Huidtumoren: van premaligne naar maligne Flashcards
Lagen en cellen van de huid?
De huid bestaat respectievelijk uit de volgende lagen: epidermis, dermis en subcutis.
De epidermis is voornamelijk opgebouwd uit keratinocyten, melanocyten (eumelanine, pheomelanine) en Langerhans cellen (APC).
De verschillende lagen van de epidermis zijn (van diep naar oppervlakkig) stratum basale, stratum spinosum, stratum granulosum, stratum lucidum, stratum corneum.
Melanoom, plaveiselcelcarcinoom en basaalcelcarcinoom?
Een melanoom ontstaat uit melanocyten (in het stratum spinosum).
Daarentegen ontstaan het plaveiselcelcarcinoom, actinische keratosen en basaalcelcarcinoom uit het stratum basale.
Het basaalcelcarcinoom (BCC) komt in Nederland zo’n 48.000 keer per jaar voor. Het plaveiselcelcarcinoom (PCC) 12.300 keer per jaar. Het melanoom 6.000 keer per jaar.
Incidentie van huidkanker?
De kans op huidkanker is 1/5.
De afgelopen decennia is de incidentie van huidkanker op de romp erg toegenomen. De oorzaken hiervan zijn de huidige zoncultuur, solarium, immunosuppressie, vergrijzing, surveillance en awareness.
Non-melanoom huidkanker komt in 90% van de gevallen voor, hiervan is 75% basaalcelcarcinoom en 20% plaveiselcelcarcinoom. In 10% van de gevallen zijn het maligne melanomen. De incidentie van huidkanker neemt nog steeds verontrustend toe.
Wat zijn de risicofactoren voor huidkanker?
Genetica o Pigment onafhankelijke genen o Pigment afhankelijke genen: hoe lichter het huidtype, hoe groter de kans op DNA-schade door UV-straling. Leeftijd en geslacht UV-expositie o Leeftijd o Intermittend & cumulatief o Verbranding o UVB, UVA/PUVA Dermato-oncologische voorgeschiedenis Iatrogene factoren o Immuunsuppressie o Fototherapie o Radiotherapie o Arseen Leefstijl: roken, BMI, alcohol, SES, koffie - Chronische ulcera - Fenotype Huidskleur (huidtype I volgens Fitzpatrick) Virusinfectie: HPV, HHV 6
UVA en UVB straling?
UVA-straling en UVB-straling zijn in staat om de huid te bereiken. 90% van de straling is UVA.
UVA is langgolvige straling en komt dan ook dieper in de huid terecht (tot en met dermis). UVA zorgt voornamelijk voor huidveroudering.
UVB-straling is kortgolvig en blijft oppervlakkiger in de huid (alleen in de epidermis). UVB zorgt voor verbranding van de huid.
Invloed van UV-straling op DNA.
UV-straling geeft zowel direct als indirect schade.
Direct zorgt het voor DNA-schade, wat kan leiden tot een p53-mutatie.
Indirect heeft UV-straling een immunosuppressief effect, wat ervoor zorgt dat ziekten makkelijker kunnen ontwikkelen.
Werking UVA en UVB voor: Huidverdikking Pigmentatie Vitamine D aanmaak Zonnebrand Mutaties Tumoren Huidveroudering Immuunsuppressie
Huidverdikking: Alleen UVB Pigmentatie: UVA en UVB Vitamine D aanmaak: alleen UVB Zonnebrand: beide, vooral UVB Mutaties: beide Tumoren: beide Huidveroudering: alleen UVA Immuunsuppressie: beide
Voorloper van:
Basaalcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom
Melanoom
Basaalcelcarcinoom: geen
Plaveiselcelcarcinoom:
- Intra-epitheliale carcinomen/ CIS
- Actinische keratosen (cutane pigment)
- Morbus Bowen
Melanoom
- Melanoma in situ
- Lentigo maligna
- Congenitale melanocytaire naevi (CMN)
Wat is actinische keratose?
Actinische keratose is een cutane premaligniteit. Histologisch is dysplasie in de onderste laag van de basaalmembraan (stratum basale) zichtbaar. De uitrijping richting het stratum corneum is verminderd, waardoor er cellen met kern in deze laag terecht komen (wat normaal niet het geval is). Dit wordt parakeratose genoemd. De elastinevezels in de huid gaan kapot.
De prevalentie van actinische keratosen boven de 50 jaar is 30% van de maanden en 10% van de vrouwen.
Des te meer AK’s, des te hoger de kans op PCC.
Wat is Morbus Bowen?
Een in situ plaveiselcelcarcinoom/ intra-epidermaal plaveiselcelcarcinoom. Het is meestal solitair, soms multipel.
Het kan overal voorkomen, vaak op een plek, ook op de slijmvliezen (vaak HPV geassocieerd).
De kans op progressie naar een plaveiselcelcarcinoom is 3-10%.
Wat is het therapiebeleid bij actinische keratose en Morbus Bowen?
Als je er niet zeker van bent moet er altijd een biopt worden genomen.
Lokale destructie: bij een of enkele laesies o Cryotherapie (bevriezen) o Curettage/ elektrocoagulatie o Excisie (allen bij Bowel) Veldbehandeling (grotere gebieden): bij multipele laesies o Efudix crème (5-fluorouracil) o Aldara crème (imiquimod) o Fotodynamische therapie (PDT) o Dermabrasie/ Peeling
Wat is 5-fluroouracil (efudix)?
Het is een cytostaticum en zorgt voor lokale chemotherapie. Het moet twee tot vier weken lang, tweemaal daags worden gebruikt.
Het wordt gegeven bij AK’s, superficiële BCC’s en Morbus Bowen.
Het voordeel is dat het een veldbehandeling is en door de patiënt zelf kan worden gedaan.
Het nadeel is dat er een allergie of lokale reactie kan optreden als bijwerking en dat er veel gevraagd wordt van de therapietrouw van de patiënt.
Wat is Imiquimod 5% crème (Aldara)?
Het is een immunomodulator. Het wordt vier weken lang drie keer per week gegeven bij AK.
Bij BCC moet het een keer per dag, vijf dagen per week gedurende 6 weken worden gebruikt.
Nadelen zijn dat 1-10% systemische bijwerkingen krijgt. Ook zorgt het voor lokale reacties en kan het enkel gebruikt worden bij een beperkt oppervlak.
Wat is Ingonol mebutaat crème (Picato)?
Het komt van de plant Euphorbia peplus (tuinwolfsmelk).
Het zorgt voor apoptose en een immuunrespons (door activatie van proteïne kinase C).
Voor het gelaat wordt 150 microgram voor 3 dagen gegeven en voor het lichaam 300 microgram voor 2 dagen. Het is niet geregistreerd voor BCC.
Voordeel is dat het een korte behandelduur heeft en dus patiënten sneller therapietrouw zijn.
Nadelen zijn dat het lokale reacties geeft en het op een beperkt oppervlak werkt.
Hoe werkt fotodynamische therapie (PDT)?
Hierbij treedt de volgende reactie op:
O2 + licht + fotosensitizer (5-aminolevulinezuur, methylaminolevulinaat) –> protoporfyrine IX.
De zuurstofradicalen zorgen voor apoptose en necrose.
Nadelen zijn dat het een dagbehandeling is en er is veel pijn.
Voordelen zijn therapietrouw en fraaie genezing. Tegenwoordig weet men dat het effect ook via normaal daglicht gevormd kan worden.
