14: Bóluefni gegn veirum

Question 1

Edward Jenner…

Answer 1

…fattaði þetta með kúabóluna, mjaltastúlkurnar og bólusóttina.

Question 2

Dautt bóluefni…

Answer 2

…er t.d. veirur sem hafa veirð meðhöndlaðar með efnum, getur verið veira sem er klofin og yfirborðsprótín hreinsuð og notuð sem bóluefni. Getur einnig verið yfirborðsprótín, frl. með líftækni. Þarf ónæmisglæða.

Question 3

Hvaða veirubóluefni eru til?

Answer 3

Adenoveirur, lifrarbóla A og B, inflúensa, japönsk heilabólga, tick-born heilabólga, mislingar, hettusótt, rauðir hundar, mænusótt, hundaæði, bólusótt, hitabeltisgula, hlaupabóla, HPV.

Question 4

Hvernig er mótefnasvörun bólusetninga?

Answer 4

IgM eftir 7-10 daga, IgG síðar, hámark eftir 2-6 vikur en lækkar svo. Sekúnder svörun er mun hraðari en frumsvörun (en minni).

Question 5

Inflúensubóluefni veturinn 2014 til 15 er úr…

Answer 5

…veiruhlutum. Fluarix og Vaxigrip. Inflúensa A (H3N2 og H1N1) og B.

Question 6

Hvenær er mislingabóluefnið gefið?

Answer 6

Við 18 mánaða og 12 ára aldur. Ekki gefið þunguðum konum eða ónæmisbældum (veiklaðar veirur).

Question 7

Hettusótarbóluefni er…

Answer 7

…lifandi, veiklaðar veirur. Ekki kjörbóluefni. IgM getur verið neikvætt í klínískri greiningu - mælt með PCR.

Question 8

Rauðu hunda bóluefnið er…

Answer 8

…lifandi veiklaðar veirur. Mikilvægt að þungaðar konur séu varðar, veiran getur sýkt fóstur og valdið skemmdum. Lítil áhætta að bólusetja á fyrsta trimestri.

Question 9

Bóluefni gegn japanskri heilabólgu er…

Answer 9

…dautt bóluefni, 91% vörn, endist í 2 ár. Gefið undir húð. Landlægur sjúkdómur í Japan, Kína, Indlandi og Indónesíu.

Question 10

Hvar er Tick born heilabólga landlæg?

Answer 10

Í “skerjagarðinum” og skóglendi í Mið-Evrópu. Gefið þrisvar og örvunarskammtur eftir 3 ár.

Question 11

Bóluefni gegn hitabeltisgulu er…

Answer 11

…lifandi veiklaðar veirur, 1 skammtur undir húð. Landlægt í Afríku og Norðurhluta Suður Ameríku. Ekki gefið börnum yngri en 4 mánaða.

Question 12

Bóluefni gegn hundaæði…

Answer 12

…er dautt, gefið í húð eða vöðva. Gefa fimm skammta ef bit verður fyrir bólusetningu.

Question 13

Hlaupabólubóluefni er…

Answer 13

…veikluð veira. Fækkar sjúkdómstilfellum og mildar sjúkdóminn. Þeir sem sinna ónæmisbældum láta gjarnan bólusetja sig. Frábending er t.d. meðganga og skert frumubundið ónæmi. Bólusettir sem smitast af varicellu fá væga hlaupabólu…

Question 14

Bóluefni gegn ristli…

Answer 14

…er veikluð veira en ekki í boði hérlendis nú.

Question 15

HPV bóluefni…

Answer 15

…er Gardasil (6, 11, 16 og 18) og Cervarix (16 og 18).

Question 16

Adenobóluefni…

Answer 16

…er lifandi, gerðir 4 og 7. Tvær töflur um munn. Er ekki veikluð! Losnar í meltingarvegi, engin einkenni. Eingöngu notað í herbúðum í USA.

Question 17

Rotaveirubóluefni…

Answer 17

…gefið um munn, lifandi veikluð veira. Ekki í boði hér. Gefið 2, 4 og 6 mánaða.