Hoofdstuk 11: Het spijverteringsstelsel en voeding

Question 1

Het spijsverteringsstelsel

Answer 1

Omvat alle organen die een gemeenschappelijke functie hebben: nutriënten in het lichaam brengen
Mond, keelholte, slokdarm, maag, dunne darm, dikke darm, rectum en anus

Question 2

Maagdarmkanaal (Gastro-intestinale tractus GI)

Answer 2

Holle buis van mond tot anus
Lumen: ruimte binnen holle buis waar voedsel en vloeistoffen reizen
Vier bijhorende organen: speekselklieren, lever, galblaas en pancreas

Question 3

Vier lagen van het maagdarmkanaal

Answer 3

Mucosa: binnenste weefsellaag waarlangs voedingsstoffen passeren om in het bloed te komen
Submucosa: laag bindweefsel die bloedvaten, lymfevaten en zenuwen bevat
Muscularis: verantwoordelijk voor beweging, bestaat uit twee/drie sublagen van glad spierweefsel, vezels cirkelvormig georiënteerd rond lumen
Serosa: dun bindweefselomhulsel dat de andere lagen beschermt en het spijsverteringsstelsel aan de wanden van de lichaamsholten bevestigt

Question 4

Vijf basisprocessen bewerkstelligen de functie van het spijsverteringsstelsel

Answer 4

1. Mechanische verwerking en beweging: kauwen breekt voedsel in kleinere stukjes en twee soorten bewegingen mengen de inhoud van het lumen en stuwen het naar voren
2. Secretie: vloeistof, zuur, gal, slijm, … worden op verschillende plaatsen in het maagdarmkanaal uitgescheiden en hormonen die spijsvertering reguleren worden uitgescheiden in bloedbaan
3. Spijsvertering: de inhoud van het lumen wordt zowel mechanisch als chemisch afgebroken tot steeds kleinere deeltjes, die uitmonden in voedingsmoleculen
4. Absorptie: voedingsmoleculen passeren de mucosale laag van het maagdarmkanaal en komen in het bloed of de lymfe terecht
5. Eliminatie: onverteerd materiaal wordt via de anus uit het lichaam verwijdert

Question 5

Twee soorten beweging helpen de spijsverteringsprocessen

Answer 5

Peristaltiek: stuwt voedsel verder
Segmentatie: mengt voedsel

Question 6

Drie soorten tanden

Answer 6

Scherpe snijtanden: snijden voedsel
Puntige hoektanden: scheuren voedsel
Premolaren en kiezen: malen en pletten voedsel

Question 7

Samenstelling tand

Answer 7

Kroon: zichtbaar gebied, bedekt met laagje email, botachtige levende laag (dentine) onder glazuur
Wortel: gebied onder de tandvleesrand
Zachte binnenste pulpholte met bloedvaten die dentine van bloed voorzien en zenuwen die pijn veroorzaken

Question 8

Gingivitis

Answer 8

Tandbederf doet het zachte tandvlees rond de tand ontsteken

Question 9

Parodontitis

Answer 9

Verval dat het eriodontale membraan doet ontsteken

Question 10

Drie paar speekselklieren

Answer 10

Parotisklier
Sublinguale klier
Submandibulaire klier

Question 11

Vier bestanddelen speeksel

Answer 11

Mucine
Speekselamylase
Bicarbonaat
Lysozym

Question 12

Mucine

Answer 12

Dlijmachtig eiwit dat voedseldeeltjes bij elkaar houdt zodat ze makkelijker kunnen worden doorgeslikt

Question 13

Speekselamylase

Answer 13

Begint het proces van het verteren van koolhydraten

Question 14

Bicarbonaat

Answer 14

Houdt de pH van de mond tussen 6,5 en 7,5 (optimaal voor speekselamylase)
Helpt tanden te beschermen tegen zuurproducerende bacteriën

Question 15

Lysozym

Answer 15

Remt groei van bacteriën

Question 16

Vier stappen van de slikhandeling

Answer 16

1. Het slikken begint wanneer de tong het voedsel in de keelholte duwt
2. Spieren houden de slokdarm gesloten voor het slikken
3. Het zachte gehemelte gaat omhoog om de doorgang naar de neusholte af te sluiten
4. De epiglottis buigt om de luchtpijp af te sluiten en de slokdarm te openen

Question 17

Slokdarm

Answer 17

Spierbuis bestaande uit skelet- en gladde spieren die keelholte met de maag verbinden
Voedsel transporteren door peristaltische samentrekkingen, zelfs tegen de zwaartekracht in
Onderste slokdarmsfincter gaat kort open als voedsel arriveert en sluit nadar het in de maag is terechtgekomen → voorkomt dat maaginhoud terugvloeit naar slokdarm

Question 18

Zure reflux

Answer 18

Sluitspier functioneert niet goed waardoor zuur maagvloeistof terugstroomt naar slokdarm en voor brandend gevoel zorgt (brandend maagzuur)

Question 19

Hiatus hernia

Answer 19

Aandoening waarbij deel van maag naar boven in de borst steekt via een opening in de middenrifspier

Question 20

Drie belangrijkste functies van de maag

Answer 20

Voedselopslag tot het kan verteerd en opgenomen worden
Verteert eiwitten met behulp van sterke zuren en eiwitverterende enzymen, spiercontracties vermengen afscheidingen met voedsel en duwen mengsel naar dunne darm
Regelt de snelheid waarmee voedsel in dunne darm terechtkomt

Question 21

Maagsap

Answer 21

HCl + slijm + pepsinogeen
1-2 liter maagsap per dag, grootste deel onmiddellijk na maaltijd
Zure pH van 2
Verteert de maag niet omdat sommige cellen aan de binnenkant van de maag en maagklieren voortdurend een beschermende barrière van slijm vormen

Question 22

Pepsinogeen

Answer 22

Voorlopermolecuul dat eiwitverterend enzym wordt (pepsine) wanneer het wordt blootgesteld aan waterstochloride (HCl) in maag

Question 23

Chyme

Answer 23

Waterig mengsel van gedeeltelijk verteerd voedsel en maagsap dat in de dunne darm wordt afgeleverd

Question 24

Pyloryssfincter

Answer 24

Reguleert snelheid van transport naar dunne darm

Question 25

Twee belangrijkste functies dunne darm

Answer 25

Spijsvertering: maag verteert eiwitten gedeeltelijk tot kleinere peptiden, eiwitvertering gaat verder in dunne darm waar ook koolhydraten en lipiden verteert worden Absorptie: eiwitten, koolhydraten en lipiden worden afgebroken tot afzonderlijke aminozuren, monosachariden, vetzuren en glycerol die klein genoeg zijn om door slijmvliescellen naar het bloed te worden getransporteerd

Question 26

Drie regio's van de dunne darm

Answer 26

Duodenum Jejenum Ileum

Question 27

Duodenum

Answer 27

Twaalfvingerige darm Waar grootste deel spijsvertering plaatsvindt

Question 28

Lactealen

Answer 28

Transporteren voedingsstoffen naar grotere lymfevaten en terug naar bloed

Question 29

Hulporganen van het spijsverteringsstelsel

Answer 29

Pancreas Speekselklieren Lever Galblaas

Question 30

Pancreas

Answer 30

Alvleesklier Endocriene klier die hormonen (insuline en glucagon) in bloed afscheidt Exocriene klier die producten rechtstreeks produceert en uitscheidt in kanalen die naar het spijsverteringskanaal leiden

Question 31

Drie spijsverteringsenzymen van de pancreas

Answer 31

Proteasen: enzymen die eiwitten verteren Pancreasamylase: zet vertering van koolhydraten voort Lipase: lipideverterend enzym

Question 32

Lever

Answer 32

Produceert gal Verschillende functies die bijdragen tot homeostase

Question 33

Gal

Answer 33

Waterig mengsel dat elektrolyten, cholesterol, galzouten lecithine (fosfolipide) en bilirubine (pigment) bevat

Question 34

Galzouten

Answer 34

Emulgeren lipiden in dunne darm: breken in kleinere druppels tot ze klein genoeg zijn om te worden verteerd door lipasen uit de pancreas

Question 35

Hepatisch portaalsysteem Leverportaalsysteem

Answer 35

Transporteert voedingsrijk bloed van de spijsverteringsorganen naar de lever via de hepatische poortader

Question 36

Galblaas

Answer 36

Slaat gal op tot dat het nodig is Door de lever geproduceerde gal stroomt via kanalen naar de galblaas, deze controleert de gal door het meeste water te verwijderen en de geconcentreerde gal op te slaan tot het nodig is

Question 37

Dikke darm

Answer 37

Absorbeert de meeste resterende voedingsstoffen en water en slaat het nu bijna vaste afvalmateriaal op tot het vernietigd kan worden Grotere diameter dan dunne darm, maar is slechts half zo lang

Question 38

Cecum

Answer 38

Blinde darm Buidel die chymus van de dunne darm ontvangt Overgang van dunne darm naar dikke darm

Question 39

Vier delen dikke darm

Answer 39

Stijgende dikke darm (ascending) Transversale dikke darm Dalende dikke darm (descending) Sigmoïde dikke darm

Question 40

Appendix

Answer 40

Vingerachtig zakje dat zich uitstrekt vanaf de blindedarm

Question 41

Chylomicronen

Answer 41

Komen terecht in permeabele lactealen en reizen door lymfevaten totdat lymfe wordt teruggevoerd naar de veneuze bloedvaten nabij het hart

Question 42

Drie hormonen die de vertering reguleren

Answer 42

Gastrine Secretine Cholecystokinine (CCK)

Question 43

Gastrine

Answer 43

Wanneer de maag zich uitstrekt om voedsel op te nemen, verhogen neurale reflexen de maagperistaltiek en de secretie van maagsap Aanwezigheid van eiwitten stimuleert maag om gastrine vrij te geven, wat het vrijkomen van nog meer maagsap triggert

Question 44

Secretine

Answer 44

Stimuleert de pancreas om water en bicarbonaat af te scheiden om het zuur te neutraliseren Wordt getriggerd door zuur

Question 45

Cholecystokinine (CCK)

Answer 45

Stimuleert de pancreas om meer verteringsenzymen af te scheiden Wordt getriggerd door vetten en proteïnen

Question 46

Eenvoudige koolhydraten

Answer 46

Aangetroffen in natuurlijke voedingsmiddelen zoals fruit, groenten en honing

Question 47

Complexe koolhydraten

Answer 47

Bronnen: zetmeelrijke groenten (aardappelen, bonen) en granen (tarwe, rijst, haver)

Question 48

Verzadigde vetten

Answer 48

Twee waterstofatomen voor elk koolstofatoom in hun vetzuurstaart Vast

Question 49

Onverzadigde vetten

Answer 49

Missen één of meer paren waterstofatomen in hun vetzuren wat leidt tot dubbele binding tussen aangrenzende koolstofatomen en een knik in de staart Vloeistof

Question 50

Transvetten

Answer 50

Gebruikt in commerciële bakproducten, in plantaardig bakvet en margarine; verhogen LDL-cholesterol en vergroten risico op hart- en vaatziekten

Question 51

Essentiële aminozuren

Answer 51

Acht van de twintig aminozuren die het lichaam niet zelf kan aanmaken en dus uit voeding moet halen

Question 52

Wateroplosbare vitaminen

Answer 52

Worden makkelijker geabsorbeerd dan vetoplosbare vitamines, maar worden slechts kort opgeslagen en snel via urine uitgescheiden

Question 53

Vetoplosbare vitaminen

Answer 53

Worden makkelijker opgenomen als er vet in voeding zit

Question 54

Basal Metabolic Rate (BMR)

Answer 54

De hoeveelheid energie dat men nodig heeft om alle essentiële activiteiten (dus zonder fysieke activiteit) uit te voeren

Question 55

Body Mass Index (BMI)

Answer 55

Gewicht (in kg) gedeeld door het kwadraat van lichaamslengte (in meter) Ondergewicht: lager dan 18,5 Gezond gewicht: vanaf 18,5 tot 25 Overgewicht: vanaf 25 tot 30 Obesitas: 30 en hoger

Question 56

Lactose-intolerantie

Answer 56

Volwassenen hebben minder lactase (enzym) in hun darmen om lactose te verteren Kaas en yoghurt kan men meestal wel eten omdat de lactose in deze producten reeds verteerd is

Question 57

Maagzweren

Answer 57

Pijnlijke erosies van slijmvlies van maag of twaalfvingerige darm Vaak veroorzaakt door ‘Helicobacter pylori’; één van weinige bacteriën die kan overleven in zure omgeving van maag Oorzaak: overmatig gebruik aspirine of niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen

Question 58

Coeliakie

Answer 58

Glutenintolerantie Immuunsysteem reageert op gluten door de villi in de dunne darm te beschadigen of te vernietigen → slechte opname allerlei voedingsstoffen Erfelijke aandoening, prevalentie van 1/130 personen Diagnose door bloedonderzoek naar bepaald auto-antilichaam in bloed

Question 59

Diverticulose

Answer 59

Zwakte in de wand van de grote darm Ervaren meestal geen ongemak, maar soms raken divertikels geïnfecteerd of ontstoken (diverticulitis) → antibiotica Oorzaak: onvoldoende voedingsvezels

Question 60

Dikkedarm poliepen

Answer 60

Niet-kankerachtige gezwellen De meeste poliepen worden geen kankers, maar de meeste darmkankers starten wel met poliepen, waardoor deze verwijderd worden

Question 61

Hepatitis

Answer 61

Leverontsteking veroorzaakt door virussen of giftige stoffen

Question 62

Hepatitis A

Answer 62

Overgedragen door besmet voedsel of water Veroorzaakt korte ziekte, herstel Vaccin beschikbaar maar niet noodzakelijk

Question 63

Hepatitis B

Answer 63

Verspreidt zich via bloed of lichaamsvloeistoffen Kan zonder behandeling leiden tot leverfalen Vaccinatie mogelijk Symptomen: geelzucht, misselijkheid, vermoeidheid, buikpijn, artritis

Question 64

Hepatitis C

Answer 64

Overgedragen via besmet bloed Kan jarenlang sluimerend blijven maar toch de lever beschadigen Ernstige gevallen kunnen leiden tot chronische hepatitis, cirrose of leverkanker

Question 65

Galstenen

Answer 65

Overmatig cholesterol in de gal slaat calcium en galalten neer, waardoor harde kristallen worden gevormd Slechts 20% van galstenen veroorzaakt problemen, maar als ze te groot zijn kunnen ze de galstroom belemmeren en hevige pijn veroorzaken