16 og 23: Flaviviridae

Question 1

Flestar flaviviridae eru…

Answer 1

…arboveirur.

Question 2

Hepatitis C er ólík öðrum flavi því hún er…

Answer 2

…ekki arboveira svo vitað sé. Hún hefur aldrei ræktast og var skilgreind með erfðatæknilegum aðferðum. Nú greind með t.d. PCR.

Question 3

Hver eru einkenni Hepatitis C?

Answer 3

Meðgöngutími er 2-28 vikur, meðaltal 7,8 vikur. Veldur gulu, svipuð og aðrar veirulifrarbólgur. Sumir verða krónískt viremiskir og helmingur fær þrálátan lifrarsjúkdóm. 20-30% fá skorpulifur. Mörg súbklínísk tilfelli.

Question 4

Hvernig smitast Hepatitis C?

Answer 4

3 smitleiðir (náttúruleg smitleið hérlendis óþekkt):

a) Blóðsmit - nú aðallega sprautufíklar, áður blóðgjafir.
b) Sexuelt smit - sjaldgæft.
c) Smit frá móður til barns (4%).

Question 5

Hvert er algengi mótefna gegn Hepatitis C og hvar er það hæst?

Answer 5

Seroprevalence á heimsvísu er um 1%, hæst 20% í Egyptalandi.

Question 6

Windowperiod í Hepatitis C er…

Answer 6

…2 vikur. Hættulegt upp á blóðgjafir að gera.

Question 7

Þeir sem fá mild einkenni vegna Hepatitis C geta samt…

Answer 7

…þróað með sér þrálátan lifrarsjúkdóm og jafnvel skorpulifur.

Question 8

Hve margir hafa sýkst af Hepatitis C hérlendis?

Answer 8

Meira en 1500 manns, langflestir sprautufíklar. Lágt algengi hér en meðferð í framtíðinni mun verða dýr.

Question 9

Hver er Rx við Hepatitis C?

Answer 9

Interferon og ribavirin.

Question 10

Hvernig er Hepatitis C greind?

Answer 10

Með mótefnamælingum (skimpróf, veiruprótínin eru þar erfðatæknilega framleidd). Með recombinant immunoblot assay staðfestingarprófum. PCR veirumagn er notað til að meta árangur meðferðar. Genótýpun einnig.

Question 11

Hvor er algengari hérlendis, lifrarbólga B eða C og hvort er C algengari í konum eða körlum?

Answer 11

Lifrarbólga C, og hún er algengari í körlum.

Question 12

Hverjir eru áhættuættir fyrir smiti af lifrarbólgu C?

Answer 12

Sprautufíkn - langmesta áhættan. Blóðþegar, blæðarar, kynmök gagnkynhneigðra og heilbrigðisstarfsmenn.

Question 13

Hver er munurinn á lifrarbólgu B og C hvað varðar innflytjendur hérlendis?

Answer 13

Stærra hlutfall nýgreindra með lifrarbólgu B hérlendis eru innflytjendur en þeir sem greinast með lifrarbólgu C.

Question 14

Hver er bygging flaviviridae?

Answer 14

Eru hnattlaga veirur með icosahedral nucleocapsid, hjúp og +RNA. Eru 40-90 nm í þvermál.

Question 15

Hverjir eru sjúkdómar flaviveira?

Answer 15

Oft einkennalausar/litlar sýkingar (þótt flavi valdi líklega verri og útbreiddari sýkingum en nokkur önnur veiruætt). Hitasóttir, útbrot, liðeinkenni. Hitasóttir með blæðingum. Skert lifrarstarfsemi, lifrarbilun. Hhbólga, heilabólga, heila- og mænubólga.

Question 16

Hvað er Dengue?

Answer 16

“Gömul” sýking, fyrst lýst 1780. Aðlöguð að manni sem aðalhýsli, þ.e. maður, moskító, maður. Í Asíu er líka: api, moskító, api.

Question 17

Hvað heitir moskítóflugan sem ber Dengue? :)

Answer 17

Aedes Aegypti. Sýkist þegar hún bítur sýktan einstakling.

Question 18

Hver eru sjúkdómseinkenni Dengue?

Answer 18

Ung

Question 19

Hver eru sjúkdómseinkenni Dengue?

Answer 19

Ungbörn fá oft bara hita og útbrota. Eldri börn/fullorðnir fá ýmist væga hitasótt eða skyndilega háan hita, slæman höfuðverk, vöðva, liðverki, útbrot og brenglað bragðskyn.

Question 20

Hvað er DHF, dengue hemorrhagic fever?

Answer 20

Mjög hár hiti í 2-7 daga, lifrarstækkun, hitakrampar, blæðingar, getur endað í blóðþrýstingslækkun, blóðrásarbilun og losti (DHHS, dengue hemorrhagic shock syndrome). Ef ekki Rx þá deyr fólk á 12-24 tímum.

Question 21

Hve margir veikjast af dengue árlega?

Answer 21

Milli 50 og 100 milljónir, þar af ca. 500.000 fá DHF og þúsundir deyja. Ein aðalorsök spítalainnlagna og dauða meðal barna í SA Asíu.

Question 22

Hvaða serotypur, antigenskt ólíkar, eru til af Dengue veirunni?

Answer 22

4 serotypur, DEN 1-DEN 4.

Question 23

Hvaða serotypur, antigenskt ólíkar, eru til af Dengue veirunni?

Answer 23

4 serotypur, DEN 1-DEN 4. Valda allar sama sjúkdómi og hafa sömu faraldsfræði.DHF er talið geta stafað af sýkingu af einni serotypu í manni sem áður hefur sýkst af annarri serotypu - ónæmið fyrir henni geri sjúkdóminn þá verri.

Question 24

Hverjar eru varnir gegn Dengue?

Answer 24

Ekki bóluefni til en í rannsókn (allar 4 serotypur í einu). Moskítóvarnir, varast að láta vatn standa í ílátum o.s.frv. Passa sig á krabbadýrum og fiskum sem éta lirfur í vatni.

Question 25

Hvar er West Nile veira landlæg?

Answer 25

Í dýrum í Evrópu, Afríku og Asíu. Hefur ekki verið talin skæð í mönnum fyrr en nýlega (1995). Meira virulent stofn varð til, faraldrar af alvarlegum taugasjúkdómi í hestum, fuglum og mönnum.

Question 26

West Nile veiran sem barst til USA 1999 er erfðafræðilega skyld þeirri sem…

Answer 26

…olli faraldri í gæsum í Ísrael 1997 til 2000. (Faraldurinn í Rússlandi 1999 var mannskæður en var ekki í fuglum).

Question 27

Hvernig komst West Nile til Vesturheims?

Answer 27

Villtur farfugl? Ó/löglegur fuglainnflutningur til NY? Veirusýkt moskítófluga með flugvél? Manneskja með viremiu með flugvél? Gert viljandi?

Question 28

Hvernig má fyrirbyggja West Nile?

Answer 28

Ekki mannabóluefni enn, hestabóluefni í framleiðslu. Moskítóvarnir. (veiran viðheldur sér í moskító og fuglum).

Question 29

Hver eru einkenni West Nile sýkingar?

Answer 29

20% fá væg einkenni, hita, höfuðverk, útbrot og GI einkenni í 3-6 daga. Tæplega 1% sýktra fá heilabólgu með hita, hnakkastífleika, rugli, coma, máttleysi og lömunum (oft yfir 50 ára eða ónæmisbældir). Máttleysi áberandi.

Question 30

Hvar finnst Yellow fever/mýgulusótt, hitabeltisgula og hverjir eru hýslar?

Answer 30

Afríku og Suður-Ameríku. Náttúrulegir hýslar eru prímatar (t.d. menn) og moskítóflugur bera hana á milli. Dularfullt að hún sé ekki á Indlandsskaga! Fluttist frá Afríku til Ameríku með þrælaskipum.

Question 31

Hvernig ferla hefur yellow fever?

Answer 31

Api, moskíto, api (maður getur komið þar inn í) og

maður, moskító, maður.

Question 32

Hvaðan kemur veiklaður stofn 17D af Yellow Fever og hvað er gert við hann?

Answer 32

Hann er notaður í lifandi bóluefni fyrir menn, eitt besta veirubóluefnið (t.d. fyrir ferðamenn). Kemur úr náunganum Asibi, var passerað í eggjum ca. 100 sinnum af Theiler og Smith.

Question 33

Hver er hættan með Yellow Fever, faraldsfræðilega?

Answer 33

Hætta á alþjóðlegu hættuástandi - grípa verður til ónæmisaðgerða í Afríku og Ameríku, sem og betri moskítóvarna.

Question 34

Hver eru einkenni Yellow fever?

Answer 34

Veirufjölgun er mest í lifur og þar verður aðalskaðinn, getur líka fjölgað sér í nýrum og hjarta. Veldur blæðingum og háum hita. 20-50% alvarlega veikra deyja á degi 7-10, vegna lifrarskemmda. Skæðastur af öllum arboveirum.

Question 35

Hvernig veira er Japanese encephalitis, JE?

Answer 35

Náskyld West Nile veirunni, gengur í vatnafuglum, svínum og Culex moskító. Ein aðalorsök heilabólga á heimsvísu.

Question 36

Hvernig bóluefni eru til fyrir Japanese encephalitis?

Answer 36

Tvær tegundir, annað japanskt og notað þar (og eitthvað annars staðar), hitt er kínverskt, notað í Kína og Thailandi.

Question 37

Hvernig berst Tick borne encephalitis, TBE?

Answer 37

Eru nokkrar skyldar veirur innan flaviveira, berast með Ixodes maurum úr fuglum og nagdýrum, eru til í Evrópu, Asíu og N.Ameríku. Geta líka smitast með ómeðhöndlaðri geitamjólk eða öðrum dýrum með viremiu.

Question 38

Fyrir hverju þarf að bólusetja fólk sem býr í skerjagarðinum í Svíþjóð og Finnlandi?

Answer 38

Tick borne encephalitis. Bóluefni einnig mikið notað t.d. í Mið-Evrópu. Þar er dánartala 1-2% og 10-20% eftirlifandi eru skertir. Til eru skæðari stofnar.

Question 39

Fyrir hverju þarf að bólusetja fólk sem býr í skerjagarðinum í Svíþjóð og Finnlandi?

Answer 39

Tick borne encephalitis. Bóluefni einnig mikið notað t.d. í Mið-Evrópu. Þar er dánartala 1-2% og 10-20% eftirlifandi eru skertir. Til eru skæðari stofnar.

Question 40

Hvers vegna hefur orðið aukning í arboveirusýkingum síðustu ár?

Answer 40

Fjölgun mannkyns, aukið þéttbýli, eyðing skóga, áveitur, stíflur. Lélegt húsnæði, skólpkerfi og sorphirða. Skortur á vatnsveitum - vatn geymt í ílátum við híbýli. Moskítóvörnum ekki sinnt. Flugsamgöngur. Alþjóðleg hjólbarðaviðskipti.