14 - Złożone mózgi

Question 1

1. Paleoantropologia ludzkiego umysłu - jakie były główne przyczyny rozwoju?

Answer 1

Odkryto wiele skamielin praprzodków człowieka, czyli dwunożnych hominidów bez ogona, ale co należy uznać już za człowieka? Nasi praprzodkowie byli praworęczni, a małpy nie mają takich preferencji. Wspólny przodek hominidów i małp naczelnych żył ponad 7 milionów lat temu. Przypuszcza się, że nastąpiło mieszanie się genów praludzi i szympansów około 5.5 mln lat temu,

Ewolucja mózgu człowieka: wielki skok i rozprzestrzenienie się homo sapiens po świecie nastąpił 100.000 lat temu. Co go spowodowało? Okresy lodowcowe wywierały silną presję selekcyjną; konieczność polowań grupowych; wytępienie wielu zwierząt i konkurencyjnych człekokształtnych; postawa dwunożna i uwolnienie rąk; rozwój stereoskopowego widzenia w kolorze (łatwiej widzieć dojrzałe owoce i rozróżniać gatunki traw); rozwój mowy i języka gestów.

Question 2

2. Kiedy żył przodek homininów i małp naczelnych?

Answer 2

Ramapitek (siwapitek), to człekopodobna małpa, uznawana początkowo za praprzodka homininów; obecnie metody oceniania podobieństwa są znacznie lepsze i uważa się ją za praprzodka orangutana, który jest odrębnym gatunkiem hominoida, nie należącym do linii homininów.

Question 3

3. Wymień po 3 cechy, które powodują, że ludzie mają przewagę nad zwierzętami i odwrotnie, zwierzęta nad ludźmi?

Answer 3

cechy ludzi
1 Cywilizacja, technologia
2 Pionowa postura i chodzenie na 2 nogach
3 Gotowane jedzenie - łatwiej jest przyswoić z niego cukry i białka, które po obróbce termicznej mogą być wykorzystywane znacznie szybciej.

cechy zwierząt
1 Instynkty i zmysły, bardzo przydatne w ataku i obronie, które ewolucyjnie zatraciliśmy przez osiadły i stadny tryb życia
2 Brak myślenia przyszłość - przeszłość, całość świadomości skupia się u nich na teraźniejszości. Zwierzęta znacznie szybciej podejmują decyzje i mają bardziej pojemną pamięć roboczą.
3 O wiele szybszy metabolizm pozwala zwierzętom na bardzo gwałtowne wykorzystywanie energii, co skutkuje wyższą wydajnością.

Question 4

4. Ile lat liczą najstarsze szczątki zaliczane do gatunku homo sapiens?

Answer 4

Najstarsze ślady Homo sapiens w Europie pochodzą sprzed 35 000 lat, z Afryki sprzed 200 000 lat, na Bliskim Wschodzie 80-125 000 lat, w Jaskini Zhiren w Chinach znaleziono kości sprzed 100 000 lat, w Australii sprzed 42 000 lat.

Question 5

5. Kiedy wymarł człowiek neandertalski?

Answer 5

30-35 tys. Lat temu

Question 6

6. Co było prawdopodobną przyczyną szybkiej ewolucji mózgu człowieka i jak dawno to nastąpiło?

Answer 6

Okresy lodowcowe wywierały silną presję selekcyjną; konieczność polowań grupowych; wytępienie wielu zwierząt i konkurencyjnych człekokształtnych; postawa dwunożna i uwolnienie rąk; rozwój widzenia w kolorze (łatwiej widzieć dojrzałe owoce i rozróżniać gatunki traw); rozwój mowy i języka gestów. Ewolucja mózgu człowieka: wielki skok i rozprzestrzenienie się homo sapiens po świecie nastąpił 100.000 lat temu.

Question 7

7. Czy ludzkie mózgi są znacznie większe niż można się spodziewać po wielkości człowieka?

Answer 7

W porównaniu do innych gatunków stoimy nieco powyżej średniej na wykresie zależności masy mózgu do masy ciała, nie jest to jednak drastyczna różnica. Prawdziwy przełom leży w naszym przypadku w budowie i wielkości obszarów korowych.

Question 8

8. Od kiedy praludzie używali narzędzi? Jakich? Kiedy zaczęli wykorzystywać ogień?

Answer 8

Narzędzia rozwinęły się 2 mln lat temu, ogień ok. 700.000 lat temu. rzucanie ostrymi kamieniami w stada zwierząt wymaga dużego mózgu. Służył do tego paleolityczny pięściak, odłupany z krzemienia lub innych twardych skał

Question 9

9. Co to jest hipoteza “mitochondrialnej Ewy”? Y-Adama?

Answer 9

Hipoteza “mitochondrialnej Ewy”: podobieństwo mtDNA u wszystkich ludzi, oraz oceniane tempo mutacji tego DNA świadczy o tym, że wszystkie współczesne kobiety wywodzą się od jednej kobiety, żyjącej w Afryce przed 140-200 tysiącami lat. To była najzdrowsza i najbardziej płodna linia żeńska, w czasach mitochondrialnej Ewy istniały oczywiście inne kobiety, ale ich geny zanikły. Praprzodek męskiego chromosomu Y (nazywany Y-Adamem) powstał ok. 60.000 lat temu.

Question 10

10. Jakie były epoki w rozwoju kultury ludzkiej?

Answer 10

Kultura olduwajska to najstarsza kultura paleolitu, sięga okresu 2 mln lat.

Kultura aszelska istniała od 1.5 mln lat do ok. 50.000 lat temu.

Epoka kamienna skończyła się około 12.000 lat temu, w jej etapie końcowym, nazwanym neolitem, pojawiają się stałe osady, uprawa roślin i hodowla zwierząt, czyli rewolucja neolityczna.

Po niej nastąpiła epoka brązu (ok. 5400 lat temu w Egipcie) i epoka żelaza (3500 lat temu). Sztuka paleolityczna pochodzi sprzed 30-40.000 lat: malowidła z Altamiry odkryte w 1870 roku uznawane były przez 20 lat za mistyfikację; przedstawienia symboliczne w sztuce paleolitycznej poprzedzały realizm. Kultury paleolitu są znane z produkcji narzędzi z kamienia, rogu i kości

Question 11

11. Z jakiego okresu pochodzi większość artefaktów sztuki neolitycznej?

Answer 11

80% malowideł sztuki jaskiniowej pochodzi z czasów kultury magdaleńskiej, 18-11.000 lat temu.

Question 12

12. Co to jest medycyna ewolucyjna? Podaj jakieś przykłady jej odkryć.

Answer 12

Medycyna ewolucyjna – to stosowanie nowoczesnych teorii ewolucji do zrozumienia dlaczego chorujemy. Medycyna ewolucyjna odkryła, że choroby dziedzicznie przekazywane mają czasem pozytywne własności, np. najczęstsza z nich hemochromatoza (nadmierne wchłanianie żelaza), daje częściową odporność na dżumę oraz gruźlicę.

Skomplikowana droga nasieniowodu, powodująca przepuklinę, jest pozostałością schematu budowy ciała u ryb, gdzie miała sens (sperma powinna być przechowywana w niższej temperaturze niż temperatura ciała ssaków); Czkawka jest pozostałością po kijankach, które wytwarzają taki odruch by blokować dostęp do płuc kiedy zalewają skrzela wodą. Szkielet człowieka wykazuje pozostałości rozwiązań lepiej dostosowanych do życia w wodzie niż na lądzie, chodzenie dwunożne jest przyczyną licznych urazów.

Question 13

13. Do czego przydaje się archeoparazytologia?

Answer 13

Archeoparazytologia – interdyscyplinarna dziedzina, badająca pasożyty w kontekstach archeologicznych, ich rozwój. Archeoparazytologia daje odpowiedzi na pytania dotyczące starych praktyk żywieniowych i rolnictwa, udomowienia zwierząt, wzorców migracji, zmian klimatycznych, kontaktów kulturalnych i ogólny stan zdrowia poszczególnych społeczeństw ludzkich. Np. Człowiek utracił owłosienie, co zmniejszyło szansę pasożytów, które przyczepiają się do zwierząt.

Question 14

14. Co to jest imprinting? Imprinting kulturowy?

Answer 14

Imprinting - czyli wdrukowanie lub wpojenie, to szybkie przyswojenie wzorca matki zaraz po narodzinach. Zjawisko to zostało odkryte przez Konrada Lorenza, który matkował gęsiom gęgawym. Istnieje też imprinting płciowy: niektóre zwierzęta preferują partnerów podobnych do swojego opiekuna, nawet jeśli jest to gatunek odmienny. Negatywny imprinting seksualny, znany jako efekt Westermarcka, to zahamowanie pożądania seksualnego wśród osób dorastających razem. Zapobiega to mieszaniu się genów zbyt blisko spokrewnionych osobników, co prowadzi do częstych błędów genetycznych. U ludzi efekt ten wzmacniany jest przez tabu kazirodztwa.

Question 15

15. Kiedy zaczęto uprawiać rośliny? Hodować zwierzęta? Jakie były tego skutki?

Answer 15

Uprawa roślin zaczęła się przed ok. 11.000 lat, kiedy zaczęto uprawiac pierwsze zboża, parę tysięcy lat później udomowiono zwierzęta. Skutki: wprowadzenie zbóż spowodowało szybki wzrost ludności, ale monotematyczne odżywianie doprowadziło do pogorszenie stanu zdrowia, pojawiły się zarazy i choroby.

Question 16

16. Kiedy, gdzie i dlaczego zaczęły powstawać pierwsze miasta i jakie były tego skutki?

Answer 16

Około 8000 lat temu globalne ocieplenie i stopnienie lodowców spowodowało serię wielkich katastrof klimatycznych: podniesienie się w ciągu roku poziomu mórz o metr, potop czyli zalanie brzegów Morza Czarnego, nastąpiły wędrówki ludów.

Pustynnienie Sahary zaczęło się około 7000 lat temu w wyniku zmiany strefy deszczów monsunowych; wielkie zmiany następowały w przeciągu życia kilku pokoleń, zmuszając uciekających ludzi do koncentracji w miastach nad Nilem i w innych miejscach.

Katastrofalne skutki zmiany klimatu spowodowały zarówno powstanie Starego Państwa w Egipcie w wyniku pustynnienia Sahary, a 4200 lat temu okres ogromnej suszy prawdopodobnie spowodował upadek zarówno tego państwa jak i imperium Akadyjskiego w Mezopotamii, a nawet kultury Lianghzu w Chinach. Na te zmiany złożyło się wiele przyczyn, które badają specjaliści od historii zmian klimatycznych.

Question 17

17. Dlaczego delfiny nie hodują nas tylko my hodujemy delfiny?

Answer 17

Nie mają takiej możliwości, bo nie mają rozwiniętej technologii, nie żyją w osadach. Nie mają przeciwstawnych kciuków. Nie mogą wyjść na ląd, za to my możemy pływać.

(Bo nie rozwinęły się tak jak ludzie, szczególnie nie wyszły na ląd.)

Question 18

18. Dlaczego powstały mity o złotym wieku?

Answer 18

Do ciężkiej pracy na roli doszła ciężka praca dla władców, zbierających podatki. Zmiany klimatyczne w okresie powstawania pierwszych wielkich cywilizacji związane były z pogarszającymi się warunkami życia. Nie było wtedy pędu do władzy, nie dzielono ludzi na lepszych i gorszych. Tęskniono za złotym wiekiem lub hebrajskim rajem, grecką Arkadią, czyli czasami lub miejscem, w którym życie było lub będzie łatwiejsze.

Question 19

19. Dlaczego kultury amerykańskie nie rozwinęły się tak jak eurazjatyckie?

Answer 19

Ameryki dawno odpłynęły od reszty kontynentów, oddzielając tym od innych kultur swoich rezydentów. W Europie i Azji mieliśmy szlaki handlowe - ludzie wymieniali się genami, kulturą i pomysłami. Amerykańskie kultury ograniczały się do życia w swoich miastach.

Lasy deszczowe na południu, pustynie na północy - tereny, na których trudno cokolwiek uprawiać. Mało jedzenia - ograniczona populacja, eksploatować nie da się w nieskończoność

Question 20

20. Dlaczego powstało Stonehenge? Rysunki na pustyni Naska? Piramidy?

Answer 20

Budowanie piramid, rysunków na pustyni uzasadniano potrzebami religijnymi. Rozwój społeczny następował w harmonii z przyrodą, duże znaczenie miały cykle roczne, stąd np. święto wiosny i inne obrzędy pogańskie.
Rozwój obyczajów i form zachowania częściowo wzorowany był na rytuałach zwierzęcych, co widać w starożytnych tańcach ludowych. Czynniki kulturowe stały się równie ważne jak czynniki genetyczne w dalszej ewolucji.

Question 21

21. Jak można określić rasę?

Answer 21

Kategoryzacja na różne rasy to pomysł antropologów z 18 wieku (rozróżnienie 5 ras ludzkich). Ten podział opierał się na cechach zewnętrznych, głównie kolorze skóry.

Zupełnie inaczej wygląda kategoryzacja oparta np. na grupach krwi, odporności na specyficzne choroby (np. malarię), zdolności do trawienia różnych pokarmów (np. mleka), cechach odcisków palców (pętle, wiry i łuki) itp. Genetyka również nie daje podstaw do podziału na dyskretne podgrupy takie jak rasa. Ze względu na subiektywny charakter podziałów gatunku homo sapiens na rasy współczesna antropologia uznała ten podział za „kulturowo wytworzoną iluzję”.

Question 22

22. Co to jest eugenika? Gdzie ją wprowadzono? Dlaczego cieszy się złą sławą?

Answer 22

to, idea “poprawy” rasy ludzkiej przez świadomy wpływ na reprodukcję, dotyczy selektywnego rozmnażania zwierząt lub ludzi, aby ulepszać gatunki z pokolenia na pokolenie, szczególnie jeśli chodzi o cechy dziedziczone. Początkowo eugenika nie była rasistowska, zmierzała tylko do likwidacji chorób dziedzicznych, lecz przymusowa sterylizacja rozpowszechniła się praktycznie we wszystkich krajach świata. W dzisiejszych czasach eugenika dyskutowana jest w związku z możliwościami inżynierii genetycznej. Gdzie? : Niemcy, USA, Szwecja i inne.

Question 23

23. Co jest podmiotem ewolucji według Williama Hamiltona?

Answer 23

Hamilton przedstawił nowe spojrzenie na ewolucję: geny sterują zachowaniem organizmów realizując swoje długofalowe strategie.

Question 24

24. Czym zajmuje się socjobiologia?

Answer 24

Socjobiologia (Wilson- owady) to nauka próbująca wyjaśnić obserwowane zachowanie zwierząt, a także ludzi, za pomocą ewolucyjnych przyczyn (działania sił doboru naturalnego). Udowodniła, że zachodzi ko-ewolucja biologiczna i kulturowa.

Question 25

25. Co to jest altruizm odwzajemniony?

Answer 25

zachowania altruistyczne występujące między różnymi gatunkami (pojęcie to wprowadził Robert Trivers w 1971 roku). Jeżeli jednostki działają altruistycznie, to dlatego, że spodziewają się zachowania altruistycznego z drugiej strony. Możliwe są w tym przypadku oszustwa, gdy jednostki nie odwzajemniają się wobec altruistów.

Question 26

26. Co głosi hipoteza czerwonej królowej i jakie są jej konsekwencje?

Answer 26

Zgodnie z zasadą Czerwonej Królowej środowisko życia nigdy nie jest statyczne. Rośliny i zwierzęta doświadczają w nim ciągłych zmian – pogarszania się warunków, coraz sprawniejszych drapieżników i konkurentów. Wymusza to na nich nieustanną adaptację i wyłanianie nowych gatunków. Zdaniem badaczy grupy zwierząt najpierw osiągają wyższą różnorodność i maksymalną możliwą liczbę gatunków. W pewnym momencie jednak środowisko nie jest w stanie takiej różnorodności „udźwignąć” wskutek pogorszenia się warunków zewnętrznych. Prowadzi to z kolei do wymierania. Oznacza to, że w dużej perspektywie czasowej utrzymanie stanu stałej równowagi nigdy nie jest możliwe.

Question 27

27. Czemu jeszcze nie zniknęły wszystkie społeczności pierwotne?

Answer 27

Dzieje się tak za sprawą ewolucji, która w regionach świata jest na różnym poziomie. Nie była ona przeprowadzona w liniowym/stałym tempie, ponieważ było to po prostu niewykonalne. Była zależna od tego jakie umiejętności i zdolności już posiadały lokalne grupy. Jak wiemy rozwój społeczeństwa nigdy nie był na równym stopniu – stąd obecnie tak duże dysproporcje.

Question 28

28. Czy powszechny dostęp do informacji spowoduje, że edukacja będzie zbędna?

Answer 28

A czy powszechny dostęp do samochodów spowoduje, że nogi będą zbędne? Nie, ponieważ po pierwsze nabyć trzeba samą zdolność wyszukiwania informacji w gąszczu danych (czytanie, pisanie, liczenie, abstrakcyjne myślenie zawsze będzie kluczowe), po drugie zaś umysł nienawykły do trudu uczenia się, poszerzania zbioru informacji ulegał będzie znacznemu osłabieniu.

Question 29

29. Na jakich zasadach opiera się memetyka?

Answer 29

Memetyka (ang. memetics) - nauka badająca ewolucję kulturową zakładającą, że, jak w ewolucji biologicznej, jednostką doboru jest gen, tak w ewolucji kulturowej jednostką doboru jest mem, czyli najmniejsza jednostka informacji kulturowej. w memetyce najmniejsza jednostka informacji kulturowej (informacji przekazywanej poza genetycznie), analogiczna do genu, będącego jednostką ewolucji biologicznej. Ujmuje się go jako autonomiczną strukturę neuronalną i zarazem nośnik informacji kulturowej, a także jako jednostkę informacji kulturowej zapisywaną wyłącznie w mózgu (jako nośniku) albo zarówno w mózgu, jak i na innych nośnikach. Memy jako replikatory powielają się poprzez naśladownictwo, mogą mutować i podlegają selekcji.

Question 30

30. Co to jest mem, mem egzotoksyczny, memobot, memoid, kompleks memetyczny?

Answer 30

Mem- to porcje informacji "wbite do głowy", silnie zakorzeniające się w strukturze połączenie neuronów w mózgu i zachowujące podobnie do genów. Membot - to nosiciel całkowicie oddany rozprzestrzenianiu kontrolującego go memu, np. fanatyk Memoid - to nosiciel, który zatracił instynkt samozachowawczy (np. kamikaze, terrorysta, męczennik). Taki człowiek ma poczucie oddania większej sprawie, poczucie sensu życia. Kompleks memetyczny - to zespół działających symbiotycznie wielu memów, obejmuje szeroki zakres zagadnień, porządkuje obraz świata, np. tradycje, światopoglądy, style, ruchy społeczne i religijne. Kompleks silnie oddziałuje, ale jego ewolucja jest wolniejsza.

Question 31

31. Jak memetyka ma się do neurodynamiki?

Answer 31

Memy można rozpatrywać jako przybliżone stany atraktorowe neurodynamiki sieci realizujących pamięć. Zbiór stanów pamięci autoasocjacyjnej, realizowanych za pomocą sieci neuronów, której pobudzenia zachowują się tak, jak aktywni agenci programowi, wpływając na skojarzone ze sobą ślady pamięci (czyli innych agentów). Z tego punktu widzenia można zinterpretować obecnie "prawo umysłu": by się czegoś nauczyć, trzeba się chcieć uczyć odrzucając pokusę zadowolenia i przyjęcia za rozwiązanie tego, do czego mamy skłonności. Przykłady: tradycje, reguły zachowania, sposoby używania narzędzi, tabu, nakazy religijne, przesądy, idee, melodie ptaków, symbole graficzne. Moda, w Internecie, mity miejskie, w komputerach wirusy.

Question 32

34. Jakie znaczenie ewolucyjne miały przepisy eliminujące osoby nieprzystające, łamiące zasady moralne?

Answer 32

Natychmiastową egzekucją karano w niektórych kulturach ludzi łamiących prawa ustalone przez religie, te bardziej przyziemne występki nie kończyły się zabiciem oprawcy przez lud. Nie będę głęboko analizować funkcji religii, ale zostały one wymyślone przez ludzi po to, żeby kontrolować masy, żeby masy same mogły się kontrolować wg. wyznaczonego zbioru zasad. Zabijanie heretyków, albo zbrodniarzy religijnych, którzy mogli osłabiać wiarę innych to najprostszy sposób, żeby tej kontroli nie stracić.

Question 33

35. Co to jest i czym się zajmuje kulturomika?

Answer 33

Kulturomika to nowa dziedzina wiedzy, powstała dzięki możliwościom automatycznej analizy znacznej części spisanego dziedzictwa ludzkości. Google udostępnił statystyczne analizy słów dla 5.2 mln książek w 7 językach, co umożliwiło śledzenie ewolucji języka i ewolucji kultury. Do 10/2015 zeskanowano 25 mln książek, szacuje się, że jest ich 130 mln. Tu można sprawdzić jak często dowolne pojęcia pojawiały się w książkach przynajmniej n razy (n to parametr wygładzający przypadkowe użycia wyrazów, "smoothing parameter"); wyniki z ostatnich 50 lat są nieco zafałszowane, bo nie wszystkie książki z tego okresu nie są w bazie ze względu na prawa autorskie

Question 34

36. Jakie znaczenie ewolucyjna może mieć rap?

Answer 34

Nauka kaligrafii, muzyki, tańca, rysunku, wierszy sprzyjały rozwojowi nie tylko specyficznych umiejętności, ale podstawowych mechanizmów poznawczych, od których zależy inteligencja. Potrzeba szybkiej i precyzyjnej synchronizacji procesów w mózgu może doprowadzić do wykształcenia się form muzycznych, które sprzyjają rozwojowi takiej synchronizacji, np. szybkiej recytacji w rapie, która wymaga szybkich i precyzyjnych synchronizacji grup neuronów w układzie słuchowym, co jest trudnym zagadnieniem dla osobników żyjących w hałasie. Zmiany warunków powodują zmiany przydatnych form zachowania, w tym również form muzycznych.

Question 35

37. Co to jest determinizm neuronalny?

Answer 35

Determinizm neuronalny - jest wynikiem doświadczeń życiowych, wychowania, prania mózgu; nie możemy myśleć inaczej, niełatwo jest zmienić fizyczną strukturę połączeń mózgu, kształtującą się w dzieciństwie. "Ja" jest czymś więcej niż modelem siebie, z którym się zwykle utożsamiamy, "ja" jest jednym z wielu procesów, realizowanych przez mózg, większości z nich nie możemy doświadczać w świadomy sposób bezpośrednio, stąd trudno jest "poznać samego siebie", czyli stworzyć dobry model tego, czego chce nasz mózg