25 Flashcards
(6 cards)
- Τι γνωρίζετε για την επικρατή και τι για την υπολειπόμενη κληρονόμηση. Ποιες οι διαφορές τους. Δώστε παραδείγματα
Για να εκδηλωθεί μια αυτοσωματική επικρατής διαταραχή δεν είναι απαραίτητο το υπεύθυνο αλληλόμορφο να βρίσκεται σε ομόζυγη κατάσταση. Κατά την αυτοσωματική επικρατή διαταραχή παρουσιάζεται κάθετο πρότυπο κληρονόμησης στο γενεαλογικό δένδρο, δλδ σε κάθε γενιά εκδηλώνεται η νόσος. Η πιθανότητα να προκύψουν απόγονοι με τη νόσο είναι 50% είτε διασταυρώνονται γονείς-φορείς για τη διαταραχή, είτε φυσιολογικό άτομο με γονέα-φορέα της διαταραχής. Πχ, αχονδροπλασία ή οικογενής υπεροχοληστερολαιμία
Στην αυτοσωματική υπολειπόμενη διαταραχή παρουσιάζεται οριζόντιο πρότυπο κληρονόμησης σε οικογενειακά δένδρα. Το υπεύθυνο αλληλόμορφο μεταφέρεται μέσω φορέων (ετεροζυγωτών) από γενιά σε γενιά σιωπηρά χωρίς να προκαλεί διαταραχή παρά μόνο αν βρεθεί σε ομόζυγη κατάσταση. Για να προκύψουν ομόζυγοι απόγονοι θα πρέπει να διασταυρωθούν δύο άτομα φορείς (πιθανότητα προκύψει φορέας 25%) ή ένας ομοζυγώτης με ένα ετεροζυγώτη για τη διαταραχή (πιθανότητα να προκύψει προσβεβλημένος απόγονος 50%). Άτομα ομόζυγα για μια αυτοσωματική υπολειπόμενη διαταραχή προκύπτουν συνήθως σε περιπτώσεις διασταυρώσεων ανάμεσα σε γονείς με συγγένεια εξ αίματος ή σε ενδογαμίες μεταξύ απομονωμένων πληθυσμούς στους οποίους η συχνότητα εμφάνισης του μεταλλαγμένου αλληλομόρφου είναι μεγαλύτερη από το γενικό πληθυσμό. Πχ. ινοκυστική νόσος ή δρεπανοκυτταρική αναιμία
Η συχνότητα με την οποία προσβάλλονται τα θηλυκά και αρσενικά άτομα είναι η ίδια και στις 2 περιπτώσεις.
- Φυλοσύνδετη Επικρατής Κληρονομικότητα. Παράδειγμα
- Φυλοσύνδετη Επικρατής Κληρονομικότητα. ΠαράδειγμαΟι φυλοσύνδετες διαταραχές ή διαταραχές συνδεδεμένες με το Χ χρωμόσωμα διακρίνονται σε επικρατείς και υπολειπόμενες ανάλογα με το αν εμφανίζονται σε γυναίκες ή όχι αντίστοιχα. Στη φυλοσύνδετη επικρατή κληρονομικότητα ο αριθμός των προσβεβλημένων γυναικών είναι ΔΙΠΛΑΣΙΟΣ από αυτό των ανδρών. Βεβαίως λόγω τυχαίας απενεργοποίησης του Χ χρωμοσώματος, οι γυναίκες εμφανίζουν ηπιότερο φαινότυπο. Σε αυτή τη διαταραχή δεν παρατηρείται μεταβίβαση του μεταλλαγμένου αλληλόμορφου συνδεδεμένου με το Χ χρωμόσωμα από τον πατέρα στο γιο. Αντίθετα όλες οι κόρες προσβεβλημένου πατέρα φέρουν το μεταλλαγμένο αλληλόμορφο. Η πιθανότητα να μεταβιβάσει μητέρα (ετερόζυγη για φυσιολογικό και μεταλλαγμένο Χ χρωμόσωμα) τη διαταραχή στα παιδία της είναι 50% (αγόρια και κορίτσια). Παράδειγμα, υποφωσφαταιμική ραχίτιδα
- Φυλοσύνδετη υπολειπόμενη κληρονομικότητα. Παράδειγμα
Διάκριση ανάμεσα σε υπολειπόμενη και επικρατή φυλοσύνδετη κληρονομικότητα γίνεται με βάση την προσβολή ή όχι γυναικών. Προσβάλλονται μόνο ΑΝΔΡΕΣ ημιζυγώτες. Τα ετερόζυγα θηλυκά άτομα δεν προσβάλλονται παρά μόνο σε περιπτώσεις μη ισοζυγισμένης απενεργοποίησης του Χ χρωμοσώματος σε βάρος του φυσιολογικού Χ. Η μεταβίβαση του μεταλλαγμένου αλληλομόρφου δε γίνεται ποτέ από τον πατέρα στο γιο. Η μεταβίβαση στις επόμενες γενιές γίνεται μέσω γυναικών-φορέων, καθότι όλες οι κόρες πάσχοντα πατέρα κληρονομούν το χρωμόσωμα. Υπάρχει πιθανότητα 50% η μητέρα φορέας να μεταφέρει το Χ χρωμόσωμα στους απογόνους της (αγόρια ή κορίτσια). Παράδειγμα, αιμορροφιλία Α, αχρωματοψία πράσινου-κόκκινου
- Πότε θηλυκό άτομο πάσχει από Χ φυλοσύνδετη υπολειπόμενη κληρονομικότητα -> 5 ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
-Σε περίπτωση που παρατηρείται μη ισοζυγισμένη απενεργοποίηση του Χ χρωμοσώματος σε βάρος του φυσιολογικού
-Σε περιπτώσεις μονοσωμίας Χ (σύνδρομο Turner) όταν το μοναδικό Χ χρωμόσωμα φέρει μεταλλαγμένο αλληλόμορφο
-Σε περίπτωση που ανάμεσα στο φυσιολογικό Χ χρωμόσωμα και ένα αυτοσωματικό χρωμόσωμα παρατηρείται μετάθεση που οδηγεί σε απενεργοποίηση του φυσιολογικού γονιδίου του Χ χρωμοσώματος
-Σε περίπτωση de novo μετάλλαξης στο φυσιολογικό Χ χρωμόσωμα
-Σε περίπτωση που το άτομο είναι ομόζυγο για 2 χρωμοσώματα Χ με μεταλλαγμένο αλληλόμορφο
- Ποιες ομάδες γονιδίων οδηγούν σε καρκινογένεση. Δώστε παραδείγματα
Ο καρκίνος είτε έχει κληρονομική εμφάνιση είτε σποραδική αποτελεί γενετικό νόσημα διότι οφείλεται σε μεταλλάξεις γονιδίων. Τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για τον καρκίνο είναι τα ογκογονίδια και τα ογκοκατασταλτικά γονίδια που διακρίνονται σε γονίδια φρουρούς και γονίδια κυτταρικής επιμέλειας.
Τα ογκογονίδια αποτελούν μεταλλαγμένα αλληλόμορφα των πρωτοογκογονιδίων των οποίων τα προϊόντα φυσιολογικά ρυθμίζουν την κυτταρική αύξηση, πολλαπλασιασμό και τον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο. Σε περιπτώσεις μεταλλάξεων παρατηρείται διαρκής κυτταρικός πολλαπλασιασμός, ογκογένεση, και αναστέλλεται η διαδικασία της απόπτωσης. Παραδείγματα τέτοιων γονιδίων είναι τα RET, MET, RAS.
Τα ογκοκατασταλτικά γονίδια φρουροί ρυθμίζουν την πρόοδο του κυτταρικού κύκλου μέσω σημείων ελέγχου και επίσης τον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο. Μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά οδηγούν σε ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό και αύξηση των κυττάρων όπως επίσης και σε αυξημένη επιβίωση, λόγω αναστολής της απόπτωσης. Παραδείγματα αποτελούν τα γονίδια RB1 και tp53.
Τα ογκοκατασταλτικά γονίδια κυτταρικής επιμέλειας κωδικοποιούν προϊόντα τα οποία διασφαλίζουν την ακεραιότητα του γονιδιώματος, μέσω μηχανισμών επιδιόρθωσης, ορθού διαχωρισμού των χρωμοσωμάτων κατά τη μίτωση, προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου σε περιπτώσεις συσσώρευσης μεταλλάξεων. Βλάβη σε κάποιο από τους παραπάνω μηχανισμούς οδηγεί σε καρκινογένεση. Ογκοκατασταλτικά γονίδια κυτταρικής φροντίδας είναι το MLH1 και MSH2.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι σημαντικό ρόλο ως αρνητικοί ρυθμιστές της έκφρασης γονιδίων που κωδικοποιούν πρωτεΐνες είναι τα μη κωδικά microRNA. Συνολικά υπάρχουν 250 μόρια microRNA στον οργανισμό τα οποία «σημαδεύουν» μόρια mRNA ώστε να αποικοδομηθούν ή εμποδίζουν την έκφραση τους. Σε περιπτώσεις καρκίνου παρατηρείται σε ποσοστό 10% των μη κωδικών RNA, τα οποία και καλούνται oncomirs υποέκφραση ή υπερέκφραση.
