SYSTEM PRAWA W RP Flashcards
(118 cards)
1
Q
podział systemów prawnych
A
zwyczajowe (wykształcone przez społęczeństwo)
precedensowe (wykształcone przez instytucje oraz precedems)
religijne
pozytywne (stanowione/ustaowe)
2
Q
-normy powstają w wyniku uznania przez państw za obowiązujące prawo długotrwale i powszechnie stosowanych zwyczajów co do których w społeczeństwie przekonanie, że mają wiążący charakter
- zwyczaj jest podstawą rozstrzygnięcia przez organy państwa np. sądy
- aby funkcjonował społeczeństwo musi być silnie przywiązane do tradycji
- ma znaczenie w prawie międzynarodowym i w krajach afrykańskich
A
system prawa zwyczajowego
3
Q
- normy prawne są ustanawiane przez upoważnione do tego organy państwowe (głównie organy przedstawicielskie)
- szeroka recepcja rozwiązań prawa rzymskiego
- dominacja przepisów prawnych zawarte w aktach normatywnych
- kontynentalna Europa np. Polska, Niemcy, Francja
A
system prawa stanowionego
4
Q
- źródłem powstania norm są precedens czyli rozstrzygnięcia organów państwa np: sądów w konkretnych sprawach, z których formułowane są ogólne reguły wiążące dla postępowania w
innych podobnych przypadkach - silna rola prawa sędziowskiego współcześnie mieszany charakter (łączy prawo precedensowe, stanowione i zwyczajowe)
- charakterystyczny dla państw anglosaskich jak USA, UK, IRL, Australia
A
system prawa precedensowego common law
5
Q
-nierozdzielność życia świeckiego od religijnego i uznanie, że źródłem wszelkiego prawa jest Bóg podstawę norm prawnych stanowią nakazy i zakaz
- normy wywodzą się z pism religijnych
prawo muzułmańskie (szariat) obowiązuje w krajach arabskich oraz kilku afrykańskich i azjatyckich
A
system prawa wyznaniowego
6
Q
funkcje prawa
A
1.Ochronna - ochrania najważniejsze wartości życia społeczneg
2. Wychowawcza— kształtuje świadomość prawną obywateli, ich postawy i wzorce zachowań
3. Kontrolna- reguluje zachowania jednostek, grup społecznych
4. Prewencyjna
5. Represyjna
6. Resocjalizacyjna- umożliwia powrót do normalnego życia jednostkom, które naruszyły zasady współżycia społecznego
7. Rozstrzygania konfliktów
8. Dystrybutywna- rozdziela dobra i obciążenia oraz reguluje zasady obrotu gospodarczego
9. Dynamizująca: wprowadzenie zmian w zyciu społecznym (nowe instytujce prawne)
10. Komunikacyjna - pomaga w rozwijaniu różnych form wymiany informacji, regulując rynek mediów
11. Rynkowa-reguluje i wzmacnia efekty działań rynkowych oraz określa zasady prowadzenia działalności gospodarczej
12. Organizacyjna - tworzy instytucje państwowe i określa zasady funkcjonowania organizacji
7
Q
zasady prawa w europie wywodzące sie z rzymu
A
twarde prawo, ale prawo
prawo nie działa wstecz
nieznajmośc prawa szkodzi
nie ma winy bez prawa
prawo pózniejsze uchyla prawo wcześniejsze
należy wysłuchać dwóch stron sporu
nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
nie można być karanym dwukrotnie w tej samej sprawie
jeden świadek, żaden świadek
nikt nie musi obwiniać samego siebie
8
Q
cechy dobrego prawo
A
ogólne
możliwe do spełnienia
trwałe
jasne
prospektywne (nie działa wstecz)
9
Q
wykładnia prawa
A
zespół czynności zmierzających do zrekonstruowania z obowiązujących przepisów prawnych norm postępowania i ustalenia ich znaczenia
10
Q
rodzaje wykładni prawa
A
- Autentyczna - tworzona przez ten sam podmiot, który normę ustanowił, tej roli występuje minister dokonujący interpretacji rozporządzenia, które sam wydał
- Operatywna - dokonują organy stosujące prawo, są to sądy i organy administracji, które wydają orzeczenia i decyzje, ten rodzaj wykładni ma charakter indywidualny i dotyczy tylko
podmiotu wskazanego w orzeczeniu - Doktrynalna - nie ma mocy wiążącej, dokonują jej przedstawiciele nauk prawa dlatego może mieć jedynie charakter opiniotwórczy
11
Q
zasada według, której państwo powinno funkcjonować zgodnie z prawem
- stanowi podstawę demokracji obywatelowi wolno wszystko to, czego prawo mu nie zabrania
- organom państwa wolno tylko tyle, na ile prawo im zezwala
A
praworządność
12
Q
instytucje stojące na czele praworzadnosci w polsce
A
NIK
RPO
KRRiT
TK
TS
Prokuratura
13
Q
niezależnośc, niezawisłość sądów w Polsce- przez co jest reprezentowana
A
zasada instancyjności
zasada niezawisłości- sedzia nie podlega naciskom
zasada jawności postępowania
zasada jednolitości- wszystkie sądy wg tego samego prawa
14
Q
gwarancje niezawisłości sędziów
A
nieusuwalność
nieprzenoszalność
zakaz określonej działności punlicznej (nie moze byc w parti, zwiazku zawodwym)
imunitet i nietykalność
15
Q
reguła zachowania; określająca w jaki sposób powinien postąpić ten, którego norma dotyczy. Za jej pomocą można ocenić, czy zachowanie jest zgodne z przyjętym wzorcem, czy nie. Łamanie praw wiąże się z sankcjami.
A
norma prawna
16
Q
róznica między przepisem prawnym a normą prawną
A
Między normą a przepisem istnieje podobna zależność, jak między treścią (sensem), a formą
(tekstem). Treść prawa wyrażają normy, a przepisy mają formę zdań, w które ta treść jest ujęta.
jedna norma może być zawarta w jednym lub kilku przepisach.
17
Q
jest to część normy prawnej, która określa adresata oraz okoliczności, od których zaistnienia zależy, czy norma znajdzie zastosowanie czy też nie
A
hipoteza
18
Q
jest elementem normy prawnej określającym zachowanie nakazane, zakazane, bądź dozwolone np. podatnik musi zapłacić podatek
A
dyspozycja
19
Q
jest elementem normy prawnej określającym konsekwencje spełnienia, bądź niespełnienia nakazu, czy zakazu określonego w hipotezie i dyspozycji
A
sankcja normy prawneji
20
Q
rodzaje prawa ze względu na obszar wystepowania
A
prawo międzynarodowe
krajowe
miejsciwe
20
Q
rodzaje sankcji
A
karne
egzekucji- o charakterze wykonawczym np komrnik
niewaażności- o charakterze nieprawomocnośći
21
Q
prawo ze wzgledu na korzysc
A
prawo prywatne
prawo publiczne
22
Q
prawo ze wzgledu na treść
A
prawo materialne
prawo formalne
23
Q
normy okreslajace obowiazki i prawa orzaz regulujace zachowania sie lduzi i instytucji w spoleczenstrwie, charakter pierwotny, np prawo kosntytucyjne cywilne karne
A
prawo materialne
24
normy regulajace postepowanie przed organami administracji publiczenj i wymiaru sprawiedliwosci , prawo administracyujne prawo karne procesowe proawo cywilne procesowo- sposob dohocdzienia nalerznosci przed sadem; charakter wtormy; egzekowwanie prawa materialnego
prawo formalne
25
zbiór norm z okreśłonej dziedziny stousnków społecznych
gałąź prawna
26
gałęzie prawa,8
prawo:
konstytucyjne
cywilne- miedzy osobami fizycznymi i prawnymi
rodzinne- osobiste i majatkowe
pracy
administracyjne
finansowe- budzetow opłat podatków
gospodarcze
karne
27
gałęzie prawa i kodeksy
cywilne- kodeks cywilny/ kodeks ppostępowania cywilnego
rodzinne- kodeks rodzinny i opiekuńczy
karne- kodeks karny, postępowania karnego, karny wykonawczy, kodeks wykorczeń, kodekst postepowania w sprawach o wykroczeniach, kodeks karny skarbowy
administracyjne- kodeks postepowania administracyjnego
handlowe- kodeks społek handlowych
pracy- kodeks pracy
28
zasady prawa
1) Hierarchiczność:
- relacja wyższości (zwierzchnictwa) lub niższości (podporządkowania) danych aktów
- przejawem wyższej mocy prawnej normy wyższej w stosunku do normy niższej może być uchylenie lub zmiana normy niższej, lecz nigdy odwrotnie
- normy niższe powinny być zgodne z normami wyższymi
2) Spójność prawa czyli taki system prawa, który nie zabiera sprzeczności
3) zupełność- pozbawiony luk prawnych, reguluje działanie
29
źródła prawa w PL
1.Konstytucja RP
2.Ratyfikowane umowy miedzynarodowe (wymagajace zgody sejmu)
3.ustawy
4.rozporzadzenia z moca ustawy
5.nieratyfikowane umowy miedzynardodowe (bez zgody sejmu;
6.tzw mała ratyfikacja- PRM przedkłada ją prezydentowi rp
7.rozporządzenia
8.akty prawa miejscowego
30
Dziennik Ustaw RP;6
- konstytucja
- ustawy
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- rozporządzenia z mocą ustawy
- rozporządzenia
- orzeczenia TK
31
Dziennik Urzędowy Monitor Polski
- umowy międzynarodowe niewymagające ratyfikacji
- akty o charakterze wewnętrznym (uchwały Sejmu, Senatu, RM, zarządzenia Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów)
32
Dzienniki urzędów ministrów i urzędów centralnych
akty normatywne organu wydającego dziennik urzędowy
33
Wojewódzkie dzienniki urzędowe
- akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę
- organy administracji niezespolonej
- organy samorządu terytorialnego
34
akty prawne niebedace źródłami prawa
uchwały- wydawane przez sejm, charakter tech-org, wydawane na podstawie ustawy lub konstytucji rp
zarządzenia- wydawane przez prezydenta rp. prm, ministrow na podtsawie ustawy
akty prawa miejscowego
nieratyfikowane umowy międzynarodowe
35
prawo wtórne ue
rozporządzenie- pełne ujednolicenie pewnych praw np wspolna polityka rolna; polityka handlowa; obowiazuje u wszystkcih panstw czlonkowskich, jest stsowana wprost (nie wymaga wdrożenia do prawa krajowego)
dyrektywa- wskazuje cel pozostawiajac zakres pewnej swobody co do wyboru formy i srodkow jego realizacji, wiaze wylacznie panstwa czlonkowskie do ktorych jest skierowana
decyzja- stosowana w konkretnych przypadkach w prawie konkurencji, polityce handlowej, wspolnej poolityki rolnej (taki akt administracyjny); obowiazuje do tych do ktorych jest zadresowana)
zalecenie- jest przyjmowana przez komsije, rade ue, europejski bank centralny; stanowisko lub ocena danych kwestia; skierowane do panstw czlonkowchich, osoby fizycznej badz prawnej
opinia- wszytskie instytucje ue w umowach miedzy organamiu ue; panstwa czlonkwoie, osob fiz lub prawna
36
osoba fizyczna a prawna
* Osoba fizyczna – człowiek od narodzin do śmierci,
* Osoba prawna – jednostka organizacyjna: stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe
37
osobowość prawna
podmiot nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do odpowiedniego rejestru
38
zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków w prawie cywilnym. Zdolność prawna jest atrybutem osób fizycznych, jednostek organizacyjnych będących osobami prawnymi oraz niebędących osobami prawnymi, którym zdolność prawną nadają przepisy szczególne. Nie można się jej zrzec, pozbawić ani ograniczyć.
zdolność prawna
39
zdolność do czynności prawnych
prawna możliwość kształtowania swoich obowiązków;
a)ograniczona- posiada sie ja po 13 roku zycia i osoby czesciowo ubezwlawolnione
b)pełna- pełnoletni
c)brak-0 do 13 roku życia
40
czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych
pełnomocnictwo
41
udzielić pełnomocnictwa może
oosba fizyczna i prawna oraz jednostka organizacyjne majaca zdolnosc prawna
42
pełnomocnikiem może być
rodzice (dziecka)
małżonek
opiekun
kurator osoby ubezslawolnionej
kurator osoby nueobecnej oraz osoby prawnej
43
dział prawa cywilnego regulujący powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy i zwierząt.
prawo rzeczowe
44
dział prawa cywilnego; reguluje kwestie związane z majątkiem osoby zmarłej i jego przejściem na inne podmioty
prawo spadkowe
45
dział prawa cywilnego; reguluje rodzaje umów cywilnych (np. najem, sprzedaż, ubezpieczenia, pożyczki) oraz określa prawa i obowiązki stron umowy.
prawo zobowiązań
46
obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej osobie na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania lub popełnienia czynu niedozwolonego.
odpowiedzialność cywilna
47
rodzaj odpowiedzialności cywilnej; wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy;
jest ponoszona za umowę własną
odpowiedzialność cywilna kontraktowa
48
rodzaj odpowiedzialności cywilnej
* wynika z popełnienia czynu niedozwolonego w wyniku którego nastąpiła szkoda u drugiej osoby; jest ponoszona za czyny własne, a także za czyny osób trzecich (np. rodzice za czyny dziecka, pracodawca za czyny pracownika,
Skarb Państwa za czyny funkcjonariuszy państwowych)
odpowiedzialność cywilna deliktowa
49
umowa cywilnoprawna
polega na zobowiązaniu przyjmującego zlecenie do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.Może być wolontaryjna.; sąd cywilny
umowa- zlecenie
50
umowa cywilnoprawna
- jej cel stanowi określony wynik pracy, nie zaś samo świadczenie pracy w sposób dawcą w przypadku umowy o pracę. Jest wykonywana odpłatnie.; sąd cywilny
umowa o dzieło
51
stosunek pracy, w którym pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. ; sąd pracy
umowa o pracę
52
okres wypowiedzenia
- dwa tygodnie - w przypadku zatrudnienia krócej niż sześć miesięcy,
- miesiąc - przy zatrudnieniu trwającym od sześć miesięcy do 3 lat
-trzy miesiące w przypadku stażu pracy o długości co najmniej trzech lat.
53
rodzaje urlopów
- wypoczynkowy - pełnopłatna nieobecność w pracy w terminie uzgodnionym z pracodawcą,
- bezpłatny - zwolnienie od świadczenia pracy bez otrzymywania wynagrodzenia,
- okolicznościowy - płatny urlop w związku z zaistniałą ważną okolicznością (ślub własny lub dziecka,
narodziny dziecka, śmierć i pogrzeb członków rodziny),
- na żądanie - część urlopu wypoczynkowego,
-opieka nad dzieckiem - do 14 roku życia dziecka (5 dni),
-ojcowski - do 24 miesiąca życia dziecka w wymiarze 14 dni
-rodzicielski - przyznawany po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego
-wychowawczy -
- na poszukiwanie pracy jeśli pracodawca wypowie umowę o pracę (płatny),
-szkoleniowy - dla pracownika podnoszącego swoje kwalifikacje zawodowe
54
zasady działalności gospodarczej osoby fizycznej:
-musi zostać zarejestrowana w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej
- dostępna dla osób pełnoletnich (brak wymogu posiadania polskiego obywatelstwa),
-wymaga zadeklarowania formy opodatkowania dochodów
-wymaga opłacania składek do ZUS
55
przeszkody do zawarcia małzenstwa w Polsce
-wiek poniżej 18 roku życia (wyjątek - ciąża pozwala ubiegać się o zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 rok życia),
- zbyt bliskie pokrewieństwo lub powinowactwo w linii prostej,
- całkowite ubezwłasnowolnienie,
- bigamia (pozostawanie w innym, ważnym związku małżeńskim),
- adopcja
56
oznacza, że (prawie) wszystkie przedmioty majątkowe, które zostaną nabyte w trakcie małżeństwa, są wspólne. Powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego.
wspólnota mąjatkowa ustawowa
57
Istota jej polega na tym, że małżonkowie wyłączają ze wspólności majątkowej określone przedmioty. Umowa nie może naruszać zasad równouprawnienia małżonków.; po podpisaniu intercyzy
wspólnota umówna
58
to osoby pochodzące od wspólnego przodka: w linii prostej to np. matka, dziadek a w lini bocznej brat, kuzynka
krewni
59
krewni współmałżonka:w linii prostej jest np. teściowa, a w linii bocznej to np. szwagierka
powinowaci
60
osoby od których pochodzimy
wstepni
61
potomkowie
zstępni
62
Zakończenie związku małżeńskiego może nastąpić w wyniku:
- ustania - rozwód lub śmierć jednego z małżonków,
- unieważnienia - gdy istniała przeszkoda, a mimo to związek został zawarty, wówczas małżeństw traktuje się tak, jakby nigdy nie zostało zawarte.
63
seperacja
następuje na skutek zupełnego rozkładu pożycia. Separacja może być orzeczona przez sąd-formalna lub decyzją małżonków- faktyczna
- niesie za sobą skutki podobne do orzeczenia rozwodu (np. ustanie wspólności majątkowej) lecz nie umożliwia wstąpienia w nowy związek małżeński.
64
konkubinat
jest nieformalnym związkiem dwóch osób:
- nie umożliwia dochodzenia praw spadkowych (chyba że z testamentu), alimentacyjnych dla konkubenta i jakichkolwiek innych osób z tytułu pozostawania w konkubinacie, wspólnego przysposobienia dziecka
65
rodzaj postępowania cywilnego;
charakter tych spraw ma charakter sporu
* strony w tym postępowaniu to powód (występuje z żądaniem) i pozwany (przeciwko niemu); sprawę kończy wydanie wyroku
-rozpatrywane są przez jednego sędziego, w niektórych sprawach uczestniczą także ławnicy*
-toczą się przed sądem rejonowym lub okręgowym!!!!
postępowanie cywilne procesowe
66
rodzaj postępowania cywilnego; charakter tych spraw nie ma charakteru sporu; wszczynane są na wniosek strony lub z urzędu; strony w tym postępowaniu to uczestnicy
postępowania o identycznym statusie
procesowym;
kończy je wydanie postanowienia
* rozpatrywane są przez jednego sędziego
* większość z nich toczy się przed sądem rejonowym, nieliczne przed okręgowym
postępowanie cywilne nieprocesowe
67
Etapy postępowania cywilnego
wywołanie sprawy
przedstawienie i wyjaśnienie stanowisk stron.
postępowanie dowodowe
roztrząsanie wyników postępowania dowodowego.
zamknięcie rozprawy, wydanie wyroku lub innego orzeczenia.
68
określa odpowiedzialność karną człowieka za czyny zabronione (działanie lub zaniechanie). Takimi czynami mogą być: przestępstwa, wykroczenia, przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe
prawo karne
68
Jego celem jest przymusowe wykonanie orzeczeń i innych aktów wydanych w sprawach cywilnych. może byc przeprowadzene z ruchomosci nieruchomosci; przez bank, dłużnika itd
Postępowanie egzekucyjne
69
gałąź prawa karnego
* określa czyny, które są przestępstwami (zbrodnie, występki)
* określa zasady odpowiedzialności za ich popełnianie
-określa sankcje karne, które grożą sprawcy czynu zabronionego (kary,
środki karne)
prawo karne materialne
70
gałąź prawa karnego
-określa reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym oraz uprawnienia i obowiązki osób uczestniczących
w tym procesie
prawo karne procesowe
71
gałąź prawa karnego
reguluje tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych
prawo karne wykonawcze
72
zasada prawa karnego; odpowiedzialność karną jednostka ponosi za popełnienie czynu zabronionego, a nie za myśli, poglądy lub zamiary
zasada odpowiedzialności karnej za czyn
73
zasada prawa karnego; odpowiedzialność karną ponosi jednostka za czyn, który wynika z jej własnej winy, jeśli w chwili popełnienia czynu była poczytalna
zasada wina
74
zasada prawa karnego; odpowiedzialności karnej podlega jednostka, która popełniła czyn, nie może jej przejąć na siebie jednostka inna niż sprawca, choć sposób popełnienia przestępstwa może być różny (np. sprawstwo, podżeganie, pomocnictwo);
zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej
75
zasada prawa karego; kary i środki karne wymierzane za popełnienie czynu zabronionego nie mogą być okrutne, poniżające ani nieludzkie, muszą odpowiadać wadze czynu;
zasada humanitaryzmu
76
zasada prawa karnego; odpowiedzialność karną jednostka ponosi za czyn, który jest niezgodny z prawem w chwili jego popełnienia, a nie za czyn popełniony przed wejściem w życie ustawy;
zasada nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez prawa)
77
zasada prawa karnego; jednostka jest winna dopiero, gdy sąd w wyroku orzeknie jej winę
zasada domniemania niewinności
78
zasaday prawo karnego; jednostka może mieć obrońcę, nie musi także składać niekorzystnych dla siebie zeznań.
zasada prawa do obrony
79
są czynami bezprawnymi (sprzecznymi z normami prawa karnego),
- mają większą niż znikoma szkodliwość społeczną,
-dzielą się na zbrodnie i występki
przestępstwa
80
jak można ścigać przestępstwa
-z oskarżenia publicznego: z urzędu (należą do nich wszystkie poważne przestępstwa) lub na wniosek osoby pokrzywdzonej (przestępstwa o niewielkiej szkodliwości społecznej),
-z oskarżenia prywatnego (pokrzywdzony samodzielnie składa prywatny akt oskarżenia bezpośrednio do sądu),
81
- nie są przestępstwami, są zagrożone karą ograniczenia wolności, arestzu, grzywny do 5000 zł lub środkiem karnym
-mogą się zakończyć tzw. postępowaniem mandatowym (prawo takie mają np. policja, Straż Pożarna, Straż Graniczna, Straż Ochrony Kolei, Straż Miejska, Państwowa Inspekcja Sanitarna, urząd skarbowy).
wykroczenia
82
przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej 3 lat lub karą surowszą
zbrodnie
83
przestępstwo zagrożone grzywną powyżej 30 stawek dziennych, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności powyżej miesiąca
występki
84
przykładowe wykroczenia
przeciwko osobie (np. skłanianie do zebractwa, złośliwe niepokojenie drugiego człowieka)
przeciwko zdrowie (niezachowanie właściwej czystości przy świadczeniu usług, niepoddanie się obowiązkowi szczepienia)
85
sankcje karne podział
kary:
grzywna (pomniejszenie majątku skazanego)
ograniczenie wolności
areszt
pozbawienie wolności
środki karne
a) represyjne:
-pozbawienie praw publicznych-pozbawienie sprawcy przedmiotów pochodzących
z przestępstwa
b)prewencyjne
-zakaz wykonywania zaowdu, kontaktu
c)kompensacyjne
-obowiązek naprawieia szkody
-nawiązka
86
areszt
W prawie cywilnym areszt to jeden ze środków stosowanych w toku egzekucji, służący zmuszeniu dłużnika do zachowania zgodnego z nałożonym na niego obowiązkiem.
W prawie wykroczeń areszt to jedna z kar – odpowiednik kary pozbawienia wolności w prawie karnym materialnym.
87
kara jak odpłata lub sposób resocjalizacji
odpłata- cel zadosciuczynienie, naprawienie szkody, satysfakcja pokrzywdoznego; do ościewecnia, nacisk na surowość
resocjalizacja- prewencja, popularna, nieuchronność kary
88
zasady odpowiedzialności nieletnich za popełnienie przestepstwa
za czyn zabroniony rzadko do 17 roku zyciu; jesli mial 15 lat przy najciezszych wykroczeniach moze odpowiadac przed sadem powszechnm;
Odpowiedzialność karna przed sądem powszechnym za występek dotyczy osoby, która popełniła taki czyn po ukończeniu 17 lat. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu 17 lat, lecz przed ukończeniem 18 lat, sąd zamiast kary może zastosować środki wychowawcze, poprawcze albo
lecznicze przewidziane dla nieletnich.
89
osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie osiągnęła 21 roku życia i w chwili orzekania przed sądem pierwszej instancji nie osiągnęła 24 roku życia; w prawie pracy osoba, która ukończyła 16 lat, a nie ukończyła 18 lat.
młodociany
90
ma na celu wykrycie sprawcy przestępstwa i pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej
postępowanie karne
91
postępowanie karne wg wieku
- osoby, które ukończyły 17 lat, odpowiadają
przed wydziałem karnym sądu powszech-
nego, w sprawach poważnych przestępstw
(np. morderstwa);
-osoby, które ukończyły 13 lat, a nie ukoń-
czyły 17 lat, określane są mianem nieletnich
i odpowiadają przed wydziałem rodzinnym i nieletnich sądu powszechnego,
- sprawcy, którzy w chwili popełnienia czynu
zabronionego nie ukończyli 21 lat, a w cza-
sie orzekania w pierwszej instancji 24 lat,
są określani mianem młodocianych.
92
etapy postępowania karnego
-przygotowawcze (śledztwo)
-główne- rozprawa
-odwoławcze
-wykonawcze (uprawomocnienie wyroku)
93
instytucja polskiego postępowania karnego, która pozwala pokrzywdzonemu działać obok prokuratora lub zamiast niego w postępowaniu karnym.
oskarżyciel posiłkowy
(uboczny badz subsydiarny)
94
prawa strony w postępowaniu cywinym/karnym/administracyjnym
do sądu
do dwuinstacyjnego postępowania
do jawnego rozpatrzenia sprawy
do poszanowania wolności i gonego postępowania
do obrony
do pomocy w postępowabiu
o dowdzenia
do informacji
95
obowiązki strony w postępowaniu cywinym/karnym/administracyjnym
staiwanie sie na wezwanie
powiadomienie organu o zmianie adresu zamieszkania
poddanieme sie ogledzilnom jesli tycyz spraw zdrowotnych
96
prawa świadka w postępowaniu sądowym
uchylebue su e od wypowiedzi jesli ma to narazic jego osobe lub mu najblisza
zadanie by przesluchanie odbylo sie z wylaczniem jawnosci
zastrzezenie danych dot zamieszkania
zloznie wniosku o utajenie danych osobowych
97
obowiązi świadka w postępowaniu karnym
stawienie sie na wezwanie
złozenie przyczemoe
mowienie i niezatajenie prawdy
wyrazanie na przesluchanie na prosbe sadu
98
prawa pokrzywodzonego w postępowaniu karnym
występowania w charakterze strony w postępowaniu przygotowawczym
dopuszczenia do udziału w czynnościach procesowych w toku postępowania przygotowawczego
reprezentowania przez przedstawiciela ustawowego (jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni lub ubezwłasnowolniony) lub osoby, pod której pieczą pozostaje (jeśli jest nieporadny ze względu na wiek lub stan zdrowia)2
-ustanowienia pełnomocnika w toku postępowania³
-domagania się, by okazanie osoby odejrzewanej odbyło się w sposób wyłączający możliwość rozpoznania pokrzywdzonego
* występowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w toku postępowa-
nia głównego
99
obowiązki pokrzywdzonego w postępowaniu karnym
stawienia się na każde wezwanie
organu proceswego, by złożyć
zeznania
powiadomienia organu procesowego o zmianie
adresu zamiesznia lub pobytu
poddania się oględzinom i badaniom lekarskim
100
odwołanie się od wydanego wyroku. W prawie procesowym jest środkiem odwoławczym od wyroku sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji.
apelacja
101
Odwołanie się do drugiej instancji
- w postępowaniu nieprocesowym w sprawach z zakresu prawa cywilnego odwołanie przysługuje o
postanowienia kończącego postępowanie w sprawie;
w postępowaniu procesowym (prawo cywilne i karne) sądami powszechnymi pierwszej instancji mogą być sądy rejonowe (wówczas odwołanie składamy do sądu okręgowego) lub sądy okręgow
(w tym przypadku odwołanie trafia do sądu apelacyjnego)
102
nadzwyczajny środek zaskarżenia od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego w postępowaniu karnym, rozpoznawana przez Sąd Najwyższy; dotyczy uchybień proceduralnych, takich jak: niewłaściwy skład sądu, udział w orzekaniu osoby nieuprawnionej itd
kasacja
103
reguluje stosunki społeczne związane z organami administracji publicznej (rządowej i samorządowej) i wszystkimi podmiotami wykonującymi funkcje administracyjne
prawo administracyjne
104
podział prawa adminstracyjnego
ustrojowe- dot organów administracji publicznej, ich kompetencji
materialne- normy i wzajemne uprawnienia organów i obywateli
procesowe- dot postepowania sadowoadministracyjnego
105
akty admnistracyjne
postanowienia:
akt ktory jest odmowa badz zaswiadczeniem, adr
decyzja administracyjna:
rozstrzyga czesciej merytorycznie sprawe ;nalezaca do kompetencji danego org. poprzez- przyznanie obywatelowi jakiegos uprawnienia, odmowie, cofnięciu, nałożeniu i cofnięicu
105
co moga zrobić niezadowoleni obywatele z dzialnosci organow admnistracji
złiżyć:
skarge- zaniedbenie nienalezety wykonywanie zadan
wniosek- sprawy ulepszenia org, wzmocnienie rpaworządnosci
106
postępowanie administracyjne
postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Według prawa administracyjnego na postanowienie sądu lub organu można złożyć zażalenie, a od decyzji administracyjnej można złożyć odwołanie; decyzja organu drugiej instancji ma charakter ostateczny
107
można ją wnieść po wyczerpaniu środków
zaskarżenia, czyli zażalenia, odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (chyba że skargę wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka)
wnosi się ją w terminie 30 dni od dnia doręczęnia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie; wnosi się ją do sądu administracyjnego za pośrednictwem organu
skarga do wojewódzkiego sądu adminitsracyjnego
108
można ją wnieść od wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie, wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny; wnosi się ją do NSA za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok
skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego
109
- może być podjęta w postępowaniu cywilnim, karnym i sądowoadministracyjnym
- jest próbą ugodowego zakończenia sprawy ze stroną postępowania,
-prowadzi ją instytucja lub osoba wskazana np. przez sąd lub prokuratora,
- - jeśli skończy się powodzeniem, mówimy o zawartej pomiędzy stronami ugodzie.
mediacja
110
- może być podjęty w postępowaniu cywilnym,
- jest dobrowolnym wyborem stron,
- jest określany „niepaństwowym sądem" powołanym na mocy woli stron,
- jego wyrok jest równy mocą wyrokowi sądu państwowego
- w jego składzie nie może uczestniczyć czynny zawodowo sędzia (może sędzia w stanie spoczynku)
- wyrok jest poddany kontroli przez sąd powszechny co do zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego,
arbitraż (sąd polubowny)
111
przykładt sądów polubownych w Polsce
Sad Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej,
Sad polubowny (Arbitrażowy) przy Związku Banków Polskich
Sąd Arbitrażowy przy Konfederacji Lewiatan
112
ma prawo zajmować się wszystkimi rodzajami praw własności przemysłowej, a także prawami autorskimi i zwalczaniem czynów nieuczciwej konkurencji.
rzecznik patentowy
113
są organami wyższego stopnia w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego. Rozpoznają odwołania od decyzji, zażalenia na postanowienia (np. o odmowie wydania żądanego zaświadczenia
samorządowe kolegia odwoławcze
114
dziedziczenie według przepisów prawa spadkowego, mające miejsce, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu albo testament jest nieważny,
dziedziczenie ustawowe
115
stanowisko, zgodnie z którym ośrodki władzy i administracji nie uwzględniają całokształtu interesów określonego społeczeństwa czy państwa, ignorując potrzebę jego harmonijnego rozwoju gospodarczego lub kulturalnego, dbając jedynie o interesy własne, najczęściej własnej grupy interesu.
partykularyzm
