tło przemian w sztuce Flashcards
(12 cards)
przejęcie władzy we Francji przez Ludwika XV
Ludwik XIV pod koniec życia oddawał się przede
wszystkim dewocji i pompatycznym ceremoniałom
dworskim, które nużyły francuską magnaterię. W dziedzinie sztuki był konserwatystą i odrzucał wszelkie nowe
tendencje artystyczne. Śmierć króla stworzyła problem
sukcesyjny. Jego jedyny syn oraz wnuk zmarli przed 1715
rokiem. Tron francuski odziedziczył więc prawnuk, koronowany jako Ludwik XV w wieku pięciu lat. Do czasu
uzyskania pełnoletności – którą uznano, gdy skończył lat
13 – rządy w jego imieniu sprawował Filip Orleański.
Regent uwielbiał się bawić, co zmęczony nudnymi ceremoniami dwór przyjął z radością. Młody Ludwik XV
wzrastał więc w atmosferze dworskich uciech i rozluźnienia obyczajów, co miało wpływ na ukształtowanie się jego
osobowości. Styl życia dworu znalazł też szybko odzwierciedlenie w sztuce. W rzemiośle artystycznym oraz
dekoracji wnętrz pojawiły się lżejsze formy. Ściśle przestrzegano zasad symetrii, zwłaszcza w ornamentyce.
Typowym elementem zdobniczym stylu regencji sta-
ła się kratka regencyjna oraz ornament wstęgowo-
-cęgowy, któremu towarzyszyły często kampanule, czyli
motywy kwiatowe w formie dzwoneczka.
Styl regencji poprzedzał bezpośrednio i zapowiadał pojawienie się rokoka, stylu także
wywodzącego się z kręgu kultury dworskiej Francji, która nadawała wówczas ton życiu
kulturalnemu całej Europy.
Rozwój rokoka przypadł przede wszystkim na czasy dojrzałości
Ludwika XV, stąd też, szczególnie w meblarstwie, styl ten przyjął imię tego monarchy. Czasy
panowania władcy charakteryzowała jeszcze większa swoboda obyczajów, a arystokracja
opuściła Wersal i zamieszkała w miejskich rezydencjach, zwanych hôtels (fr.), w których
organizowano wystawne bale. Kultura rokoka związana była nieodłącznie z zabawą. Poszukiwano hedonistycznych rozrywek i hołdowano nie zawsze moralnym przyjemnościom,
zwanym plaisirs (fr.). Ton życiu Paryża nadawała wpływowa i rozrzutna markiza Jeanne
Antoinette de Pompadour, faworyta Ludwika XV, której przypisuje się słynne powiedzenie
„po nas choćby potop”, świadczące o całkowitym lekceważeniu stanu finansów państwa
po nas choćby potop”, świadczące o całkowitym lekceważeniu stanu finansów państwa.
Rokoko, kiedyś uważane za ostatnią fazę baroku, obecnie traktowane jest jako odrębny
styl w sztuce.
Jego nazwa pochodzi od ornamentu zwanego rocaille (fr.), przypominają-
cego postrzępiony brzeg dużej muszli. Był on powszechny w dekoracji architektonicznej,
w wystroju wnętrz oraz w rzemiośle artystycznym. Styl pojawił się ok. roku 1720 i trwał
do końca XVIII stulecia. W ostatnich latach wieku równolegle z rokokiem funkcjonowała
sztuka klasycyzmu
Wkrótce nowe tendencje przeniknęły do innych części Europy. Na Wyspach Brytyjskich
w XVIII wieku
nastąpił wzrost znaczenia klasy średniej. Jej przedstawiciele chcieli posiadać portrety dokumentujące ich status majątkowy. Z rokoka francuskiego przejmowano
lekkość formy, pastelowe barwy oraz asymetrię. Mentalności Brytyjczyków obce było
jednak hołdowanie hedonizmowi. Dla rozwoju sztuki w Anglii istotne znaczenie miało
pojawienie się szkolnictwa artystycznego. Aż do XVII stulecia władcy angielscy sprowadzali
wybitnych malarzy z kontynentu, jak Hans Holbein Młodszy w czasach Henryka VIII
czy Antoon van Dyck za Karola I. Założenie w Londynie najpierw St. Martin’s Lane
Academy w 1735 roku, a następnie Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Royal
Academy of Art) w roku 1768, wpłynęło na rozwój miejscowej szkoły malarskiej.
Ważnym ośrodkiem sztuki rokoka była też Wenecja.
Znaczenie polityczne i handlowe
miasta dawno przebrzmiało. Seria niepowodzeń militarnych w wojnach z Turcją doprowadziła do upadku republiki i włączenia jej do monarchii austriackiej. Zanim jednak
to nastąpiło, Wenecja jeszcze raz przeżyła wyjątkowy rozwój kultury. W XVIII stuleciu
tworzyli tu wybitni muzycy, jak Antonio Vivaldi, twórcy teatru, m.in. Carlo Goldoni, oraz
malarze. Idea Grand Tour, czyli podróży młodych arystokratów do ważnych pod względem kultury ośrodków Europy, przyczyni-
ła się do rozwoju turystyki, a Wenecja
była niemal obowiązkowym punktem
programu na tej trasie. Wpłynęło to na
rozwój malarstwa wedutowego, gdyż
odwiedzający pragnęli zabrać ze sobą
na pamiątkę wizerunek tego niemal
baśniowego miasta położonego nad
laguną. W 1750 roku w Wenecji powsta-
ła Akademia Sztuk Pięknych
Przez długie lata dominowało przeświadczenie, że piękno ma charakter obiektywny.
W XVIII wieku zwyciężyła jednak
estetyka subiektywistyczna, której zwolennicy głosili,
że piękno ma różne oblicza i zależne jest od tego, co się komu podoba. Poszukiwano
psychicznego podłoża zjawisk estetycznych. Zwracano uwagę na gust, gloryfikowano rolę
wyobraźni, pojawiła się nawet koncepcja zmysłu piękna (ang. sense of beauty)
Sztukę czasów rokoka cechowały wytworna elegancja (fr. galanterie) i kunsztowna finezja. Były one odzwierciedleniem gustu magnaterii, widocznego również w strojach.
Damy
nosiły buty na obcasie i wydekoltowane, bogato zdobione falbanami i kokardami suknie.
Ich nieodłącznymi atrybutami były wachlarze i chroniące przed słońcem parasolki. Męż-
czyźni zakładali kolorowe fraki, kamizelki i koszule z żabotami. Przedstawiciele obu płci
gustowali w perukach i chętnie sięgali po puder. Nie nosili jednak peruk czarnych, jak
w XVII wieku, lecz jasne
Celem sztuk plastycznych tego czasu było
dostarczanie rozrywki i sprawianie estetycznej
przyjemności. Artyści nie stronili więc od tematów frywolnych, wszechobecny był duch
erotyzmu. W dziełach przedstawiano świat idealny. Kobiety zawsze były piękne, a dni
pogodne. Lekkość tematów i idealizacja formy zdecydowanie kontrastowały z powagą
i realizmem dzieł barokowych.
We Francji wyrafinowany styl rokokowy manifestował się przede wszystkim w
architekturze
wnętrz, rzemiośle artystycznym, malarstwie i rzeźbie, podczas gdy zewnętrzne formy budowli miały najczęściej charakter klasycyzujący.
Rokoko to też czas fascynacji sztuką chińską.
Zaczerpnięte z niej motywy stały się niezwykle popularne. Nosiły nazwę chinoiserie
(fr. ‘chińszczyzna’). Triumfy święciła porcelana. Serwisy i figurki wykonane w tej technice
stały się ozdobą wielu salonów
Nieco inny charakter miała w tym czasie sztuka w Anglii.
Przejawiała się ona głównie
w malarstwie i ornamentyce, podczas gdy architektura pozostała wierna wzorcom
klasycznym. Odrzucenie hedonizmu wpłynęło na charakter dydaktyczny dzieł, o czym
świadczą moralizatorskie cykle obrazów i grafik Williama Hogartha. Artysta dostrzegał jednak innowacje stylowe i w swojej książce The Analysis of Beauty (ang. Analiza piękna)
opowiadał się za nowymi ideałami, które niekoniecznie musiały opierać się na symetrii
i liniach prostych
Teorią sztuki zajmował się także Joshua Reynolds,
malarz i pierwszy prezes Królewskiej
Akademii Sztuk Pięknych w Londynie. Jako zwolennik piękna klasycznego głosił wyższość
rysunku nad kolorem, a jako pedagog uważał, że kwestię kolorytu można ująć w pewne
reguły. Twierdził, że światło w obrazie powinno być malowane w barwach ciepłych,
podczas gdy barwy chłodne mają być stosowane w zacienionym tle. W odpowiedzi na
jego sugestię Thomas Gainsborough namalował obraz Błękitny chłopiec, w którym postać
młodzieńca ubranego w strój o zimnym błękitnym odcieniu skupia na sobie całe światło,
podczas gdy tło w cieniu jest ciepłe. W ten sposób
pokazał Reynoldsowi, że dobry malarz potrafi odwrócić
każdą regułę, a ta nie jest wyznacznikiem piękna
