Persoonlijkheidsstoornissen

Question 1

Wat is een persoonlijkheidsstoornis?

Answer 1

Een langdurig bestaand en pervasief (doordringend) patroon, waar de patiënt zich star aan vasthoudt en wat een negatieve invloed heeft op het functioneren.

De persoonlijkheidsstoornissen worden opgedeeld in cluster A, B en C.

Question 2

Wat valt onder cluster B problematiek?

Answer 2

Patiënten vinden het lastig om met hun emoties om te gaan en zijn vaak impulsief.

Hier vallen de antisociale, borderline, theatrale en narcistische persoonlijkheidsstoornissen onder.

Question 3

Wat zijn oorzaken voor persoonlijkheidsstoornissen?

Answer 3

1. Complexe interactie erfelijke omgevings-, sociale en psychosociale factoren (omgaan met levensgebeurtenissen [coping])
2. Individuele kwetsbaarheid.

Question 4

Wat is borderline?

Answer 4

Patiënten gedragen zich wisselend van intens gelukkig naar triest, voelen zich leeg en hebben vaak afwisselende relaties.

lifetimeprevalentie van +/- 1.3%

risicofactoren:
1. fysieke mishandeling
2. seksueel misbruik

Question 5

Wat zijn de DSM-5 anamnestische klachten bij borderline?

Answer 5

1. Instabiliteit in intermenselijke relaties
2. Instabiliteit in zelfbeeld en affecten
3. Impulsiviteit

Overig:
1. inspanningen om verlating te voorkomen
2. identiteitsstoornis
3. (schadelijke) impulsiviteit
4. recidiverende suïcidepogingen
5. gevoel van leegte
6. intense woede
7. automutilatie (zelfbeschadiging),
8. aan stress gebonden paranoïde ideeën.

Question 6

Hoe ziet de typische patiënt met borderline eruit?

Answer 6

Presenteert zich met kenmerken zoals impulsief en dissociatief gedrag, voelt zich chronisch leeg, heeft instabiele relaties en doet aan zelfdestructie met suïcidaal gedrag.

Question 7

Wat is een antisociale persoonlijkheidsstoornis?

Answer 7

Patiënten gedragen zich onverschillig, impulsief, aggresief, roekeloos en liegen veel.

lifetimeprevalentie +-3%

Typische patiënt: roekeloos, impulsief, aggresief, kent geen spijt en houdt zich niet aan de wet en is onverantwoordelijk.

risicofactoren:
1. geweld
2. mishandeling
3. chaos
4. ellende in jeugd

Question 8

Wat is een theatrale persoonlijkheidsstoornis?

Answer 8

Patiënten gedragen zich uitbundig en vragen continu om aandacht. Ook wel historische persoonlijkheidsstoornis.

lifetimeprevalentie 1.5%

Typische patiënt: verleidend en uitdagend gedrag, overmatig bezig zijn met uiterlijk, gemakkelijk beïnvloedbaar en doet alsof iedereen tot intimi behoort.

risicofactoren:
1. als kind als “paradepaardje” gebruikt worden voor de ouders

Question 9

Wat is een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Answer 9

Patiënten gedragen zich alsof de wereld om hen draait, vinden dat ze recht hebben op aandacht en hebben weinig oog voor anderen.

Lifetimeprevalentie: 1.2%

Typische patiënt: arrogantie, belangrijk en succesvol willen zijn, afgunstig naar anderen en speciaal en uniek willen zijn.

Risicofactoren:
1. weinig waardering
2. te veel waardering

Question 10

Wat valt onder cluster C problematiek?

Answer 10

Patiënten hebben angst als centraal kenmerk en geven toe aan deze angst en vermijden interpersoonlijke relaties.

Hier vallen de afhankelijke, dwangmatige en vermijdende persoonlijkheidsstoornissen onder.

Question 11

Wat is een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis?

Answer 11

Patiënten gedragen zich afhankelijk, zijn niet graag alleen en hebben advies nodig van anderen.

Lifetimeprevalentie +- 1%

Risicofactoren:
1. erg kritische ouders
2. competitie met broer/zus
3. negatieve ervaringen op school

typische beeld: geen eigen mening, nergens alleen aan willen beginnen, graag verzorgd worden, angst voor verlating, verbroken relaties snel vervangen.

Question 12

Wat is een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis?

Answer 12

Patiënten gedragen zich perfectionistisch, maken lijstjes, zijn orderlijk en hebben grote behoefte aan controle.

Ook wel de obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis genoemd.

risicofactor: als kind precies en ordelijk, soms angstig.

Lifetimeprevalentie van 1.5%

typische beeld: veel lijstjes maken, niet goed kunnen samenwerken, niks weg kunnen doen, perfectionisme en koppig zijn.

Question 13

Wat is de vermijdende persoonlijkheidsstoornis?

Answer 13

Patiënten gedragen zich wantrouwend en verlegen, zijn overgevoelig voor kritiek, leven vaak op zichzelf, hebben een laag zelfbeeld en vermijden lichamelijk contact.

lifetimeprevalentie +-3%

Ook wel ontwijkende persoonlijkheidsstoornis genoemd.

typische beeld: slecht zelfbeeld, snel afgewezen voelen, contact vermijden, afwachtend in nieuwe situaties.

Question 14

Wat valt onder cluster A problematiek?

Answer 14

Patiënten gedragen zich introvert en excentriek, vermijden sociaal contact en tonen weinig emotionele expressie.

Hier vallen de paranoïde-, schizoïde- en schizotypische persoonlijkheidsstoornissen onder.

Question 15

Wat is de paranoïde persoonlijkheidsstoornis?

Answer 15

Patiënten gedragen zich achterdochtig, voelen zich bedreigd en angstig.

lifetimeprevalentie van 1.5%

Risicofactoren:
1. positieve familieanamnese
2. onveilige, vermijdende hechting

typische beeld: achterdocht, jaloezie, overal iets achter zoeken en verminderd vertrouwen in anderen.

Question 16

Wat is de schizoïde persoonlijkheidsstoornis?

Answer 16

Patiënten gedragen zich op zichzelf, hebben geen behoefte aan relaties of hechte vrienden, hebben geen seksuele interesse.

lifetimeprevalentie van +- 1%

Risicofactoren:
1. positieve familieanamnese
2. onveilige, vermijdende hechting

typisch beeld: kilheid, afstandelijkheid, onverschilligheid voor de mening van anderen, geen behoefte aan hechte relaties, intimi of seksuele belangstelling

Question 17

Wat is de schizotypische persoonlijkheidsstoornis?

Answer 17

Patiënten gedragen zich excentriek, zijn angstig, wantrouwend en hebben moeite met relaties.

lifetimeprevalentie van 1.5%

Risicofactoren:
1. positieve familieanamnese
2. onveilige, vermijdende hechting

typisch beeld: paranoïde gedrag, wanen, sociale angst, excentriciteit, geen intimi hebben en een vreemde manier van spreken, waarnemen en denken.

Question 18

Is er relevantie voor LO/AO bij persoonlijkheidsstoornissen?

Answer 18

Alleen voor uitsluiten onderliggende oorzaken.

Question 19

Wanneer wordt een persoonlijkheidsstoornis gediagnosticeerd?

Answer 19

Duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die afwijken binnen de cultuur en tot uiting komen op cognitief en affectief terrein, interpersoonlijk functioneren of impulsbeheersing.

2 of meer van bovenstaande symptomen, inflexibel, begin vanaf adolescentie of jongvolwassen leeftijd.