PATRYSTYKA Flashcards
(3 cards)
- Ze względu na swe zadania filozofia patrystyczna dzieliła się na apologetyczną i systematyczną.
Dwoistość ta pochodziła
stąd, że pierwsze próby filozoficzne chrześcijan wypływały z dwojakich potrzeb, zewnętrznych i
wewnętrznych. Z jednej strony, filozofia miała bronić
wiary chrześcijan na zewnątrz i wobec wrogów wykazywać zgodność jej z wymaganiami rozumu: miało
to być dziełem „obrońców”, czyli apologetów. Z drugiej zaś, dla wewnętrznego użytku gmin niezbędne
było jednolite i konsekwentne zebranie poglądów: to było znów zadaniem systematyków. Apologeci
zależnie od aktualnych sporów i potrzeb, i przez to bardziej fragmentarycznie, opracowywali doktryny
chrześcijańskie. Systematycy natomiast usiłowali opracować w całości chrześcijański pogląd na świat i
oni to znaczyli główne etapy rozwoju filozofii chrześcijańskiej.
- Ze względu na miejsce powstania filozofia patrystyczna dzieliła się na filozofię Wschodu i Zachodu,
na: filozofię Ojców greckich (związanych ze środowiskiem greckim i piszących po grecku) i Ojców
łacińskich (piszących po łacinie).
Głównym ośrodkiem na Wschodzie była Aleksandria ze swą słynną
Szkołą Katechetów; poza tym szkoły i ośrodki filozoficzne istniały w Cezarei, Antiochii, Gazie, a i Ateny
odgrywały jeszcze pewną rolę. Na Zachodzie stolicą filozofii był oczywiście Rzym; ale i kolonie,
mianowicie afrykańskie, wydały wybitnych myślicieli.
Różnica obu grup była nie tylko geograficzna: na Wschodzie filozofia rozwijała się w środowiskach,
gdzie panowało tradycyjne zamiłowanie do spekulacyjnej filozofii i gdzie współzawodnictwo z
pogańskimi systemami było bodźcem do pracy; tam też powstały pierwsze chrześcijańskie systemy. Na
Zachodzie, przeciwnie, praktyczne i trzeźwe środowisko rzymskie wpłynęło na wytworzenie się i wśród
chrześcijan wrogich dla filozofii nastrojów. Długo Zachód wydawał tylko apologetów, nie wydał zaś
żadnego systemu. Z drugiej jednak strony na Wschodzie, gdzie kultura filozoficzna pogan była wysoka,
myśli chrześcijańskiej trudno było wyzwolić się spod jej wpływów; dlatego to patrystyka grecka miała
wysoki poziom, ale była mało samodzielna. Gdy natomiast na Zachodzie powstał wreszcie system
filozofii, to był to system własny i całkowicie odpowiadający duchowi chrześcijaństwa.
- Chronologicznie patrystyka dzieliła się na okres przygotowań i poszukiwań, mniej więcej do soboru
nicejskiego w 325 roku, i na okres po soborze; w tym drugim okresie zostały ustalone podstawowe
dogmaty, poza które prawowierna filozofia wyjść nie mogła.
Rozwój systemów chrześcijańskich patrystycznego okresu, idący ku a) coraz większej samodzielności
wobec obcych i b) coraz większej zgodności z wiarą, przeszedł przez cztery główne fazy: 1) System
gnostyków w II w., będący pochodzenia pozachrześcijańskiego (wschodniego, nie greckiego) i
powierzchownie tylko dostosowany do nauki chrześcijańskiej. 2) System Ojców aleksandryjskich,
głównie Orygenesa, w III w. wytworzony już samodzielnie przez chrześcijańskich myślicieli, ale ciążący
ku systemom greckim. 3) System Ojców kapadockich, głównie Grzegorza Nysseńskiego, w IV w., już po
Nicaeum, opierający się na poprzednim systemie Orygenesa, ale uzgadniający go z tradycją kościelną. 4)
System Augustyna na przełomie IV i V w., w przeciwieństwie do trzech poprzednich będący wytworem
Zachodu, najsamodzielniejszy i najzgodniejszy z wiarą.
Apologeci nie wytworzyli oddzielnych systemów, aleje pracą swą przygotowali. Apologeci Wschodu
przygotowali system aleksandryjski i kapadocki, a apologeci Zachodu, z których najoryginalniejszym
umysłem był Tertulian, stanowili etap myśli chrześcijańskiej poprzedzający Augustyna.
