Metastasering

Question 1

Welke 3 stappen zijn achtereenvolgens nodig voor invasie?

Answer 1

Celadhesie losser maken > basaalmembraan/ECM afbreken > motiliteit ontwikkelen.

Question 2

Invasie van matrix

Answer 2

1. Begint met het los maken van de intercellulaire junctions o.a. door verlies van E-cadherine.
2. migratie door de basaal membraan (detachment) met proteolyse.
3. Begin met matrix afbraak waarin metalloprotease (MMP-9) hoofdrol heeft. Protease heeft hoge expressie in maligne tumoren, het zorgt voor afbraak van collageen IV.
4. De ECM wordt afgebroken met behulp van proteases. Hierbij komen angiogene, chemotactische en groeibevorderende factoren bij
5. De tumorcellen verplaatsen zich door de ECM (locomotion) en manipuleren het ECM > tumor stroma vorming (ECM-exploitatie)

Question 3

Wanneer is er sprake van invasie?

Answer 3

pas wanneer de basaalmembraan doorbroken is

Question 4

Wat is er vereist voor invasie door epithelia?

Answer 4

reorganisatie van cytoskelet

Question 5

Is invasie gekoppeld aan metastasering?

Answer 5

in veel gevallen wel, maar niet altijd. Invasief vermogen betekent niet metastaserend vermogen!

Question 6

Metastase cascade

Answer 6

1. Invasie
2. Locomotion in de ECM zorgt ervoor dat de tumorcellen een bloedvat bereiken.
3. Intravasatie: het bloedvat wordt binnen gedrongen
4. De tumorcellen hebben veranderingen ondergaan om met het bloed mee te stromen (en vervolgens uit het bloedvat te treden (extravasatie)
5. De tumor is in staat om op een andere plek opnieuw te gaan groeien.

Question 7

Valt op basis van de primaire tumor eigenschappen te voorspellen of ze gaan metastaseren?

Answer 7

Hangt af van tumortype, grootte, respons immuunsysteem (host-response), intrinsieke eigenschappen. Morfologie: hoe minder de tumor lijkt op de cel van herkomst, hoe groter de kans? DNA?

Question 8

Invloeden metastasering

Answer 8

• Tumortype: metastasering is grotendeels een intrinsieke eigenschap van het specifieke tumorsoort. Sommige mammacarcinomen metastaseren vlot, andere niet of traag.
• ‘’host’’ response: bijv. immuniteit faciliteert of belemmert kolonisatie. Langdurige suppressie geeft tumoren.
• Andere factoren ‘’nesting site’’
  o Spier en milt zijn ongevoelig voor metastasen (non-permissive kolonisatie sites).
  o Bot juist gevoelig voor metastasen, maar niet alle tumoren kunnen naar bot
  metastaseren.

Question 9

vormen metastasering

Answer 9

lymfogeen, hematogeen, entmetastasering

Question 10

entmetastasering

Answer 10

transcoelomisch/seeding: metastase in lichaamsholte, zoals borst of buik. Er is uitzaaiing in een lichaamsholte of doorgroei daarin. Kan ontstaan na een biopt van een tumor (in het biopt spoor)

Question 11

Hoe gaat lymfatische verspreiding?

Answer 11

Volgen meestal de natuurlijke route van lymfedrainage > d. thoracicus > circulatie. Eerste metastase komt in randsinus en groeit daarna uit

Question 12

schildwachterklier

Answer 12

1e klier, meest proximale lymfeklier in drainage gebied tumor

Question 13

in transit metastase

Answer 13

komt voornamelijk voor bij melanomen. Er wordt uitgroei van tumorcellen gezien in een lymfebaan, voordat een lymfeklier/node bereikt wordt.

Question 14

skip metastase

Answer 14

de metastase omzeilt de gangbare route en loopt van vast in volgende lymfeklier.

Question 15

lymfangitis carcinomatosa

Answer 15

totale blokkade van alle lymfebanen zorgt voor verwijding van lymfevaten.

Question 16

tumor deposit

Answer 16

geen lymfeklier context te zien

Question 17

Wat doen tumoren met lymfevaten?

Answer 17

induceren ze, kunnen ze remodelleren

Tumor producten kunnen hyperplasie van follikels (lymfadenitis) of dilatatie van sinus histiocyten geven (sinus histiocytosis).

Question 18

entmetastasering voorbeelden

Answer 18

• Pleuraholte
• Peritoneumholte
• Pericardholte
• Steekkanaal buikwand metastase na naaldbiopsie levertumor

Question 19

hematogene metastasering

Answer 19

Ook hier komen preferential pathways voor.
1. V. cava type
2. V. porta type
3. Mediaanlijn-type, bijv bij schildklier en prostaat carcinoom, die vooral naar/langs wervelkolom metastaseren.

Question 20

vascular dissemination en homing

Answer 20

In circulatie worden tumorcellen opgeruimd door macrofagen etc. Als klompjes (tumor embolus) hebben cellen wrs meer overlevingskansen. De volgende stap: afremmen en plakken aan endotheel & immigratie.

Question 21

EMT

Answer 21

Waarschijnlijk geen dichotomie (on/off situatie); mogelijk heterogeen.
* Staat onder controle van zgn EMT-inducing transcription factoren
* O.a. TWIST, SNAIL, SLUG of ZEB1. Deze activeren meerdere genen voor een EMT programma. SNAIL en TWIST bevorderen oa E-cadherine in epitheliale tumoren.
* Verhoogde expressie van proteases en mesenchymale genen is in veel invasieve tumoren aanwezig.

Question 22

dormancy fase

Answer 22

groei staat stil; tumorcellen kunnen in niches zich schuilhouden en na 10-20 jaar ontwikkelen

Question 23

Kan het patroon van metastasering voorspeld of verklaard worden?

Answer 23

Globaal geldt: het vasculaire bed/drainage speelt een grote rol, maar dit verklaart niet dat longtumoren vaak naar de bijnier uitzaaien. Diafragma geldt als barriere. We zien zelden metastasen in bijv milt of dwarsgestreepte spiervezels: ‘’unfavorable soil’’. Soil is niet onveranderlijk: in een regenerende lever groeien meta’s sneller. Tumorstroma cellen speelt wss een rol.