Hfst 11: De verschillende puncties Flashcards
(33 cards)
Wat is een punctie?
Een punctie is medische handeling waarbij de arts met behulp van holle naald vocht, bloed of weefsel uit het lichaam neemt. Met als doel behandeling (evacuerende punctie) of een onderzoek (diagnostische punctie)
Wat is de functie van verpleegkundigen bij een punctie?
Als verpleegkundige heb je hierbij een ondersteunende en assisterende functie
Wat zijn de voornaamste vormen van een punctie?
- lumbale punctie
- ascitespuntie
- pleurapuntie
Wat is een lumbaal puntie?
punctie met als doel cerebrospinaal vocht op te vangen thv ruggenmergzak mbv dunne holle naald -> ingebracht in de subarachnoïdale ruimte thv lendenwervels
Wat is de punctieplaats van een lumbale punctie?
De punctieplaats is tussen L3 - L4 of L4 - L5, omdat daar ruggenmerg niet kan beschadigd worden.
Wat zijn de indicaties voor een lumbale puntie?
- diagnostisch, bv: vaststellen meningitis, encefalitis, opsporen bloeding rondom hersenen, kwaadaardige cellen, …;
- opvolgen van evolutie van medicamenteuze behandeling;
- contrastvloeistof toe dienen voor beeldvormend onderzoek van het
ruggenmerg, bv: myelografie, ventriculografie…; - therapeutisch, bv: toedienen van cytostatica, cortisone…;
- verdoving toe te dienen;
- het teveel aan liquor te verwijderen zodat druk verminderd thv hersenen. Dit wordt evacuerende lumbaal punctie genoemd, bijvoorbeeld: bij
hydrocefalie; - om drukmeting uit te voeren. Dit wordt lumbale macrometrie genoemd, bv: bij intracraniële hypertensie
Wat zijn de contra-indicaties voor een lumbale puntie?
- trombopenie;
- stollingsstoornissen;
- pt met lumbale vergroeiing of afwijkingen van wervelzuil;
- infecties van wervelzuil;
- intracraniële hypertensie tgv ruimte innemend proces, bv
tumor -> lumbaal punctie kan inklemming van hersenstam tot
gevolg hebben -> oogfundusonderzoek kan indicatie hiervan geven. - patiënt met (vermoeden van) Creutzfeld-Jacob.
Hoe verloopt een lumbaal punctie?
- duur: +- 15min -> zv nuchter
- vpk verantwoordelijk voor: verzamelen en het klaar leggen van het steriel materiaal
- kan zittend of in zijlig -> rug zv zo bol mogelijk gemaakt + zv onbeweegelijk blijven
- wanneer zv in juiste positie: puntieplaats bepalen + aftekenen
- vpk ontsmet omgeving + assisteren arts
- na puntie -> steriel verband op puntieplaats
Wat is de nazorg na een lumbaal punctie?
- zvr moet 2 uur plat in bed blijven liggen;
- als er ook medicatie werd toegediend, moet zv eerst half uur met hoofd wat lager liggen en nadien 2 uur plat.
- zv informeren dat bij rechtkomen hoofdpijn kan optreden;
- rapportage in verpleegdossier:
o het tijdstip van punctie;
o indicatie van de punctie;
o het uitzicht van het lumbaal vocht;
o observatiegegevens van de zorgvrager
Wat zijn de risico’s en complicaties bij lumbaal punctie?
- pijn tijdens en na punctie thv insteekplaats;
- hoofpijn, misselijkheid en braken: postpunctie syndroom (indien pijnmedicatie of andere
behandelingen niet helpen kan bloedpatch) ; - bloeding;
- krachtverlies en verminderd gevoel in de benen;
- infectie ter hoogte van de punctieplaats;
- syncope tijdens een lumbaal punctie;
- epidurale hematoomvorming na een lumbaal punctie
Wat is ascitis?
ophoping van vocht in peritoneale ruimte. Deze ophoping kan in snel tempo optreden of in een periode van meerdere weken. Het is een gevolg van een verstoring van de balans tussen vochtproductie en - opname door het peritoneum.
Wat is een ascitispuntie?
onderzoek waarbij vocht uit de buikholte wordt afgenomen. Dit
gebeurt door met punctienaald links of rechts onder in buikholte te prikken
Wat zijn de indicaties voor een ascitespunctie?
- portale hypertensie die kan ontstaan door;
o hartdecompensatie door verhoogde druk in vena cava inferior;
o leveraandoeningen (levercirrose) door verhoogde druk in poortaderstelsel;
o tumoren in abdomen;
o trombose thv vena porta (pancreasneoplasie, maagneoplasie, chronische pancreatitis); - aandoeningen van peritoneum;
o peritoneale carcinomatosis;
o TBC.
Met welk doel kan een ascitespunctie uitgevoerd worden?
- evacuerende punctie
- diagnostische punctie
- therapeutische punctie
Waarom wordt een evacuerende ascitespunctie uit gevoerd?
- om druk (compressie vermijden) te verminderen (palliatief), dit verlicht zv maar brengt geen genezing;
- drukkende vocht veroorzaakt ernstige en onaangename symptomen bij zv, diafragma wordt naar boven gedrukt, dit kan dyspnoe en cyanose veroorzaken en is ook overbelasting van hartfunctie (circulatie en ademhaling verbeteren).
=> Aan punctienaald wordt een afvoer systeem bevestigd, hierdoor loopt het vocht af.
Waarom wordt een diagnostische punctie uitgevoerd?
uitgevoerd om de aanwezigheid en de aard van het vocht vast te stellen. Via punctienaald wordt het vocht opgevangen voor onderzoek om de oorzaak te achterhalen
Waarin wordt het onderscheid gemaakt in het vocht bij een diagnostische ascitiespuntie?
- exsudaat (ascites met een hoog eiwitgehalte) en transsudaat (ascites met een laag eiwitgehalte).
-> onderscheid is van belang om oorzaak te bepalen, zoals bv: maligne tumoren, nefrotisch syndroom of levercirrose en hierbij behandeling van ascites op af te stemmen. - Chyleuze ascites wijst op verhoogd gehalte van triglyceriden en/of cholesterol en is gevolg van beschadiging of obstructie van ductus thoracicus en/of retroperitoneale lymfevaten.
Wat kan het doel zijn bij een therapeutische ascitespunctie?
De behandeling kan zowel curatief (genezend) als palliatief (comfort) zijn. Na een evacuerende of een diagnostische punctie kan een geneesmiddel ingespoten worden,
bijvoorbeeld: antibiotica, cytostatica …
Hoe verloopt een ascitespunctie?
- zv moet niet nuchter zijn
- vpk verantwoordelijk voor verzamelen en klaarleggen steriel materiaal
- eventueel zv wegen voor onderzoek
- zv liggen met ontbloot bovenlichaam
- arts bepaald punctieplaats en duid deze aan
- ontsmet puntiegebied ruim
- arts voert uit, vpk assisteert
o Diagnostische punctie: vocht opgevangen in daarvoor bestemde steriele recipiënten
o Evacuerende punctie: aan punctienaald wordt afvoersysteem bevestigd, hierdoor loopt vocht af -> arts bepaald max - dek insteekplaats af met steriel verband
- controleer zowel tijdens als na het onderzoek regelmatig bloeddruk van pt
Waaruit bestaat de nazorg van een ascitespunctie?
- Controleer bloeddruk;
- Controleer verband op lekkage
- Laat zv na afloop nog even in bed liggen;
- Wees alert bij eerste opstaan van zv op orthostatische hypotensie en duizeligheid, begeleidt als vpk de zv bij het opstaan;
- rapportage in het verpleegdossier
Wat moet er na een ascitespunctie gerapporteerd worden in het verpleegdossier?
o het tijdstip van punctie;
o indicatie van de punctie;
o de hoeveelheid ascitesvocht;
o het uitzicht van het vocht;
o observatiegegevens van de zorgvrager
Wat zijn mogelijke complicaties na een ascitespunctie?
- syncope: door te snelle evacuatie van ascitesvocht, pijn en angst;
- darm –, lever – of blaasperforatie;
- buikklachten na punctie;
- infectie van punctieplaats: tgv onsteriel werken;
- bacteriële peritonitis;
- lekkage van ascites uit punctieplaats (alleen na evacuerende punctie);
- bloeding buikwand (zeldzaam);
- fistelvorming: pt moet minstens 1 uur in rechter zijligging;
- eiwittekort: patiënt verliest bij evacuerende punctie eiwitten via ascitesvocht, bij verlies van 2 liter ascitesvocht worden er albumines IV toegediend
Waaruit bestaat de buitenkant van de longen?
De longen zijn omgeven door een luchtledige zak. Dit zijn longvliezen of de pleurabladen en deze bestaan uit:
* Pleura visceralis = longvlies (het vlies dat het orgaan omgeeft);
* Pleura pariëtalis = borstvlies.
Wat is een pleurapunctie?
=> invasieve ingreep, die erin bestaat lucht of vocht op te nemen uit de pleuraholte door middel van een naald.
-> bij bepaalde aandoening: luchtledige zak rond longen gevuld wordt met vocht, lucht of bloed waardoor de longfunctie min of meer belemmerd wordt
