11 - Vorming Nederlandse Landschap

Question 1

Kwart van NL ligt door hoogteverschil onder zeespiegel > hier leeft ruim 60% van bevolking

NL wordt op grond van deze hoogte verschillen ingedeeld

Answer 1

Hoog Nederland (vooral zand)

Laag Nederland (vooral zeeklei)

Question 2

Quartair Bestaat uit

Answer 2

Holoceen ( 0,01 mj jaar)

Pleistoceen (2,61mj jaar)

Question 3

Voornaamste kenmerk quartair

Answer 3

quartair is grote aantal temperatuur schommeling met
ijstijden(glacialen)
en warme tijden (interglaciaal)

Question 4

Mogelijke oorzaken temperatuurschommelingen

Answer 4

• Verandering stand aardas
• verandering hoeveleheid stof in atmosfeer -zonnevlekken (periode van minder activiteit/energie van zon)
• Verandering CO2 in atmosfeer
• meer ijs door gebergtevorming

Question 5

in NL (ca 2,6 mljn jaar geleden) te verdelen in 3 kleinere tijdvakken:

Answer 5

Preglaciaal: periode van glacialen en interglacialen

Glaciaal: voorlaatste ijstijds vond plaats (de saale-ijstijd)

Postglaciaal: Verdeeld in een interglaciaal (eemien) en een glaciaal weichselien

Question 6

Preglaciaal Pleistoceen in NL

Answer 6

periode van glacialen en itnerglacialen > waarschijnlijk geen ijsbedekking geweest maar wel een ijstijd zelf.

Tijdens glaciaal daalde zeespiegel > noordzee viel droog > pas na ijstijd/tijdens smelten kwam er grote hoeveelheden smeltwater de rivieren in met veel sediment uit ardennen en duitse middelgebergte > (basis van land)puinwaaier van honderden meters dik > vooraal oosterlijke rivieren zijn van belang geweest voor onze ondergrond.

Question 7

Glaciaal Pleistoceen in NL

Answer 7

voorlaatste ijstijd vond plaats (de saale-ijstijd) > temp daalde zo sterk dat er ook landijs in NL was. In het noorden was dit makkelijker i.v.m. vlak terrein > ijs kwam niet verder dan lijn “Haarlem-Utrecht-Nijmegen” (HUN) > Ten noorden van deze lijn vinden we glaciale sedimenten (morenen, keileem, zwerfstenen) en glaciale verschijnselen (stuwwal, tongbekken)

Question 8

Keileem

Answer 8

verzamelnaam voor mengesel klei, leem, zand, grind, en grotere keien (ofwel materiaal dat na smelten van ijs achterblijft) >licht donkergrijs van kleur en slecht doordringbaar voor water (afluistende flacial afzetting) > te vinden in dalen > daarom daar ook vaak meren te vinden

Question 9

Stuwwallen

Answer 9

Gletsjer duwt door enorme gewicht materiaal opzij, door de kou kunnen de materiaalen niet mengen en worden ze als platen aan de kant/omhoog geduwd. (utrechtse heuvelrug end e veluwe)

Question 10

Tongbekken

Answer 10

rand van ijs, omgeven door stuwwallen, de plek waar de grond is weggeduwd heet de tongbekken

Question 11

Sandrs

Answer 11

toen ijs smolt, vond het kleine opening in stuwwallen > schuurde deze verder open en brak door > lag daardoor weer achter de stuwwallen fluvioglaciale afzetting (puinwaaier) , een gesoorteerde afzetting in waaiervorm achter de heuvelrug

Question 12

Oerstroomdal

Answer 12

afstromende smeltwater landijs vermengde zich met water van rivieren en zoeks langs de voet van het ijs een weg naar zee > werd daar een oerstroomdal uitgesneden (brede bedding van verwilderde vlechtende rivier (Vecht)

Question 13

Postglaciaal Pleistoceen in NL (Eemien)

Answer 13

Na de kou van het saalien steeg temperatuur > smelten ijskap > veel water in rivier en veel rivierafzetting > noordzeevklakte vulde zich > bracht ook weer mariene sedimenten in kustgebied aan > kwam ook tot in de tongbekkens >water kon soms niet weg en zorgde voor moeras en veenvorming

Eemien werd gekenmerkt door mariene en fluviatiele afzetting en veenvorming

Question 14

Postglaciaal Pleistoceen in NL (Weichselien)

Answer 14

Na de laatste ijstijd (Würm-ijstijd) was niet zo koud > ijs tijdens het weichselien niet zo ver uitgebreid naar zuiden als saale ijstijd (geen landijs)

Tijdens Weichselien daalde zeespiegel ten opzicht van eemien, landijs niet voldoende afsmolt > noordzee was een droge zand/grind vlakte met weinig vegetatie > losse materiaal werd door wind verplaatst, het fijne materiaal zoals loss & zand werd over grote afstand vervoerd en als deken over grote delen van NL verspreid > op sommige plekken ontstaan dekzandruggen.

Question 15

rivierduinen(donken)

Answer 15

Ook langs de verwilderde rivieroevers waaide los zand op > rivierduinen(donken) ontstaan

Question 16

Scheidingslijn pleistoceen en holoceen

Answer 16

pleistoceen en holoceen vastgesteld op grond v/d planten die men aantrof. Deze soorten kwamen alleen onder warmere omstandigheden voor (berk en de els)

Dus hogere temperatuur > zorgde voor smelten landijs > smeltwater stroomde door bedding oer rivieren naar zee > absolute zeespiegelstijging > versterkt door bodemdaling (relatieve zeespiegelstijging) >gevolg: Verschuiving kustlijn ten koste van land (Transgressie) (kustlijn kwam tot Breda - Utrecht - Groningen)

Question 17

Holoceen in laag nederland

Answer 17

zorgde voor vorming basisveen, strandwallen, oude en jonge duinen, oude zeeklei, jonge zeeklei, hollandveen.

Question 18

Basisveen

Answer 18

Over het pleistocene dekzand ontstaat begroeiging > deze planten en resten worden bedekt door zee > plantaardige materiaal kan niet verteren en gaat rotten > Veen ontstaat (sponsachtige grondsoort door afgestorven planten) > er ontstaat alleen een dunne laag (basisveen)

Question 19

Strandwallen

Answer 19

Noordzee voerde los materiaal naar kust en legde dit over basisveen heen, ongeveer op zelfde plek > werd een strandwal > na genoeg hoogte (bovenwater) ontstond begroeiing > hield het zand vast > strandwal werd steeds hoger

Question 20

Oude duinen

Answer 20

als strandwal bovenwater komt word zand door wind opgewaaid tot een duin > breken de kracht van de zee > tussen de wallen kon de zee nog komen (rustige binnenzee) > ook hier drooggevallen delen met begroeiing te vinden (kwelders) hier is ook veen ontstaan (den haag is op meerdere strandwallen gebouwd, tussengebieden zijn kwelders met veel veen (drassige slechte ondergrond dus)

Question 21

Oude zeeklei

Answer 21

zee bracht behalve zand ook klei mee (fijn materiaal) vooral afgezet waar water langzaam stroomde of stilstond > dus vooral tussen en achter strandwallen > afgezet op basisveen > vormen de oude kleilaag van holoceen

Question 22

Hollandveen

Answer 22

: Klei sluit af en zorgt voor drassige omstandigheden > kunnen moerassen met veel planten ontstaan > gebied achter strandwal kan dichtgroeien > plantenresten vormen steeds hoger veenmoeras > heel laag nederland bedekt met dit materiaal = hollandveen en ligt op oude zeeklei

Question 23

Jonge zeeklei

Answer 23

Tijdens nieuwe transgressie overspoelde zee land weer > strandwallen daardoor gedeeltelijk afgebroken, het veen werd in de stroomgaten weggeslagen tot op het oude zeeklei. Verder landinwaarts stroomde water minder hard en kwam nieuw klei te liggen > jonge zeeklei (kwam gedeeltelijk ipv het veen)

Question 24

Jonge duinen

Answer 24

nieuwe duinen bovenop oude duinen (met meer kalk doorschelpresten) > hoger door meer vegetatie

Question 25

Holoceen hoog-nederland:

Answer 25

Meer reliëf dan laag NL en ligt boven zeespiegel >dus andere ontwikkeling (tevens een onderscheid tussen noord en zuid NL)

Question 26

Holoceen in Noord-Nederland

Answer 26

ijs heeft gezorgd voor keileem (laat geen water door) dus ontstonden meertjes met planten > slippen dicht na verloop van tijd (verlanden) > veranderde in veen (er kon geen lucht bij)

Question 27

Holoceen Zuid-Nederland:

Answer 27

Ook veen aanwezig > In het tertiair waren er fluviatiele kleiafzettingen > laten geen water door > dus ook moerasmeertjes aanwezig (vennetjes)met vegetatie > veen

Question 28

Laagveen

Answer 28

moet in contact met grondwater staan (als eerste ontstaan)

Question 29

Hoogveen

Answer 29

bestaat uit planten die van neerslag moeten kunnen leven

Question 30

Oeverwal

Answer 30

ontstaat door overstromen rivier > direct afzetting van zand dus oeverwal

Question 31

Komgronden

Answer 31

wanneer water pas sloom stroomt zal klei afzetten dit is de komgrond