Radiobiologie

Question 1

radiotherapie

Answer 1

toepassen van ioniserende straling met als doel het vernietigen van tumorcellen.

Question 2

werking radiotherapie

Answer 2

• Ioniserende straling  fotonen, elektronen
  o Opgewekt in lineaire versneller  uitwendig lineaire versneller
  o Ontstaan door verval radioactieve stoffen  inwendig brachytherapie.
• Lokale afgifte van energie

Question 3

alfa straling

Answer 3

heliumkern, gaat niet door papier heen.

Question 4

beta straling

Answer 4

elektronen, bereikt weefsel maar alleen oppervlakte

Question 5

gamma straling

Answer 5

fotonen, dit is bij uitwendige bestraling en gaat niet door beton heen

Question 6

ioniserende straling bij radiotherapie

Answer 6

• Opgewekt met lineaire versneller (fotonen of elektronen)
• Vanuit een bron bij brachytherapie (fotonen)
• Met een cyclotron (protonen)

Question 7

Wat doet straling?

Answer 7

Een atoom heeft een kern met elektronen om zich heen. Ioniserende straling schiet een elektron weg. Het ioniserend vermogen is dus het vermogen om een elektron kwijt te raken. Als ioniserende straling water raakt schiet er een elektron weg waardoor H2O+ overblijft. H2O+ kan zich omzetten in H+ en OH radicaal. Radicalen zijn zeer reactief en willen reacties aangaan in het lichaam. Als een radicaal reageert met een ander molecuul, wordt dit molecuul radicaal.

Question 8

directe DNA schade

Answer 8

ioniserende straling maakt DNA direct kapot, wat resulteert in celdood

Question 9

indirecte DNA schade

Answer 9

ioniserende straling valt op andere atomen, waardoor vrije radicalen ontstaan. De radicalen kunnen DNA-schade veroorzaken, wat leidt tot celdood.

Question 10

LET

Answer 10

dichtheid van energie-afgifte langs het spoor van een ioniserend deeltje

Question 11

hoge LET

Answer 11

er wordt veel energie afgegeven over een kleine afstand.
- alfa straling
- DNA direct beschadigd

Question 12

lage LET

Answer 12

Bij een lage LET is er minder energie/afstand of wordt er minder vaak schade veroorzaakt.
- gamma straling
- beschadigt DNA via radicalen

Question 13

Welke LET bij gelijke energie overdracht is effectiever?

Answer 13

hoge LET

Question 14

Welke LET wordt voor klinische toepassingen gebruikt?

Answer 14

lage LET

Question 15

effect straling cellulair

Answer 15

Doel van radiotherapie is vernietiging van kankercellen en sparen van gezonde cellen. Tumorcellen zijn meer stralingsgevoelig dan normale cellen. Om zoveel mogelijk gezonde cellen te behouden, wordt bestraling gefractioneerd. Iedere cel heeft eigen overlevingscurve.

Question 16

Wat gebeurt er bij herhaalde radiotherapie met lagere doses?

Answer 16

hoeveelheid overlevende tumor neemt met stapjes af.

Question 17

fractioneren

Answer 17

totale dosis wordt opgedeeld in kleinere dosis

Question 18

hypofractioneren

Answer 18

fracties groter dan 2 Gy, er worden minder fracties gegeven

Question 19

hyperfractioneren

Answer 19

fracties kleiner dan 2 Gy, er worden meer fracties gegeven; vooral bij kinderen

Question 20

Waarom mag de tijd tussen bestralingen niet te lang zijn?

Answer 20

maligne cellen krijgen dan tijd om te herstellen

Question 21

Waarvan is radiogevoeligheid van een tumor is afhankelijk?

Answer 21

• DNA-reparatiemechanismen
• Fase in de celcyclus
• Reoxygenatie (hypoxie)
• Repopulatie
• Radiosensitiviteit

Question 22

hypoxie tumorcellen

Answer 22

Tumorcellen kunnen zich dusdanig snel delen dat de angiogenese achterblijft. Dit zorgt ervoor dat in sommige gebieden te weinig zuurstof aanwezig is/kan komen. Zo kan het centrum van een tumor necrotisch worden. Als er weinig zuurstof binnen een bepaalde kern zit moet de radiotherapeut een grotere dosis stralingen geven want dan is de tumor relatief resistent voor bestraling.

Question 23

bijwerkingen radiotherapie

Answer 23

heeft te maken met hoe snel delend het weefsel is

Question 24

snel delend weefsel

Answer 24

prolifereren heel snel, er zullen enkelstrengs breuken in prolifererende cellen komen. Deze reageren acuut en herstellen dus snel. Dit komt direct tijdens/na de bestraling tot uiting

Question 25

laat reagerende weefsels

Answer 25

(3-6 maanden na bestraling): hersenen, ruggenmerg, lever en nieren. Schade wordt pas nooit of later (>3 maanden na bestraling) zichtbaar.

Question 26

Therapeutische breedte

Answer 26

verschil tussen effectieve en toxische dosis.

Question 27

Hoe kan therapeutische breedte gedefinieerd worden?

Answer 27

• Fractionering van bestraling, waardoor gezonde weefsels worden gespaard
• Combinatie met chemotherapie of biologicals, wat de radiogevoeligheid van tumorcellen verhoogt.

Question 28

radiosensitieve tumor

Answer 28

heeft een brede therapeutische ratio. Er is een geringe dosis nodig om tumorcontrole te verkrijgen en er is weinig kans op late weefselschade.

Question 29

radioresistente tumor

Answer 29

glioblastoom, sarcoom; heeft een smalle therapeutische ratio.