Niedożywienie Flashcards
(113 cards)
1
Q
Definicja niedożywienia wg ESPEN 2017
A
To stan wynikający z braku wchłaniania / spożywania składników odżywczych, prowadzący do zmiany składu ciała [↓wolnej masy tłuszczowej (FFM) i masy komórkowej (BCM)],
→ a przez to prowadzący do upośledzenia aktywności fizycznej i psychicznej organizmu oraz wpływający niekorzystnie na wynik leczenia choroby podstawowej
2
Q
Z czego może wynikać niedożywienie?
A
- głodzenia
- choroby
- zaawansowanego wieku (np. >80rż.)
3
Q
Pacjenci jakich środowisk są niedożywieni?
A
- oddziałów rehabilitacyjnych
- oddziałów opieki długoterminowej
- hospitalizowani
4
Q
Konsekwencje niedożywienia - ogólne
A
- pogarsza jakość życia
- zwiększa ryzyko zgonu
- zwiększa ryzyko upadków i niesprawności
- zwiększa ryzyko uzależnienia się od pomocy osób trzecich
- wydłuża czas trwania infekcji, wydłuża czas hospitalizacji
- Prowadzi do zaburzeń immunologicznych, zwiększa podatność na choroby ostre i przewlekłe
- Upośledza gojenie się ran,
- Zwiększa ryzyko powstawania odleżyn
- Może być wczesnym objawem otępienia
5
Q
Konsekwencje niedożywienia - kardiologiczne
A
↓masy m. sercowego → ↓pojemności wyrzutowej, bradykardia, hipotensja, niewyd. serca
6
Q
Konsekwencje niedożywienia - oddechowe
A
↓masy m. przepony i mm. oddechowych → zaburzenia wentylacji, upośledzenie odruchu kaszlowego, sprzyja zap. płuc
7
Q
Konsekwencje niedożywienia - p.pok.
A
-zaburza działanie p.pok.
-upośledza wchłanianie substancji odżywczych
-↓wydzielanie soków trawiennych
→może prowadzić do biegunki
8
Q
Konsekwencje niedożywienia - termoregulacja
A
-predysponuje do hipotermii (ona upośledza funkcje poznawcze)
9
Q
Kryteria niedożywienia wg GLIM 2018
A
- Krok 1. Screening ryzyka niedożywienia wg walidowanych narzędzi (NRS-2002, MUST, MNA(-SF), SNAQ)
- Krok 2. Analiza kryteriów i rozpoznanie (1 kryterium fenotypowe + 1 etiologiczne) oraz ocena stopnia ciężkości niedożywienia (wg kryteriów fenotypowych)
10
Q
Kryteria niedożywienia wg GLIM - fenotypowe
A
- niezamierzona utrata m.c.
- ↓BMI
- ↓masy mięśniowej
11
Q
Kryteria niedożywienia wg GLIM - etiologiczne
A
- ↓ilość przyjmowanych pokarmów lub zaburzenia wchłaniania
- zapalenie
12
Q
Kryteria niedożywienia wg GLIM - fenotypowe - niezamierzona utrata m.c.
A
- > 5% w okresie ostatnich 6 miesięcy
* >10% powyżej 6 miesięcy
13
Q
Kryteria niedożywienia wg GLIM - fenotypowe - ↓BMI
A
- <20 kg/m2 <70rż
- lub <22kg/m2 ≥70rż
• Azja: <18,5 <70rż lub <20 >70rż
14
Q
Kryteria niedożywienia wg GLIM - fenotypowe - ↓masy mięśniowej
A
- TK, MRI - złoty standard
- DXA, BIA - większa dostępność
- ew. obwód ramienia <22cm/łydki <31cm,
- ew. siła ścisku dłoni (dynamometr)
15
Q
Kryteria niedożywienia wg GLIM - etiologiczne - ↓ilość przyjmowanych pokarmów lub zaburzenia wchłaniania
A
- ≤50% zapotrzebowania energetycznego >1tydz
- lub jakiekolwiek ↓ w okresie > 2 tyg
- lub przewlekłe zaburzenia przewodu pokarmowego utrudniające przyjmowanie i wchłanianie pokarmów
16
Q
Kryteria niedożywienia wg GLIM - etiologiczne - zapalenie
A
- związane z ostrą chorobą lub urazem (acute disease/injury-related)
- lub związane z przewlekłą chorobą (chronic disease-related)
17
Q
Ocena stopnia zaawansowania niedożywienia wg GLIM - stopień 1
A
Umiarkowane niedożywienie (1 z:)
- ↓m.c. 5-10% w ostatnich 6mcach LUB 10-20% w okresie >6mcy
- BMI <20 (<70rż.) LUB <22 (≥70rż.)
- łagodny / umiarkowany ↓masy mięśniowej
18
Q
Ocena stopnia zaawansowania niedożywienia wg GLIM - stopień 2
A
Ciężkie niedożywienie (1 z:)
- ↓m.c. >10% w ostatnich 6mcach LUB >20% w okresie >6mcy
- BMI <18,5 (<70rż.) LUB <20 (≥70rż.)
- ciężki ↓masy mięśniowej
19
Q
Kryteria etiologiczne niedożywienia (GLIM) - Stany chorobowe utrudniające przyswajanie pokarmu
A
- zespół krótkiego jelita,
- zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki,
- stan po operacji bariatrycznej,
- zwężenie przełyku,
- gastropareza,
- istotne zaburzenia motoryki jelit powodujące pseudoniedrożność,
- zespół złego wchłaniania
20
Q
Kryteria etiologiczne niedożywienia (GLIM) - zapalenie związane z ostrą chorobą lub urazem
A
stan zapalny o DUŻYM nasileniu:
- ciężkie infekcje
- oparzenia
- urazy
- zamknięte urazy czaszkowo-mózgowe
LUB inne ostre stany chorobowe / urazy z obecnością stanu zapalnego o ŁAGODNYM / UMIARKOWANYM nasileniu
21
Q
Kryteria etiologiczne niedożywienia (GLIM) - zapalenie związane z przewlekłą chorobą
A
Zwykle przewlekły lub nawracający stan zapalny o ŁAGODNYM / UMIARKOWANYM nasileniu:
- nowotwór
- RZS
- POChP
- nieswoiste zap. jelit
- przewlekła niewydolność serca
- przewlekła choroba nerek
- sarkopenia w otyłości
22
Q
Kategorie niedożywienia wg etiologii (GLIM)
A
Niedożywienie w:
• Chorobach przewlekłych z obecnością zapalenia
• Chorobach przewlekłych z obecnością minimalnego lub bez obecności stanu zapalnego
• Ostrych chorobach lub urazach z obecnością stanu zapalnego o dużym nasileniu
• Głodzeniu wynikającym z czynników socjoekonomicznych i środowiskowych
23
Q
Co daje ustalenie kryteriów i kategorii etiologicznej niedożywienia?
A
ułatwia zaplanowanie interwencji żywieniowej, znalezienie przyczyny, ustalenie spodziewanych wyników leczenia
24
Q
Niedożywienie w chorobach przewlekłych z obecnością minimalnego lub bez obecności stanu zapalnego - jakie choroby?
A
- Dysfagia wtórna do przebytego udaru, zaawansowanego otępienia czy choroby Parkinsona
- Otępienie
- Depresja
- zespół krótkiego jelita np. po resekcji z powodu zatoru krezki
- Zaawansowany wiek i współistniejący jadłowstręt starczy (anorexia of aging)
25
Co to marasmus?
niedożywienie białkowo-energetyczne typu prostego
26
Kiedy występuje marasmus?
w sytuacjach i stanach chorobowych bez obecności stanu zapalnego przebiegających z długotrwałym głodzeniem i niedostateczną podażą energii, białka i składników odżywczych
27
Czym charakteryzuje się marasmus?
stopniowym zmniejszeniem masy ciała i innych wskaźników antropometrycznych i immunologicznych, przy prawidłowych stężeniach białka i albumin w surowicy, które ulegają zmniejszeniu dopiero w krańcowym stadium niedożywienia
28
Marasmus - rezerwy czego są zużywane? Co z metabolizmem?
W organizmie dochodzi do spowolnienia procesów metabolicznych i zużywania głównie rezerw tłuszcz
29
Niedożywienie w głodzeniu wynikającym z czynników socjoekonomicznych i środowiskowych - cechy, kiedy
↓il. pokarmów bez podwyższonych wskaźników zapalnych, np:
- ubóstwo
- wdowieństwo, samotność
- zły stan/brak uzębienia
- ograniczony dostęp do jedzenia
30
Niedożywienie przy dużym stanie zapalnym - cechy
katabolizm + ograniczenie/brak przyjmowania pokarmu
31
Kwashiorkor - co to?
- niedożywienie białkowo-energetyczne
- ostre (nawet w kilka-kilkanaście h)
- istotny ↓ poziomu białka i albumin → obrzęki, retencja płynów, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, kwasowo-zasadowej
- gwałtowne pogorszenie stanu pacjenta
- bez spadku masy ciała (a nawet ↑! bo zatrzymanie wody w organizmie)
32
Kwashiorkor a niedożywienie proste
w kwashiorkorze dochodzi do:
- nasilenia procesów katabolicznych
- najpierw zużywane są białka wykorzystywane do glukoneogenezy i produkcji białek ostrej fazy
33
Postępowanie w niedożywieniu w ostrych chorobach / urazach ze stanym zapalnym o dużym nasileniu
- wymaga szybkiej reakcji
- wdrożenie interwencji żywieniowej
- leczenie choroby podstawowej
34
Postępowanie w niedożywieniu w chorobach przewlekłych z obecnością minimalnego / bez stanu zapalnego
ustępuje po interwencji żywieniowej (dieta doustna lub leczenie żywieniowe) + rehabilitacja fizyczna
35
Niedożywienie w chorobach przewlekłych z obecnością zapalenia - postępowanie
- interwencja żywieniowa + rehabilitacja fizyczna (jak w niedożywieniu typu prostego)
- leczenie choroby podstawowej
- ew. leki p/zapalne
36
Kacheksja - cechy
- złożony zespół metaboliczny
- utrata m.c. ≥10% (często maskowana przez zatrzymanie płynów)
- brak apetytu
- zmęczenie
- obecne zapalenie (↑ CRP ≥10mg/l i ↑interleukiny 6)
- oporność na insulinę
- ↑rozpadu białek mięśni
- niedokrwistość niedobarwliwa (Hb <12 g/dl)
- hipoalbuminemia (<3,2 g/dl)
37
MNA - co to, dla kogo?
mini nutritional assessment
| zalecana >65rż. (największa czułość i swoistość w tym wieku)
38
Ocena stanu odżywienia a COG
Ocena stanu odżywienia jest częścią całościowej oceny geriatrycznej (COG)
39
MNA - badanie przesiewowe - elementy
To taki screening żeby wiedzieć czy robić dalej MNA
- czy ograniczenie spożywania posiłków w ostatnich 3 mcach wiązało się z utratą apetytu, zaburzeniami trawienia, połykania, żucia? (im ciężej się spożywa tym gorzej)
- utrata m.c. w ost. 3mcach
- możliwość poruszania
- czy był stres/ciężka choroba w ost. 3mcach
- zaburzenia neuropsychologiczne
- BMI lub obwód łydki
40
MNA - ocena pacjenta/ki
- czy mieszka w swoim domu (nie szpital, nie dom opieki)
- czy ma >3 leki
- odleżyny/owrzodzenia
- obwód ramienia (MAC)
- obwód łydki
- ile pełnych posiłków spożywa
- spożycie białka
- 2 i więcej porcji owoców/warzyw
- ile pije
- sposób żywienia (czy je sam)
- samodzielna ocena stanu odżywienia (co pacjent sam myśli)
- jak ocenia stan zdrowa w por. do rówieśników
41
Ocena stanu odżywienia w trakcie hospitalizacji w PL
należy dokonywać oceny stanu odżywienia pacjenta przyjmowanego do oddziału!! (z wyj. SOR)
-skala SGA lub NRS 2002
42
Skala SGA - co bierze pod uwagę?
Podstawowe dane (wiek, waga i jej zmiany, płeć)
Dieta
Objawy ze str. p.pok. (>2tyg)
Wydolność fizyczna
Choroba a zapotrzebowanie na składniki odżywcze
Bad fizykalne (zanik mięśni, obrzęki)
Generalnie to jest subiektywna globalna ocena stanu odżywienia
43
Skala NRS 2002 - jak wygląda?
1. Wstępne badanie przesiewowe - gdy na 1 pytanie "TAK" to robić dalej, jak wszystkie na NIE to ocena za tydzień
2. <3 pkt - ocena po tygodniu, więcej - ryzyko niedożywienia → zacząć leczenie żywieniowe
44
NRS 2002 - przesiewowe
- BMI <20,5
- utrata masy ciała w ciągu ostatnich 3mcy
- ↓przyjmowanie posiłków w ost. tygodniu
- czy jest ciężko chory? (np. OIOM)
45
NRS 2002 - część zasadnicza
Ocena:
1. pogorszenia stanu odżywienia:
-utrata >5% m.c.: w 3mce - 1pkt, 2mce - 2pkt, 1mc - 3 pkt
LUB
-BMI 18,5-20,5 z pogorszeniem stanu ogólnego - 2pkt; <18,5 - 3pkt
LUB
-przyjmowanie pożywienia poniżej x% zapotrzebowania w ciągu ostatniego tygodnia: 50-75% - 1pkt, 25-50% - 2pkt, 0-25% - 3pkt
2. Nasilenia ciężkości choroby (bo ↑zapotrzebowania na skł. odżywcze)
+1pkt jeżeli wiek >70lat
46
Nasilenie ciężkości choroby w NRS 2002 - za co 1 pkt?
- złamanie k. biodrowej
| - choroby przewlekłe z ostrymi powikłaniami: marskość wątroby, POChP, przewlekła hemodializa, cukrzyca, nowotwory
47
Nasilenie ciężkości choroby w NRS 2002 - za co 2 pkt?
- duże operacje brzuszne
- udar mózgu
- ciężkie zap. płuc
- złośliwe choroby hematologiczne
48
Nasilenie ciężkości choroby w NRS 2002 - za co 3 pkt?
- uraz głowy
- przeszczep szpiku kostnego
- pacjenci wymagający intensywnej terapii (APACHE >10pkt)
49
Ocena stanu odżywienia - po co, kiedy
Jak na podstawie oceny przesiewowej (te skale - SGA, NRS 2002) rozpoznamy ryzyko niedożywienia
Można ustalić plan interwencji żywieniowej, monitorowanie i spodziewane efekty
50
Ocena stanu odżywienia - jakie elementy powinna zawierać?
- pomiar bilansu składników pokarmowych
- ocena budowy organizmu
- zaawansowanie choroby i aktywność stanu zapalnego
- ocena funkcjonalna
51
Ocena stanu odżywienia - pomiar bilansu składników pokarmowych
- ocena potencjalnych czynników prowadzących do niedożywienia,
- jakościowa i ilościowa ocena przyjmowanych składników pokarmowych i porównanie tego do aktualnego zapotrzebowania,
- bilans płynów
52
Ocena stanu odżywienia - ocena budowy organizmu
- pomiary antropometryczne
| - ocena składu ciała
53
Ocena stanu odżywienia - zaawansowanie choroby i aktywność stanu zapalnego
- badanie podmiotowe i przedmiotowe
| - bad. laboratoryjne
54
Ocena stanu odżywienia - ocena funkcjonalna
- ocena siły mięśniowej (dynamometr - siła ścisku dłoni), ocena mm. oddechowych przez seryjny pomiar FEV1
- całościowa ocena geriatryczna
- ocena układu immunologicznego (całkowita l. limfocytów, ocena odp. skórnej na antygeny)
- sprawność funkcjonalna (SSPB, TUG)
- funkcje poznawcze (MMTE, TZ)
55
Badania antropometryczne w ocenie stanu odżywienia
* Masa ciała, wzrost
* BMI
* obwód pasa i bioder, wskaźnik WHR
* Obwód ramienia
* Obwód łydki
* Grubość fałdu skórnego
56
BMI w geriatrii - różnica z klasycznym
<22 kg/m2 - podejrzenie niedożywienia (bo obniżanie wzrostu)
57
Szacowanie wzrostu u leżących
Z półrozpiętości ramion (odległość od wcięcia mostka do podstawy III i IV palca przy rozwartych ramionach
Reguła Chumle'a - wykorzystuje wiek pacjenta i wysokość kolano-pięta w poz. siedzącej
58
Dlaczego w bad. geriatrycznych jest paradoks otyłości? (większa przeżywalność przy BMI 30-35)
- ↓wzrostu = ↑BMI
- utrzymanie masy mięśniowej
- bardziej agresywne leczenie chorych otyłych z uwagi na ryzyko sercowo-naczyniowe
59
Wskaźnik WHR
Typy nadwagi/otyłości:
• ≥ 0,8 u kobiet lub ≥ 1,0 u mężczyzn -typ androidalny,
• < 0,8 u kobiet lub < 1,0 u mężczyzn -typ ginoidalny
60
Ocena otyłości trzewnej
na podstawie pomiaru obwodu talii:
• u kobiet ≥ 80 cm, mężczyzn ≥ 94 cm (kryteria IGF -2005 dla Europejczyków)
• Zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych
61
Otyłość sarkopeniczna - co to? jak mierzyć?
* Współistnienie otyłości i sarkopenii u osób starszych np. z DM t2, POChP, otyłych z nowotworami
* Mechanizm zapalny i/lub katabolizm mięśniowy
* DXA, CT, BIA -(FFMI< FMI - fat free mass i fat mass index), dynamometr, szybkość chodu, SPPB (Short Physical Performance Battery)
62
test SPPB - co to, co obejmuje
Short Physical Performance Battery
- wstanie z krzesła (jak szybko; wstać i siadać szybko 5 razy, z tego średnia) (ocenia siłę kończyn dolnych)
- szybkość chodu 4m
- równowaga (stopy obok siebie, potem w krótkim wykroku, potem jedna za drugą - po 10s)
63
Badanie antropometryczne gdy zważenie chorych jest trudne
Obwód ramienia (MAC), łydki (CC), grubość fałdu skórnego
64
Obwód ramienia (MAC)
| - jaka wartość sugeruje niedożywienie, gdzie mierzyć, jakie konsekwencje
(mid-arm circumference)
<22 - podejrzenie niedożywienia
-połowa długości ramienia (m. wyrostkiem kruczym i łokciowym)
-niski obwód → wyższa śmiertelność, lepsze wyniki leczenia żywieniowego
-u starszych to jest WIARYGODNIEJSZY WSKAŹNIK ŚMIRETELNOŚCI NIŻ BMI
65
Obwód łydki (CC) - co ocenia, gdzie, jaka wartość
(calf circumference)
- <31 cm podejrzenie niedożywienia
- dobrze koreluje ze stanem odżywienia w podeszłym wieku
- najczulsza metoda do oceny masy mięśniowej
- w najgrubszym miejscu w obwodzie łydki
66
Grubość fałdu skórnego - gdzie mierzyć? Jak mierzyć? Nie dla kogo?
4 msca:
- nad m. trójglowym
- dwugłowym
- podłopatkowym
- grzebieniem k. biodrowej
pomiar 3x → średnia
Nie stosować u skrajnie otyłych
67
MNA - interpretacja punktów
12-14pkt = prawidłowo odżywiony
8-11 pkt = grupa ryzyka niedożywienia
0-7 pkt = niedożywienie
68
MNA - 12-14pkt - co robić?
```
=prawidłowo odżywiony:
Ponowna ocena gdy:
-stan ostry
-1/rok - pacjenci ambulatoryjny
-1/3 mce - pacjenci instytucjonalizowani
```
69
MNA - 8-11 pkt - co robić?
Bez spadku masy ciała? → NADZÓR + ponowna ocena za 3 miesiące
Ze spadkiem masy ciała? → LECZENIE:
- wzbogacenie diety
- ONS (doustne supl. pokarmowe) 400kcal/d
- nadzór
- pełna ocena stanu odżywienia+ustalenie przyczyny
70
MNA - 0-7pkt - co robić?
LECZENIE:
- wzbogacenie diety
- ONS (doustne supl. pokarmowe) 400-600kcal/d
- nadzór
- pełna ocena stanu odżywienia+ustalenie przyczyny
71
Ocena stanu jamy ustnej + testy
* zapalenie dziąseł, próchnica, ubytki zębowe
* dopasowanie sztucznego uzębienia
• „Test ugryzienia”
(czy zostaje ślad, czy lekarz odczuwa ból, czy protezy są stabilne? XD)
• „Test rozgryzienia orzeszka” deez nuts (Sieving method)
(Ocena stopnia rozgryzienia orzeszka po 20 cyklach żucia)
• Ocena stopnia połączenia dwóch kolorów
72
Badania laboratoryjne w ocenie stanu odżywienia
- pomocne, ale samodzielnie nie służą do rozpoznawania niedożywienia
- albuminy, prealbuminy
- transferyna
- lipidogram
- kreatynina (surowica i mocz)
- całk. liczba limfocytów
73
Wskaźniki biochemiczne stanu odżywienia - czasy półtrwania
* albuminy: T 1/2= 18-21 dni
* prealbuminy: T 1/2= 2 dni
* transferyna: T 1/2= 8 dni
(do monitorowania zmian odżywienia)
74
Wskaźniki biochemiczne stanu odżywienia - masa ciała jako % zwykłej masy ciała
Stan odżywienia:
- prawidłowy >95%
- niedożywienie lekkie 85-95%
- niedożywienie umiarkowane 75-84%
- niedożywienie ciężkie <75%
75
Wskaźniki biochemiczne stanu odżywienia - albuminy
Stan odżywienia:
- prawidłowy >3,5
- niedożywienie lekkie 3,1-3,4
- niedożywienie umiarkowane 2,5-3,0
- niedożywienie ciężkie <2,5
76
Wskaźniki biochemiczne stanu odżywienia - prealbuminy
Stan odżywienia:
- prawidłowy 16-30 mg/dl
- niedożywienie lekkie 10-15
- niedożywienie umiarkowane 5-9
- niedożywienie ciężkie <5
77
Wskaźniki biochemiczne stanu odżywienia - całkowita liczba limfocytów w 1mm3 krwi
Stan odżywienia:
- prawidłowy >1500
- niedożywienie lekkie 1200-1499
- niedożywienie umiarkowane 800-1199
- niedożywienie ciężkie <800
78
Wskaźniki biochemiczne stanu odżywienia - kreatynina
• Stężenie kreatyniny w surowicy krwi oraz wydalanie jej z moczem odzwierciedla ilość masy mięśniowej.
• Wskaźnik kreatynina– wzrost (creatinine-height index – CHI) maleje wraz z wiekiem i służy do oceny stopnia odżywienia.
Oblicza się go według wzoru: CHI = (wydalanie kreatyniny z moczem/wydalanie kreatyniny oszacowane na podstawie wzrostu) × 100.
79
Ocena składu ciała - BIA
```
Bioelectric Impendance Analysis
• niedroga
• przenośna
• łatwa do wykonania
• mniej dokładna niż DXA
• nieinwazyjna
```
80
Ocena składu ciała - DXA
```
Dual-Energy X-ray Absorptiometry
• droga
• nieprzenośna
• ograniczona dostępność
• nieinwazyjna
```
81
Ocena składu ciała - BIA i DXA - co określają?
Pozwalają na dokładną analizę składu ciała pacjenta, tzn. na określenie ilości tłuszczowej i beztłuszczowej masy ciała, całkowitej zawartości wody w organizmie i spoczynkowej przemiany materii.
82
Epidemiologia niedożywienia
23% >65r.ż.
ryzyko niedożywienia wg MNA u 45%
(najwięcej, bo 51% pacjentów oddziałów rehabilitacyjnych jest niedożywionych)
83
Epidemiologia BMI w PL
>65r.ż.:
1,5% niedowaga
41% nadwaga
32% otyłość
* Częstość występowania otyłości zmniejszała się u osób >85rż
* Częstość występowania niedowagi była większa u osób >90rż
84
Co w okresie starości powoduje zmianę potrzeb żywieniowych? (skład ciała)
↓beztłuszczowej masy ciała
↑tk. tłuszczowej
Efekt:
• ↓ zapotrzebowania energetycznego o 13-20%
• ↑ zapotrzebowania na białko do 1,0-1,2 g/kg mc/d, a nawet do 1,5 g/kg mc/d
• Sarkopenia, ↓ siły mięśniowej może prowadzić do pogorszenia stanu funkcjonalnego
85
Zmiana potrzeb żywieniowych u starszych - ↓beztłuszczowej masy ciała (czyli co i przyczyny)
=↓masy komórek (w obrębie mięśni, trzewi i ukł. odpornościowego) i ↓ potasu
-o 12% u K, o 19% u M
Przyczyny:
• Zmiany hormonalne – niski poziom hh płciowych, wit D, hormonu wzrostu i IGF-1, oporność na insulinę,
• Ostry i przewlekły stan zapalny - ↑ ilości cytokin (IL-6, TNFɑ)
• ↓anabolizmu aminokwasów (zmniejszona podaż, zwiększone zużycie trzewne oraz mniejszy poziom stymulacji syntezy białek mięśniowych)
• Działanie wolnych rodników
• ↓ aktywności fizycznej
86
Zmiana potrzeb żywieniowych u starszych - ↑tk. tłuszczowej
* ↑tk. tłuszcz. w średnim wieku (otyłość centralna) – z 18% do 36% u M, z 33% do 45% u K
* ↓tk. tłuszcz. po 75 rż wskutek jadłowstrętu
* zmiana dystrybucji tk. tłuszczowej i mięśniowej skutkująca pozornie stabilną masa ciała ok. 60 rż
* Ok. 90 rż ↓ beztłuszczowej masy ciała i ↓ masy tkanki tłuszczowej skutkuje spadkiem masy ciała
87
Co w okresie starości powoduje zmianę potrzeb żywieniowych?
- zmiana składu ciała (↓FFM, ↑tk.tł.)
- ↓wody
- zmiany w zakresie p.pok.
- niedobór laktazy
- utrata masy kostnej
- ↓apetytu związany z wiekiem "anorexia of aging"
88
Zmiana potrzeb żywieniowych u starszych - ↓wody
* ↓ zawartości wody w ustroju (między 30. a 80. rż o 17% u K i o 11% u M; np z 41kg do 30kg) i ↓ potasu
* Zmniejszone odczuwanie pragnienia
* Większe ryzyko odwodnienia
* (leki, ch. tow.)
89
Zmiana potrzeb żywieniowych u starszych - zmiany w zakresie p.pok.
* Suchość w jamie ustnej (↓ilości śliny)
* Przełyk - presbyoesphagus
* Żołądek (mniejszy głód, szybsze uczucie sytości, przerost bakterii w j. cienkim i z. złego wchłaniania)
• jelita
- ↓ motoryki, pasażu jelitowego
- ↑ zaparcia - nadużywanie środków przeczyszczających
- ↑ wzdęcia
90
presbyoesphagus - cechy
Związane ze starzeniem się; w przełyku:
• ↓ napięcia górnego zwieracza przełyku
• ↓ motoryki
• ↑ refluks
91
Zmiany w żołądku u starszych
* ↓ motoryki i spowolnienie opróżniania żołądka → przedłużony okres rozciągania odźwiernika → ↓ odczucia głodu
* ↓adaptacyjnej relaksacji dna żołądka w odpowiedzi na pokarm przyspiesza przesuwanie pokarmu do odźwiernika, co przyspiesza osiąganie uczucia sytości
* Kwaśność soku żołądkowego się nie zmienia, a jej zmniejszenie wynika z infekcji HP i nadużywania PPI, może sprzyjać przerostowi bakterii w jelicie cienkim i powodować zespół złego wchłaniania
92
Zmiana potrzeb żywieniowych u starszych - niedobór laktazy
* laktoza nie może zostać rozłożona i ulega fermentacji bakteryjnej w j. grubym → tworzą się kwasy i gazy, które powodują wzdęcia, skurcze jelit i biegunki
* nietolerancja mleka słodkiego i jego przetworów
* Dobrze tolerowane jest mleko fermentowane w postaci kefirów lub jogurtów
93
Zmiana potrzeb żywieniowych u starszych - utrata masy kostnej
* postępuje od 30r.ż., zwłaszcza u K w okresie menopauzy
* nasilana przez niedożywienie, obniżenie podaży wit D i wapnia, brak akt fiz oraz niedobór hh płciowych
* zwiększone zapotrzebowanie na wapń i wit D.
94
Zmiana potrzeb żywieniowych u starszych - ↓apetytu
* Dotyczy 21% osób >65 rż
* maleje apetyt, ale nie zmienia się zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze, a na niektóre wręcz rośnie (np. białko, wapń, wit. A, C i z grupy B)
* U mężczyzn jednocześnie ze ↓testosteronu, ↑ leptyna, skutkując większym niż u kobiet zmniejszeniem apetytu
95
Zmiana potrzeb żywieniowych u starszych - ↓apetytu - etiologia
* Związany jest z pogorszeniem czucia smaku i zapachu i pogorszeniem przyjemności jedzenia
* Z upośledzeniem motoryki żołądka i jelit – i z szybko osiąganym uczuciem sytości, spowodowanym ↓relaksacji adaptacyjnej dna żołądka, szybszym docieraniem pokarmu do odźwiernika oraz zwolnieniem opróżniania żołądka
* Z zaburzeniami hormonalnymi (↑ CCK i GLP-1, ↓ greliny i testosteronu)
* Z obecnością cytokin (IL-6, TNF-ɑ) związanych z występowaniem ostrych i przewlekłych chorób zapalnych i nowotworowych
96
Neurohormonalne mechanizmy kontroli przyjmowania pokarmu
Grelina (obwodowo, przez neuropeptyd Y) i oreksyna A i B (ośrodkowo) stymulują apetyt (hamują jądro przykomorowe)
Leptyna, insulina (obwodowo) i kora, układ limbiczny, ośrodki n.X (ośrodkowo) stymulują sytość (pobudzają jądro przykomorowe podwzgórza)
Rozciąganie jelit, CCK, GLP-1 stymulują ośrodki n.X (sytość)
(tango grelina-leptyna........)
97
Jak zmienia się zapotrzebowanie energetyczne u starszych? czemu?
↓ się o 13-20%, bo:
• ↓podst. przemiany materii (spadek beztłuszczowej masy ciała)
• ↓przemiany związanej z akt. fizyczna (zmniejszenie aktywności fizycznej)
• ↓ termogenezy związanej z posiłkiem
• Ostre i przewlekłe choroby oraz urazy → ↑całkowitego zapotrzebowania
98
Od czego głównie zależy wydatek energetyczny? Co jest główną przyczyną jego ↓ u starszych?
podstawowy wydatek energetyczny (BMR) nie zmienia się istotnie z wiekiem
całkowite zapotrz. energetyczne zależy od aktywności fizycznej!!
99
Jak wyliczyć zapotrz. energetyczne w fancy sposób
Wzór Harrisa-Benedicta → BMR
BMR x activity factor x stress factor = całkowite zapotrzebowanie
Stress factor:
- największe za oparzenia, rehabilitację, ciężką infekcję, uraz wielonarządowy (tak 1,3-2,0)
- głodzenie to 0,8
100
Jak wyliczyć zapotrz. energetyczne w prostszy sposób
30 kcal/kg/d (dla BMI ≤21 32-38 kcal/kg/d)
płyny: 30ml/kg/d lub 1ml/1kcal
* Użyj aktualnej masy ciała jeśli pacjent ma prawidłową masę ciała lub niedowagę
* Użyj „należnej masy ciała” dla pacjentów z nadwagą lub otyłych
* Oszacuj „suchą masę ciała” przy uogólnionych obrzękach
101
Wzór na należną masę ciała
* Należna masa ciała wg Broca - miarodajny dla wzrostu 160-190 cm
* (kobiety) = (wzrost [cm] – 100) x 0,85
* (mężczyźni) = (wzrost [cm] - 100 ) x 0,9
102
% rozkład makroskładników w diecie
- węgle 50-60%
- tłuszcze 30% lub mniej
- białko 15-20%
103
Podaż węgli w diecie - na co zwrócić uwagę u starszych?
* Wraz z wiekiem ↓ się tolerancja węglowodanów powinny więc być dostarczane w postaci złożonej - skrobia
* Wskazana kontrola glikemii
* Uwzględnić niedobór laktazy
* Zwiększyć zawartość błonnika (zaparcia)
104
Jak zmienia się stężenie cholesterolu u starszych?
* Stężenie LDL i chol całkowitego zwiększają się liniowo w 3., 4. i 5. dekadzie życia, osiągają okres stabilizacji w 6. i 7. dekadzie, a po 70 rż obniżają się
* Stęż HDL cholesterolu pozostaje bez zmian w ciągu całego życia
105
Zapotrzebowanie na witaminy rozp. w tłuszczach u starszych
• ↑zapotrz. na witaminę D (suple przynajmniej 700-1000 IU/d)
• Zalecane ↓podaży witaminy A – bo trudności w usuwaniu estrów retinolu przez wątrobę
(Problem z usuwaniem krążącego beta-karotenu (tendencja do przebarwień skóry))
• Bez zmian zapotrzebowanie na wit E i K
106
Zapotrzebowanie na witaminy rozp. w wodzie u starszych
* Bez zmian zapotrz. na witaminy rozpuszczalne w wodzie, jednak istnieją dowody na ↑ zapotrzebowania na witaminy B6 i B12
* ↓ zapotrz. na kwas foliowy
107
Zapotrzebowanie na mikroelementy u starszych
Bez zmian zapotrzebowanie na składniki mineralne (wapń, fosfor, magnez, żelazo, cynk, jod, chrom, molibden, selen)
108
Zapotrzebowanie na białko u starszych
↑ zapotrzebowania na białko u osób starszych:
• Upośledzona zdolność do wykorzystywania dostępnych białek
• ↓podaż białka (brak apetytu, problemy żołądkowo-jelitowe)
• ↑zapotrzebowanie na białko (np. choroby zapalne)
starsi z aktywnym trybem życia: >=1,2g/kg/d
starsi z ostrymi/przewlekłymi chorobami: 1,2-1,5g/kg/d
! gdy ciężka ch. nerek (GFR<30): 0,8 g/kg/d
109
Wpływ zaw. białka w diecie na syntezę białek mięśni u starszych
Wzrost podaży białka stymuluje wzrost syntezy białka u ludzi starszych, jednak >30g białka w jednym posiłku nie zwiększa dalej pobudzenia syntezy białek mięśni, dlatego ważny jest rozkład białka pomiędzy posiłkami
110
Jak skoordynować wysiłek fizyczny z podawaniem białek, żeby osiągnąć jak największy efekt anaboliczny w stosunku do mięśni?
Białeczko PURE WHEY ISOLATE (i takie tam preparaciki byku) - aminokw. są we krwi po 10-20 minutach; najlepiej zjeść 0-60minut po ćwiczeniach → najlepszy efekt anaboliczny
Białko z mięsa, nabiału itd - aminokwasy są w krwi po 120+ minutach; najlepiej zjeść 90min. przed ćwiczeniami
111
Piramida żywienia dla seniorów
```
tłuszcz, orzechy
ryby, mięso
nabiał
prod. zbożowe
warzywa i owoce
WODA.......
wys. fizyczny - podstawa......
```
112
Doustne suple żywieniowe u starszych - skład
* ≥400 kcal/dzień oraz ≥30g białka/dzień
* Stosować co najmniej przez miesiąc, gdy działania typu dietetyk, przekąski, odpowiednie rozdrobnienie pok. nie odniosły skutku
113
Żywienie dojelitowe przez zgłębnik u starszych - kiedy?
* Gdy brak możliwości karmienia doustnego przez ≥3 dni lub gdy przyjmowane jest <50% zapotrzebowania przez >1 tydzień
* Zgłębnik nosowo-żołądkowy gdy spodziewane żywienie dojelitowe konieczne przez <4 tygodnie
* PEG gdy spodziewane >4 tygodnie
