1.6 Diagnostiek en behandeling van hypercortisolisme Flashcards
In welke 2 groepen kan je de syndroom van Cushing onderverdelen op basis van oorzaken?
ACTH afhankelijk (ACTH en cortisol beide hoog):
- Hypofyse adenoom
- Ectopische ACTH productie
ACTH onafhankelijk (ACTH laag en cortisol hoog):
- Bijnier adenoom (Auto-immuun onderdrukking van cortisol)
- Bilaterale bijnier hypertensie (Geen tumor, wel hyperplastisch)
- Bijnier carcinoom (Sporadisch, slechte prognose)
Wat zijn de morbiditeiten die komen kijken bij de Cushing’s Disease (CD)?
Lichaamssamenstelling verandert:
- Buffulohump (Vet ophoping achter de rug)
- Moonface (Vetopslag in het gezicht)
- Osteoporose en wervelfractuur kans
- Centrale adipositas (Romp en spieren vervet, armen en benen bespaart)
Wat is de 5 jaars overleving van onbehandelde syndroom van Cushing?
50% (Door ACTH producerende oorzaken)
Kan lijden tot overlijden, hierdoor wordt cortisol concentratie continu gemeten door hypothalamus en hypofyse
Waardoor is er een verhoogde mortaliteit van syndroom van Cushing?
Door cardiovasculaire oorzaken (34%)
Cerebrovasculair (8%)
Maligniteiten (8%)
Persistent disease (8%)
Infectie ziektes (7%)
Overige oorzaken (17%)
Onbekend (17%)
Hoe gaat de diagnostiek bij syndroom van Cushing?
- Vaststellen van hypercortisolisme (Wanneer en hoe evalueren)
- Differentiëren van pseudo-cushing syndroom
- ACTH-afhankelijke syndroom van Cushing (Differentiëren tussen hypofysaire en ectopische oorzaak)
Totdat de diagnose is vastgesteld duurt het tussen de 3.8 tot 4.8 jaar. Gemiddeld zijn er dan al 4.6 tot 3.8 specialisten bezocht
Wat zijn de klinische kenmerken van Syndroom van Cushing?
- Centrale adipositas (79-97%)
- Plethorisch gelaat (50-94%)
- Glucose intolerantie (39-90%)
- Spierzwakte (29-90%)
- Hypertensie (74-87%)
- Psychopathologie (31-86%)
- Hematomen (23-84%)
- Hirsutisme (64-81%)
- Abdominale striae (51-71%)
- Oligo- of amenorrhoe (55-80%)
- Oedeem (28-60%)
- Osteoporose (40-50%)
Wanneer moet er gescreend worden voor het syndroom van Cushing?
- Aanwezigheid van meerdere en progressieve symptomen
- Ongebruikelijke symptomen in relatie tot de leeftijd
- Therapie-resistente DM en/of hypertensie
- Patiënten met een bijnierincidentaloom
- Kinderen met groeiretardatie (Veel aankomen, weinig groeien)
Wat zijn de eerstelijns screeningstesten voor syndroom van Cushing?
Cortisol excretie in 24 h urine (Vaak gedaan op 2 verschillende dagen)
- 2-3 verzamelingen
- Beperkte sensitiviteit
- Niet als enige test gebruiken
1 mg dexamethason suppressie test
- Cut off waarde: 50 mol/l
Middernacht speeksel cortisol concentratie
- Wordt niet beïnvloedt door CBG waarden
- Hoge sensitiviteit en specificiteit
- Net voor middernacht horen de cortisol waardes laag te zijn, hierdoor is het een goede test
2 van de 3 testen moet afwijkend zijn om de diagnose te stellen
Wat zijn de pitfalls bij de middernacht speeksel cortisol concentratie test?
- Bloed contaminatie (vals positieve waarde)
- Shiftwerk (Dan is er vaak hoger cortisol is in de avond)
- Leeftijd
- Co-morbiditeit (of medicijn gebruik)
Hypercortisolisme kan door verschillende dingen worden veroorzaakt. Wat is de classificatie van hypercortisolisme (Door overproductie CRH)?
Chronische stress
Chronische ziekte
Psychiatrische ziekte:
- Manische depressie
- Anorexia nervosa
- Obsessief compulsieve stoornis
Alcohol abuse
Alcohol en drugs onttrekking
Diabetes Mellitus
Centrale adipositas
Nierinsufficiëntie
Zwangerschap (Door de placenta wat CRH en ACTH produceerd)
Ondervoeding
Glucocorticoïd resistentie (Komt minder vaak voor)
Syndroom van Cushing
Wat zijn de klinische kenmerken van een pseudo-cushing Syndroom?
- BM > 30
- Vollemaansgezicht
- Diabetes Mellitus type 2
- Hypertensie
- Verhoogde 24h urine cortisol secretie
- Verstoorde dexamethason-CRH
Speekseltest is wel een uitsluitende test of het syndroom van Cushing of pseudo-Cushing Syndroom is of niet
Hoe kan het verschil zien worden tussen een pseudo-cushing syndroom en Cushings syndroom bij een middernacht speeksel cortisol concentratie?
Bij een pseudo-cushing staat de hypofyse bijnier-as wel op een hogere setpoint, maar het dag en nachtritme is wel behouden. Bij Cushings syndroom heb je geen dag-nacht ritme
Bij een pseudo-cushing is plasma cortisol ook lager. CRH toename zorgt voor pseudo-cushing, bijvoorbeeld door chronische blootstelling aan stress kan zorgen voor een CRH toename
Hoe gaat de differentiatie ACTH-afhankelijke Cushing Syndroom?
Er wordt gedifferentieerd tussen hypofysaire en ectopische oorzaak
Dit kan met een MRI-scan (van de hypofyse)
Wanneer wordt er een Bilaterale Sinus Petrosus Inferior sampling (BSPIS) gedaan?
Er wordt nu ter plekke de ACTH afgifte gemeten (Via de neus naar binnen gaan)
- Dit wordt gedaan bij een hypofyse laesie < 6 mm
- Niet zichtbaar hypofyse adenoom
Veneuze afvloedsysteem en periferie afvloedsysteem worden met elkaar vergeleken
Wat zijn de oorzaken van een ectopisch ACTH syndroom?
- Long neuroendocriene tumor (35%)
- Neuroendocriene tumor (13%)
- Onbekend (17%)
- Gastrinoom (6%)
- Feochromocytoom (5%)
- Thymus neuroendocriene tumor (5%)
- Kleincelling longcarcinoom (3%)
