8: Poxviridae Flashcards
Hvernig er bygging Poxveira?
Þær eru complex en hvorki icosahedral né helical. Stærstar allra veira, 230-270 nm í þvermál.
Hvernig er erfðaefni Pox háttað?
Þær hafa tvíþátta línulegt DNA, tjá yfir 100 polypeptíð og fjölga sér í UMFRYMI hýsilfrumu (spes fyrir DNA veiru!). Tjá ýmis prótín sem hamla ónæmissvari hýsils.
Allar pox valda…
…húðskemmdum ýmist staðbundnum eða systemic.
Hvað þola pox?
Stekrar í hita og þurrki - halda virkni á smájsárgleri í þrjá mánuði, t.d. Drepast í sterkum klór, formalíni og við hitun í 60°C í 30 mínútur.
Hve margar ættkvíslir pox sýkja menn?
4, þar af tvær þar sem maður er eini hýsillinn (bólusótt og molluscum) en hinar fá menn frá dýrum.
Hverjar eru helstu poxveirusýkingar manna og hýslar þeirra?
Variola-bólusótt-pox-maður (sk. í major og minor).
Vaccinia-í tengslum við bólusetningar-maður
Monkeypox-apar og nagdýr (api smitar mann og svo maður mann en svo stoppar hún)
Sláturbóla-orf-kindur, geitur
Molluscum contagiosum-flökku/frauðvörtur-maður.
Variola var fyrsta veiran sem…
…útrýmt var sem villtri veiru.
Hvernig smitast variola?
Loftborið smit, úðasmit og snertismit. Oftast munnvatnsúði sjúklings með útbrot á slímhúðum munns.
Hver er meðgöngutími og sjúkdómsgangur variolu?
12-13 dagar og ekki smitandi á meðan (hentugt!). Veira fjölgar sér í slímhúð og eitlum, fer með blóði til annarra eitla, milta, lifrar o.fl. (primer viremia). Sekunder viremia: veira berst til húðar og slímhúða, höfuð-og vöðvaverkir koma fram og svo útbrot 2-3 dögum eftir það. Mest á höfði, útlimum, öll á sama stigi og líka á lófa/iljar. Ná til allra húðlaga.
1796…
…bólusetti Edward Jenner fyrir smallpox með kúabólu. Var ræktuð seinna á kálfa- og kindaskinni. WHO útrýmingaráætlun kom 1967 og síðasta tilfellið varð 1977 í Sómalíu - útrýmt 1980.
Hvaða mikilvægu atriði stuðluðu að útrýmingu bólusóttar? (5 atriði)
Gott, stabilt og tiltölulega ódýrt bóluefni, gengur ekki í dýrum, þeim sem smita hafa einkenni, ekki krónísk, hættuleg og því einlægur vilji til að losna við hana.
Hvernig lýsir apabóla sér og hvernig smitast hún?
Hún er oft einkennalaus en líkist bólusótt í mönnum. Smitast við snertingu við dýrablóð, nagdýra-eða apabit. Berst ekki mikið frá manni til manns. Bólusóttarbólusetning ver fyrir apabólu líka.
Hvernig smitast cowpox, hver eru einkenni?
Um sár/rispur á húð, ýmist frá dýrum sem smitast hafa af nagdýrum eða beint úr nagdýri í mann. Húðskemmdir myndast oftast á höndum, handleggjum eða andliti. Almenn sjúkdómseinkenni. Dauði hjá ónæmisbældum.
Hvernig lýsir sláturbóla (orf) sér og hvernig smitast hún?
Eitt sár kemur á hönd/framhandlegg. Sársaukafullt og bólga í kring. Smitast við meðhöndlun skepna, kjöts eða ullar. Er meinlaust og batnar sjálft nema hjá ónæmisb.
Hvernig lýsir Molluscum contagiosum sér og hvernig smitast hún?
Margar, bleikleitar litlar bólur á húð, verða perlulaga og gráleitar. Hættulausar, sársaukalausar, geta verið í nokkra mánuði. Algengast í ungum börnum. Smitast með snertingu, sundi, handklæðum, við kynmök. Lagast sjálft en má líka frysta/skafa af. Kemur ekki á lófa eða iljar.
