FILOZOFIA CHRZEŚCIJAŃSKA (W OKRESIE POPRZEDZAJĄCYM ŚREDNIOWIECZE, DO V W.) Flashcards
(3 cards)
- WIARA A FILOZOFIA CHRZEŚCIJAN.
W tym samym czasie, kiedy powstawały ostatnie systemy
starożytne, neopitagoreizm i neoplatonizm, rozpoczął się rozwój nowej filozofii: filozofii chrześcijan.
Była ona związana z tradycją-starożytną i miała charakter analogiczny do współczesnej sobie filozofii
Greków. Jednakże nie może być pojęta jako wytwór rozwoju greckiej filozofii, lecz zakłada nowy,
własny początek: wiarę chrześcijańską.
Pierwotne chrześcijaństwo, nauka bezpośrednich uczniów Chrystusa, nie było systemem filozoficznym,
nie robiło nawet założeń filozoficznych. Była to głównie nauka moralna. „A oto trzy istnieją zasady
Pańskie” - pisał św. Barnaba - „Nadzieja żywota jako początek i koniec wiary naszej, Sprawiedliwość
jako sądu początek i koniec, i Miłość radosna i weselna jako czynów sprawiedliwych świadectwo”.
Nauka ta streszczała się w trzech pojęciach: poznanie, prawo i zapowiedź, mianowicie poznanie Boga,
prawo moralne i zapowiedź życia pośmiertnego. Nie był to system filozoficzny, ale - był to fundament, na
którym niebawem wzniesiono system zawierający całkowitą teorię Boga i świata, życia i zbawienia.
Zagadnienia metafizyczne pochłaniały w owej epoce umysły i chrześcijanie nie mogli nie szukać
rozwiązania zgodnego z ich wiarą, zwłaszcza gdy dokoła nich poganie głosili rozwiązania z tą wiarą
niezgodne.
- FILOZOFIA CHRZEŚCIJAN A FILOZOFIA GREKÓW.
Chrześcijaństwo zdobywało świat dla swych
idei, ale jednocześnie samo wchłaniało idee obce. Nowi jego adepci, poganie, wnosili z sobą do gmin
chrześcijańskich przekonania wyhodowane przez filozofię pogańską. Niektóre części chrześcijańskiego
poglądu na świat nie były wcale wyznaczone przez pierwotną wiarę, mogły być rozwiązane w ten czy
inny sposób - te stały otworem dla wpływów obcych. Inne były wyznaczone przez wiarę, ale
potrzebowały wyjaśnienia i sformułowania pojęciowego - to było drugie pole dla obcych wpływów.
Pojęcia czerpano głównie z filozofii greckiej, gdyż tam były najdoskonalsze. W okresie zaś, gdy
zaczynało się chrześcijaństwo, pojęcia filozoficzne Greków były tak bardzo przepojone myślą religijną,
że łatwo mogły być przystosowane do każdej wiary.
Posługując się tedy wielorako ideami Platońskimi, Arystotelesowskimi, stoickimi, cynickimi, potem i
neoplatońskimi, formowała się filozofia chrześcijan. Z platonizmu nadawał się do przyjęcia idealistyczny
pogląd na świat i przekonanie o wyższości świata duchowego nad materialnym; z arystotelizmu -
koncepcja Boga jako pierwszej przyczyny i celu świata; ze stoicyzmu - pomysł, że świat materialny jest
przesycony duchem; z cynickiej filozofii - obojętność dla rzeczy doczesnych; nawet sceptycyzm
mógł być pożyteczny, bo odbierając wartość poznaniu zmysłowemu i rozumowemu dostarczał pośrednio
argumentów tym, co w objawieniu i natchnieniu widzieli źródło poznania prawdy.
Ale fundament chrześcijaństwa był już utworzony w nauce Chrystusa, zanim te obce wpływy działać
zaczęły. Oddziałały też one nie na jądro nauki, lecz na jej pojęciowe ujęcie i systematyczne rozwinięcie. Grecja dawała formy dla chrześcijańskiej filozofii, ale gdy formy te były niezgodne z pierwotną wiarą,
Kościół odrzucał je pewną ręką. Są podobieństwa między filozofią wczesną chrześcijan a współczesną im
filozofią pogan; ale są w niej też rysy własne, nie dające sprowadzić się do niczego, co było dotychczas w
filozofii: Bóg na ziemi i w sercach, miłość i łaska jako podstawa życia, osobowe pojmowanie Boga i
stosunku do Boga.
Wcześni myśliciele chrześcijańscy przejęli greckie definicje filozofii, jednakże dali im zwrot odrębny.
Podając np. definicję, że filozofia jest „miłością mądrości”, Jan z Damaszku wyjaśniał, że „prawdziwą
mądrością jest Bóg, więc miłość do Boga jest prawdziwą filozofią”; wymieniając zaś inne określenie, że
filozofia jest „upodobnieniem się do Boga”, dodawał, że może ono być osiągnięte przez mądrość i
poznanie, ale też przez sprawiedliwość i świętobliwość.
- OKRESY FILOZOFII CHRZEŚCIJAŃSKIFJ.
Idee chrześcijańskie, wprowadzone w pierwszych
wiekach do filozofii europejskiej, pozostały w niej stale. Nie zawsze wprawdzie filozofia uświadamiała
sobie swą przynależność do chrześcijaństwa. Szczególny natomiast nacisk na tę przynależność kładła w
pierwszych czternastu stuleciach nowej ery i te stulecia wytworzyły filozofię chrześcijańską w węższym
tych słów znaczeniu.
W tych kilkunastu stuleciach wyodrębniają się znów dwa okresy. Jeden trwał mniej więcej do VI wieku:
to okres, który, wedle przyjętego podziału, należy jeszcze do starożytności; w okresie tym filozofia
chrześcijańska rozwijała się równolegle z pozachrześcijańską. Był to dla niej czas kształtowania i
formułowania zasadniczych doktryn. Podczas gdy późniejsi myśliciele będą doktryny chrześcijańskiej
bronić lub ją wyjaśniać, myśliciele pierwszej epoki dopiero ją ustalali. Najbardziej na tym polu zasłużeni
zwani są Ojcami Kościoła (Patres), a nauka ich - nauką Ojców, czyli patrystyką.
Drugi, bujny okres chrześcijańskiej filozofii po paruwiekowym zastoju zaczął się około VIII w. i trwał
prawie do końca XIV w. Obejmuje on czas średniowiecza. Okres filozofii średniowiecza bywa nazywany
w terminologii przyjętej, choć niezupełnie poprawnej, okresem scholastyki. Był to czas szczegółowego i
systematycznego wykańczania filozofii chrześcijańskiej.
