botanika Flashcards
(132 cards)
1
Q
Лейкопласт кещдеседі
A
Картоп түйнегінде
Дәнді дақылдарда
Тамырда
2
Q
Колленхима
A
Қабық талшығы
Қабығы қалың, сопақша пішінді тірі жасуша
3
Q
Жабын ұлпасы бөлінеді
A
Өң
Тоз
Қыртыс
4
Q
Су жинаушы ұлпа
A
Ылғал жинайтын, етжеңді жапырақтары бар суккуленттерде дамыған:
агава, алоэ, бозкілем, кактус сабағы, сүттіген
5
Q
Шашақ тамырлар жүйесі тән
A
Пияз
Сарымсақ
Астық тұқымдастар
6
Q
Өсімдіктің бөліну аймағын алып тастаса
A
Тамыр өсуін тоқтатады, жанама тамырлар көптеп түзіледә, тамыр тармақталады, тамыр жүйесі едәуір қуатты әрі тиімді болады
Мысалы, қызанақ
Бул агротехникалық тәсіл
7
Q
Өсімдіктің өсу/созылу бөлімі
A
Жасушаларда ерекшеліктер пайда болады
Алғашқы өткізгіш ұлпалар осы бөлімде түзіледі
8
Q
Өсімдіктің өткізу бөлімінде дамиды
A
Жана тамырлар
Түктер болмайды
9
Q
Тамырдың бірінші реттік қабығы
A
Эпиблема - жасуша қабырғасы өте жұқа, тек сору аймағының тамыр түкшелеріндк түзіледі
Кейін сабаққа жақын жерде екінші реттік қабық түзіледі
10
Q
Орталық цилиндр тұрады
A
Түзуші (перицикл)
2 өткізгіш ұлпа (флоэма,ксилема)
11
Q
Перициклде дамиды
A
Жана тамыр
Ал көпжылдық жуандап өсетін өсімдіктерде одан камбий дамиды
12
Q
Перицикл 2 қабаттан тұрады
A
Қарағай
Шырша
13
Q
Перициклден камбий түзілкді
A
Алма
Емес
Тамыры қарқындап жуан өсетін өсімдіктерде
14
Q
Тамыр арқылы сіңірілген судың жылжу схемасы
A
1) топырақ ылғалы
2) тамыр түкшелері
3) тамыр қабығының жасушалары
4) ксилема тамырлары (түктері)
5) тамырдың орталық цилиндрі
6) сабақ сүрегі тамырлар бойынша жапырақтарға
7) жүйке ішіндегі тамырлар
8) жапырақ жұмсағының жасушалары
9) леп тесіктерімен судың булануы(транспирация)
15
Q
Тамыр сіңірген судың неше пайызын төсімдіктер транспирация барсында бөледі
A
90%
16
Q
Сабақтың ішкі құрылысы
A
1) қабық: өң, тоз, тін (тін/флоэма=мықтылық, беріктік)
2) камбий
3) сүрек
4) өзек
17
Q
Қабықтың тін талшықтары жақсы дамыған
A
Кендір
Зығыр
Пальма
Мақта
Өндірістк жіп, арқан, мата тоқылады
18
Q
Өсімдік аталығы
A
Тозаңқап
Жіпше
19
Q
Өсімдік аналығы
A
Аузы
Мойны
Жатын/Түйін
Тұқымбүршік/Ұрық қалтасы
20
Q
Азот жетіспеген жағдайда
A
Жапырақ өңсіз жасыл түсті болады, сарғайып, уақытынан бұрын түсіп қалады
Өсімдіктердің өсуі баяулайды, бүйір өркендері нашар түзіледі, тамырлардың тарамданув азаяды
21
Q
Жүгеріде азот жетіспесе
A
Ортаңғы жүйкесінен ұлпалары өлі ұлпаларға айналады, жапырақтарының шеттері ширатылады
22
Q
Орамжапырақта азот жетіспесе
A
Төменгі жапырақтары алкызыл және ашық сары түске ие болады
23
Q
Өсімдік энергиясын сіңіру үшін қажет
A
Фосфор
24
Q
Фосфор жетіспесе
A
Жапырақтарда көкшіл-жасыл, сирек қола тәрізді түс пайда болады
Өсімдіктің өсуі, гүлдеуі, жеміс және тұқым беруі тоқтайды
25
Өсімдікте калий
Пиязшық, түйнектерінің өсуіне жағдай жасайды
Тамыр мен сабақтың тірек элементтерін қалыптасуына жауап береді
Судың таралуына көмектеседі
26
Калий жетіспесе
Тамырлар нашар өседі, түйнектер мен пиязшықтар баяу дамиды
Жапырақтары су жетіспегендей солыңқы көрінеді, ал олардың жиегінде күйік тәрізді қоңыр дақтар пайда болады
27
Өсімдіктің суыққа төзімділігін арттырады
К
Р
28
Жетіспесе өсімдік жапырағв сарғаяды, бозғылт болады, ағарады
Mg
N
Fr
29
Енжар тасымал
Тозаңы мен тұқымы жел арқылы тасымалдануы (бақбақ, қайың)
Ылғалға байланысты қарағай мен шырша бүрлерінің ашылып жабылуы
Немесе өсу түрінде қозғалады
30
Настия / көнбістену
Гаттонастия
Мимозаның ұйқылы қозғалысы
Фотонастия (бәйшешек, қызғалдақ)
31
Бидай лептесік мөлшері
1500
32
Күбағыс лептесік мөлшері
150-250
33
Үрмебұршақ лептесік мөлшері
300
34
Үйеңкі лептесік мөлшері
500
35
Жыныссыз жолмен вегетативті көбею ең алғаш рет пайда болған
Көпжасушалы ағзаларда
36
Вегетативті мүшелер арқылв көбею жүзеге асады
1) түрөзгерген мүшелер арқылы
2) телу
3) өсу мүшелерінің бөліктері арқылы
37
түрөзгерген мүшелер арқылы көбею
1) тамырсабақ: жатағын, бидайық, таңқурай
2) мұртша: бүлдірген, құлпынай
3) түйнек: картоп
4) пиязшық: пияз, қызғалдақ
38
өсу мүшелерінің бөліктері арқылы
1) жапырақ
2) сабақ/қалемше
3) тамыр
39
Қалемше арқылы ағаштардан көбейеді
(өсу мүшелерінің бөліктері арқылы)
Тал
Терек
Қараағаш
Үйеңкі
40
Қалемше арқылы бұталардан көбейеді
(өсу мүшелерінің бөліктері арқылы)
Қарақат
Қарлыған
Жүзім
41
Қалемше арқылы сәндік үшін өсірілетін көпжылдық гүлдерден
Қалампыр
Раушан
42
Сұлатпа бұтақты жерге көмгенде бүршіктен түзіледі
Қосалқы тамыр
43
Телу арқылы вегетативті көбею
Жаңа сорттар алынадв
2түрі бар:
1) қалемше арқылы телу
Лабораториялық жағдайларда каллус арқылы вирустық бөлшектері жоқ, жаңа сұрыптарды алуға болады -> БИОТЕХНОЛОГИЯ әдісі
2) көзшелеп телу -> Т әрпі қылып кесу
44
Өздігінен тозаңданады
Егістік бұршақ
Жержаңғақ
Бидай
45
Су арқылы тозаңданады
Су лалагүлі
Тұңғиық
46
Партоногенезбен көбейеді
Бақбақ
Темекі
Орхидея
Кейбір қызылша
47
Эмбриогенез
Өсімдіктердің жынысты көбеюі ьарысында тұқым түзіліп, ұрық қалыптасады: тамырша, сабақша, бүршікше
Аяқталады: ұрықтың өсуімен
48
Постэмбриогенез
Тұқым ұрығының өсу дәне оның жеке ағзаға айналу үдерісі.
Аяқталады: өскін тұқымда жиналған зат есебінен емес, өзі қоректеніп бастағанда
49
Өсу және жас өсімдік сатысы
Өсімдіктің бірінші гүлденуіне дейінгі кезең
Аяқталады: генеративті мүшелердің қалыптасуымен
50
Ересек өсімдік сатысы
Пісіп жетілу / генеративті саты
Аяқталады: жеміс түзілуімен (жынысты көбею фазасы)
51
Қартаю сатысы
Өсімдіктің тұқым мен жеміс түзуін аяқтағанда басталады
Ұлпалар мен мүшелер біртіндеп тозып, өсімдік өледі
52
Құрлықта өсуге бейімделген алғашқы өсімдіктердің бірі
Мүк
Тірек + өткізгіш ұлпалары нашар жетілген
Биіктігі: құрғақ жерде бірнеше см, сулы ортада 70см
Тамыра болмайды, оның орнына ризоид болады
Ризоид - бірнеше жасушалардан тұратын жіңішке жіп тәрізді сыртқы қабықтың өсіндісі. Су және еріген минералды заттарды бойына сіңіреді
53
Мүктер бөлінеді
1) жапырақты мүк:
а. жасыл мүк = көкек мүгі = көкек зығыры
б. ақ мүк = сфагнум
2) бауырмүгі = маршанция = қарапайым мүк -> спорангий түзілетін майда жасыл түсті тақташалардан тұрады
54
Жасыл мүктің ұрықтанған жұмыртқа жасушасы дамиды
Спорангий / қауашақта
55
Споралар дамитын орын
Спорангий
56
Спорофит пен спора хромосома жиынтығы
Спорофит - диплоидты, өйткені ол гаметалардан пайда болған зиготадан түзіледі
Спора - гаплоидты, олар мейоз жолымен түзіледі
57
Гаметофит
Гаметофит - гаплоидты
Гаметалар - митоз арқылы түзіледі
58
Мүктер тіршілігінде басым саты
Гаметофит
59
Гаметофитте түзіледі
Зиготадан диплоидты спорофит “аяқты қауашақ / спорангий” түзіледі
Аяқты қауашақ қоңыр/қою сарв түсті. Хлорофилл болмайды, фотосинтез жүрмейді. Ол паразит секілді гаметофиттен қоректі алады, сол үшін оны кейде паразитті қауашақ деп атайды
60
Қырықжапырақ / папоротниктердің арғы тегі
Риниофит
Қазақстанда олар көпжылдық шөптесін өсімдіктер
Өткізгіш ұлпа жақсы жетілген, тамырсабағы бар, жапырақ астында сорус бар
61
Спорангийлер жиынтығы
Сорус
Спорангий споралар дамитын орын
62
Қырықжапырақтардың көбею циклі
Гаметофит - жүрек пішінді өскінше (1мм)
Гаметофитте жапырақ та, сабақ та болмайды, бірақ төменгі жағында ризоиды болады. Ризоидтың жан-жағынан жыныс жасушалары: аталық спермий мен аналық жұмыртқа жасушалары түзіледі
63
Қырықбуын / плаундардың қазіргі өкілдері
Споралы көпжылдық шөптесін өсімдіктер
Шала бұталар
64
Ашық тұқымдылардың арғы тегі
Қырықжапырақ
Гүлдері жоқ, жеміс түзбейді
Тұқымдары қорғанышсыз, қабыршақта, бүрде ашық орналасады
65
Ашық тұқымдылардың өкілдері
Кәдімгі қарағай
Балқарағай
Шырша
Шренк шыршасы / жатаған шырша
Арша
Зеравшан аршасы
Бозарша / туя
Секвоя
Самырсын
Гинко
Қос масақшалы қылша / эфедра
66
Кәдімгі қарағай қанша үйлі
Бір үйлі
67
Ашық тұқымдылардың көбею ерекшеліктері
Аналығы: қызғылт, көктемде жас өркеннің ұшында болады
Аталығы: жасылдау сары, жас өркеннің түбінде тығыз, топтаса орналасқан
Жыныс жасушалары түзілгенге дейін аталық бүр мен аналық бүрде СПОРОГЕНЕЗ жүреді. Жаңадан пайда болған бүрлерде мейоз жолымен гаплоидты жасушалар түзіледі: аталық = микроспора; аналық = мегаспора
Потом гаметофит түзіледі: аталық = микрогаметофит; аналық = мегагаметофит. Олардың тірі жасушаларынан гамета түзіледі
Қарағайдың аталық гаметалары = спермийлер тозаң қабында болады; аналық гаметалары аналық бүрде түзіледі
Олардың түзілуінің ерекшелігі - эндосперммен бір жұмыртқа жасушасы мен бір гаплоидты жасуша пайда болады
Тозаңданғаннан кейін спермийлер жұмыртқа жасушасына тозаң түтігі арқылы жеткізіледі. Спермийдің біреуі жұмыртқа жасушасын ұрақтандырады
68
Тозаңқаптың = шаң тәрізді тозаңдардың әрқайсысы тұрады
2 қалың қабықтан
2 тыныс саңылауы болатын тозаң түтікшелерден
2 гаплоидты спермийден
69
Споралы өсімдіктерге қарағанда тұқымды өсімдіктердің гаметофиттері
Өздігіген фотосинтездеуге, ризоидтары арқылы топырақтан су мен басқа заттарды соруға қабілеті болмайды
Бұл белгілі бір бөлігі тіршілігін жоятын, гаплоидты жасушалар. Гаметофиттердің тірі жасушаларынан гаметалар түзіледі
70
Қосарлы атауда Карл Линней нащар аударды
Алдын жащып кеткен ғалымдардың сипаттамаларына
Мекен ортасына
71
Торлы-қауырсынды жүйкелену
Емен
Алма
Жөке
Қайың
Қараағаш
Үйеңкі
Түймедақ
72
Торлы-сақсақтәрізді жүйкелену
Канада үйеңкісі
Бегония
Қазтабан
Майсана
Жүзім
73
Жай жапырақты қос жарнақтылар
Қайың
Алма
Бөртегүл
74
Қауырсын-күрделі қос жарнақты өсімдік
Бұршақ
Акация
75
Күрделі саусақты қос жарнақты өсімдік
Талшын
76
Үшқұлақ-күрделі қос жарнақты өсімдік
Беде
Құлпынай
77
Тек күлте жапырақшалары (жай гүлсерікті) дара жарнақты өсімдіктер
Қызғалдақ
Інжугүл
Орхидея
78
Қос гүлсерікті қос жарнақты өсімдік
Раушангүл
Қалампыр
Шырайгүл
79
Қызғалдақ, інжугүл, пиязда болады
6 күлте жапырағы
6 аталығы
3 қалақты аналығы
80
Астық тұқымдастарда болады
2 гүл қабыршағы
3/6 аталығы
2 қалақты аналығы
81
Қырыққабат, шомыр, шалғамда (айқышгүлділерде) болады
4 тостаған жапырағы
4 күлте жапырағы
82
Пальманың іші толы
Қуыс
Борпылдаш ұлпаға
83
Даражарнақтылардың тіршілік формасы
Шөктекті
Камбий түзбейді, сабақтары сүректенбейді (except palma)
84
Қосжарнақтылардың тіршілік формасы
шөп, бұта, ағаш
Камбий түзеді, сабақтары сүректенеді
85
Дара жарнақты астық тұқымдастар
Күріш
Жүгері
Арпа
Сұлы
Бидай
Қарабидай
86
Дара жарнақты лалагүлділер
Лалагүл
Інжугүл
Қызғалдақ
Құртқашаш
Қасқыржем
Бәйшешек
Пияз
Сарымсақ
87
Дара жарнақты су өсімдіктері
Қияқөлең
Жебежапырақ
Эподея
Одан бөлек дара жарнақтыларға жатады: пальма, орхидея, бамбук
88
Бамбук өседі
Тәулігіне 50-100см
89
Дион өседі
Жылына 0,76мм
90
Орталық Америкалық (мексика) орталығы
жүгері
мақта
какао
үрмебұршақ
асқабақ
91
Андылық (Оңт Америкалық) орталық
картоп
кокаинды бұта
хин ағашы
92
Жерортатеңіздік орталық
зәйтүн
жоңышқа
жасымық
орамжапырақ
93
Абиссиналық орталық
құмай
банан
ноқат
арпа
бидай
94
Оңтүстік Азиялық тропиктік орталық
күріш
қант қамысы
95
Шығыс-азиялық орталық
Соя
Тары
96
Оңтүстік-батыс Азиялық орталық
бидай
қарабидай
бұршақ
жүзім
97
Ауылшаруашылығының ең үлкен зиянкестерінің бірі
Көкқасқа шегіртке
98
Пессималдық фактор
Қоректің болмауы
Бәсекелестік
Микроэлементтердің + судың жетіспеушілігі
Жыртқыштар
Паразиттер
99
Бидайдың өсуіне кедергі келтіреді
Гүлкекіре (күрделігүлділер тұқымдасы)
100
Мақта алқабындағв даражарнақты арамшөптер
Бидайық
Қоян арпасы
101
Пестицилтер жиналуы мүмкін
Топырақта
Ағын суларда
Су түбіндегі лайда
Тірі ағза денесінде
102
Полярлық күн мен түнге бейімделген
Ұзақ күн өсімдіктері
Мысалы, ошаған = дурнишник тәуліктің жарық уақыты 21сағат болғанда ғана гүлдейді
103
Тропиктік, экваторлық, қоңырдай белдеулерге және Қазақстанға бейімделген
Қысқа күн өсімдіктері
104
Цитокинин пайда болуына әсер етеді
Жапырақ
Бүршік
Тамыр
105
Ашытқы саңырауқұлақтарв
Біржасушалы колониялы, бір ядролы
106
Мукор = ақ зең
Үлпілдек мақтаға ұқсайды
Тарамдалып кеткен бір ғана алып жасуша
107
Пенициллин алынадв
Пеницилдің 2 түрінен
108
Қалпақшалы саңырауқұлақтардың жемісті денесі тұрады
Қалпақшадан
Түбіртектен
109
Жемісті дене тұрады
Өте көп жіпшумақтан / мицелийден
110
Жеуге жарамды саңырауқұлақтар
Ақ саңырауқұлақ
Қайыңқұлақ
Томарқұлақ
Майқұлақ
Қозықұйрық
Сазқатпа
Түлкіжем
111
Жеуге жарамайтын саңырауқұлақ
Жалған түлкіжем
Жалған түбіртек
Боз арамқұлақ -> ең улы, 10-12 сағат
Шыбынжұт
Көңілкеш
112
Қына пайда болған
саңырауқұлақ + жасыл балдыр
113
Кейбір бактериялар спораның көмегімен тіршілік ете алады
-270 градуста, 10мың жыл
114
Бациллаға мысал
кең тараған шіріту бактериясы = шөп таяқшасы
паразит бактериялар: Кох таяқшасы, ішек таяқшасы, сіріспе таяқшасы
адам ішінің симбионты: ішек таяқшасы
фотосинтездеуші бактерия: спирулина = цианобактерия
115
Үтір пішінді бактерия
Вибрион
Мысалы, холлера вибрионы -> тырысқақ ауруы
Жасушаның бір ұшы тар, бір ұшы кең
116
Ирек немесе бұрама тәрізді бактериялар
Спирилла
Спирохета
Су қоймаларының қауіпсіз мекендеушілері, бірақ ауыр ауруларды да тудырады
117
Бактериялар қолайлы жағдацда бөлінеді
Әр 20-30минут сайын
118
Бактериялар өте көп және аз
көп: топырақтың 15см беткі қабатында
аз: атмосфера ауада 5км жоғарыда
119
Мұхитта бактериялар кездеседі
200м-10кмға дейін
Тірі бактериялар ыстық суда, мұзда да болады
120
Сүтқышқыл бактеряилар қолданылады
Айран, қымыз, сүт, йогурт, малға арналған сүрлем жасауда
Жепшөп өсіруде
Орамжапырақ ашытуда
121
Шарапты бұзып, онв ашытып сіркесуына айналдырады
Сірке қышқыл бактериялар
122
Ауа-тамшылары арқылы, ауырған адамның заты арқылы жұғады
Баспа
Туберкулез
123
Көздің инфекциялық ауруы
Конъюктивит
Теріскен
124
Өте қауіпті жұқпалы ішек ауруы
Тырысқақ = холера
Жуылмаған көкөніс пен дұрыс қайнамаған судан жұғады
125
Ауру жануардың сүтінен және етінен жұғады
Бруцеллез
126
Ауру жануарлардан жұғады
Түйнеме = сибирская язва
127
Топырақта тіршілік ететін анаэробты бактериядан тараладв
Ботулизм = клостериум
Дұрыс емес консервіленген тағамдар, балықтар, шұжықтан жұғады
128
Қоздырушысы топырашта тіршілік ететін бактерия
Ьір жерді жансыз затпен кесіп алғанда жұғуы мүмкін
Сіріспе = столбняк
129
Вирустың пішіндері
Дұрыскөпбұрышты
Шар тәрізді
Таяқша тәрізді
130
Вирустың құрылысы
Нуклеин қышқылы
Нәруызды қабықша - капсид
131
Вируспен зақымдалу кезеңдері
1) ие жасуша мембранасымен қосылу
2) өзінің нуклеин қышқылын ие жасуша цитоплазмасына бүркуі
3) вирустың нуклеин қышқылы ие жасушаның ДНҚсымен қосылуы
4) жасуша вирус бөлшектерін синтездей бастауы
5) түзілген нуклеин қышқылдарв нәруызды қабышшамен жабылады
6) вирус жасушаны тастап келесіні зақымдауға шығады
132
Вируст тудыратын аурулар
Тұмау
Балалардың сал ауруы
Қызылша
Шешек
Ұшық = герпес
ИТИС
Гепатит = сары ауру
Полиомиелит
