratycznych. Był członkiem paryskiej Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby, a od
1765 roku piastował urząd pierwszego malarza na dworze. Projektował też gobeliny dla
królewskich manufaktur i wzory do dekorowania porcelany. Wsławił się freskami w Hôtel
de Soubise w Paryżu. Jego malarstwo charakteryzują czyste barwy skontrastowane ze
sobą temperaturowo. Artysta preferował tony łososiowe, turkusowe, błękitne i szmaragdowe. Kolorystyka jego dzieł jest subtelna, z obrazów emanuje zmysłowość i witalność.
Kultem piękna i miłości Boucher nawiązywał do malarstwa weneckiego i dzieł Petera Paula
Rubensa. Artysta wspaniale oddawał materię drogich tkanin.
François Boucher Diana wychodząca z kąpieli
Diana, bogini łowów i przyrody, została ukazana
nad brzegiem leśnego jeziora w towarzystwie
nimfy. Identyfikują ją atrybuty: łuk, strzały i psy
myśliwskie. Bogini siedzi na jedwabnej tkaninie, w dłoniach i we włosach ma perły, przez co bardziej
przypomina damę dworu czasów Ludwika XV niż
antyczne bóstwo. Jej myśliwskie trofea stanowią
dwa gołębie i zając – atrybuty bogini Wenus.
W ten sposób artysta podkreślił dziewictwo Diany.
Niechęć bogini do towarzystwa mężczyzn może
sugerować zachowanie psów. Jeden z nich złapał
trop, a drugi czujnie spogląda w kierunku zarośli.
Może to łączyć się z opowieścią o Akteonie,
myśliwym, który przypadkiem zobaczył kąpiącą
się Dianę i podglądał ją z ukrycia. Ta zamieniła
nieszczęśnika w jelenia, którego rozszarpały psy.
Takie odczytanie obrazu dodaje mu pikanterii,
gdyż widz również występuje w roli podglądacza,
którego może spotkać kara. Dzieło namalowane
w 1742 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach
73 x 56 cm znajduje się w Luwrze w Paryżu
Malarstwo Jeana-Honoré Fragonarda,
podobnie jak Antoine’a Watteau i François
Bouchera, miało charakter dworski, ale było bardziej spontaniczne i żywiołowe. Artysta malował sceny fêtes galantes, frywolne sceny miłosne, akty i portrety. Uczył się
m.in. u Bouchera. Jako stypendysta paryskiej Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby
udał się na kilka lat do Rzymu, gdzie zainspirował się malarstwem weneckiego mistrza
Giovanniego Battisty Tiepola. Po powrocie do Paryża malował na zamówienie przedstawicieli wyższych sfer i bogatego mieszczaństwa. Tworzył również dla markizy de Pompadour.
Po rewolucji francuskiej pełnił funkcję konserwatora w przekształconym w muzeum
Luwrze.
Jako malarz lekkich i zabawnych scen z życia wyższych sfer, Fragonard był typowym
przedstawicielem stylu rokoka, choć jego kariera przypadła na okres, kiedy rozwijał się
już klasycyzm. Swoje emanujące erotyzmem i zmysłowością sceny często umieszczał na
tle pejzażowym. Jego dzieła cechowały zdecydowane pociągnięcia pędzla oraz wyczucie
światła i jego wpływu na barwę, co czyniło go prekursorem impresjonizmu.
Jean-Honoré Fragonard
Huśtawka
Obraz zamówiony przez barona
Saint-Juliena przedstawia scenę
fête galante jako swawolną grę
miłosną z bardzo czytelnym
podtekstem erotycznym.
W centrum kompozycji znajduje
się dama siedząca na huśtawce
wprawianej w ruch przez
starszego mężczyznę, która
celowo zrzuciła pantofelek.
Towarzyszący jej młody
mężczyzna usiłuje złapać
bucik, a jego wzrok zatrzymuje
się między falbanami sukni
kobiety. Postać dojrzałego
mężczyzny bywa różnie
odczytywana. Niektórzy widzą
w nim nieświadomego rozwoju
wypadków męża, inni biskupa,
którego miał życzyć sobie
zamawiający, ale Fragonard
nie ukazał go w szatach
pontyfikalnych, by nie drażnić
hierarchów Kościoła. W scenerii
ogrodu usytuowane są posągi
z amorkami – nieodłącznym
atrybutem bogini Wenus. Jeden
z nich, wzorowany na rzeźbie
Falconeta, zasłania usta palcem
w geście milczenia, co odnosi
się do sekretnego flirtu. Pies,
który zwykle jest symbolem
wierności, szczeka na znak
protestu, ale nikt nie zwraca na
niego uwagi. Niektórzy badacze
sądzą, że huśtawka symbolizuje
akt miłosny, a jej przetarte liny
sygnalizują, że rozwiązłość
może skończyć się upadkiem.
Obraz namalowany
ok. 1767 roku farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach
64 x 81 cm znajduje się
w Wallace Collection
w Londynie
Wśród malarzy francuskich tworzących w XVIII wieku najbardziej nietypowy był Jean
Baptiste Siméon Chardin.
Jego twórczość przypadła na czas rokoka, ale nie podejmował
on typowej dla tego stylu tematyki dworskich zabaw i uciech. Słynął przede wszystkim
z mistrzowsko wykonanych martwych natur i mieszczańskich scen rodzajowych. Zarówno tematyką, realizmem, jak i paletą barwną (brązy, ciepłe szarości) nawiązywał
do sztuki holenderskiej XVII wieku. Przedmioty w martwych naturach często zestawiał
tematycznie, czego przykładem są Atrybuty muzyki i Martwa natura z atrybutami sztuki.
Z wielką maestrią i dbałością o szczegóły malował też sceny rozgrywające się w mieszczań-
skich wnętrzach. Obrazy Chardina urzekają prostotą i kameralnym nastrojem. Najbardziej
nowatorskie były zastosowane przez niego środki artystyczne – bogactwo chromatyczne
i zróżnicowana faktura. Był mistrzem oddawania materii malowanych przedmiotów
– od miękkiej i delikatnej skórki owoców po glinę, metal i szkło. Do najsłynniejszych dzieł
artysty należą takie obrazy, jak Chłopiec z bąkiem, Modlitwa przed posiłkiem i Martwa natura
z zabitą płaszczką. Malarstwo Chardina wywarło istotny wpływ na sztukę nowoczesną.
Jean Baptiste Siméon Chardin
Martwa natura z atrybutami
sztuki
Obraz przedstawia przedmioty
odnoszące się do różnych
dziedzin sztuki. Paleta i pędzle
symbolizują malarstwo,
miniaturka Merkurego dłuta
Jeana-Baptiste’a Pigalle’a
– rzeźbę, rysunek baz kolumn
i narzędzia kreślarskie
– architekturę, książki zaś
– literaturę. Na niebieskiej
wstędze widnieje order
św. Michała, najwyższe
odznaczenie, które mógł
wówczas otrzymać artysta.
Chardin nie tylko ukazał
symbole różnych sztuk, lecz
także uhonorował swojego
przyjaciela, Pigalle’a
– pierwszego rzeźbiarza
wyróżnionego tym orderem.
Dzieło cechuje niezwykła
harmonia barwna. Obraz
namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach
1,45 x 1,13 m znajduje się
w Ermitażu w Sankt
Petersburgu w Rosji
François Boucher
Madame de Pompadour
Portret towarzyszki życia Ludwika XV
został namalowany farbami olejnymi
na płótnie w 1756 roku. Markiza ukazana
jako typowa dama rokokowa jest
we wspaniałej, głęboko wydekoltowanej
sukni ozdobionej falbanami, koronkami
i aplikacjami w kształcie róż, spod której
wyłaniają się pantofelki na wysokim
obcasie. Siedzi w buduarze otoczona
kosztownymi bibelotami, a na jej stoliczku
widoczne są akcesoria niezbędne
do pisania listu. Rozwój literatury
romansowej i kultury epistolarnej przypada
właśnie na wiek XVIII. Meble o płynnie
wygiętych formach charakterystyczne są
dla stylu Ludwika XV. Za markizą można
dostrzec ogromne lustro – tremo, a wśród
rzeźbionych dekoracji biblioteczki pojawia
się kupidyn, motyw niezwykle popularny
w sztuce rokoka. Dzieło o wymiarach
1,64 x 2,12 m znajduje się w Starej
Pinakotece w Monachium w Niemczech
