Antidepressiva

Question 1

Geef de onderverdeling van antidepressiva

Answer 1

1/Monoaminerge middelen -> unipolaire majeure depressie
- Heropnameremmers van noradrenaline, serotonine, dopamine
- Antidepressiva direct werkend op de receptoren
- Mono-amine-oxidase-inhibitoren
2/Glutamaterge middelen -> unipolaire majeure depressie
3/ unipolaire milde depressie: Sint-Janskruid

Question 2

geef symptomen van majeure depressie

Answer 2

Intense droefheid, hulpeloosheid, twijfel
gedurende vrijwel ganse dag
Opvallend verlies van interesse voor of plezier
in bijna alle activiteiten gedurende vrijwel ganse dag
Onopzettelijk gewichtsverlies of –toename

Question 3

Welke delen van de hersenen vertonen afwijkende activiteit bij majeure depressie?

Answer 3

prefrontale cortex
nucleus accumbens
amygdala
hippocampus
striatum

Question 4

Geef de neurobiologie van majeure depressie

Answer 4

1/ Problemen met neuronale netwerkactiviteiten en monoaminerge neurotransmissie thv de prefrontale cortex
2/ Problemen met hyperactiviteit van limbische regio’s zoals amygdala
3/ Verminderde neurogenese en neuroplasticiteit (o.a. hippocampus)
4/ Neuroinflammatie; inflammatiemediatoren zoals IL1, TNF beïnvloeden monoaminerge en glutamaterge neurotransmissie en neuronale plasticiteit

Question 5

behandeling van een depressie

Answer 5

zien hoe ernstig de depressie
indien nodig bipolaire stoornissen herkennen
niet-medicamenteuze aanpak (vooral bij mineure depressie)
bij majeure depressie combo gm en psychotherapie

Question 6

Wat zijn TCAD? geef de aangrijpingspunt, indicatie, interacties, neveneffecten, namen van activa, contra-indicatie

Answer 6

Tricyclische antidepressiva
Aangrijpingspunt: Weinig selectiviteit voor NET of SERT en remmen in variabele mate de heropname van noradrenaline of serotonine;

Indicatie: neuropathische pijn en depressie

Interactie: MAO inhibitoren!

neveneffecten: anticholinerge, antihistaminerge en alfa1 antagonistische effecten, leidt tot: cardiala geleidingsstoornissen en hartritmestoornissen, orthostatische hypotensie, antichol. neveneffecten, sedatie, lichte agitatie, gewichtstoename, serotoninesyndroom

Activa: Imipramine, clomipramine, Amytriptiline, nortryptiline, Dosulepine

CI: bipolaire stoornissen, kan manische fase uitlokken

Question 7

Wat zijn SNRI? geef de aangrijpingspunt, indicatie, neveneffecten, namen van activa, contra-indicatie

Answer 7

Serotonine en noradrenaline reuptake inhibitoren
aangrijpingspunt: Blokkeren de heropname van zowel 5HT en NAD (weinig met andere receptoren dus geen atnichol nev dus geen tachycardie)

indicatie: depressie, neuropathische pijn, veralgemeende angst-en paniekstoornisen, duloxetine= inspanningsincontinentie

Interacties: hyponatriemie bij diuretica

neveneffecten: bloedingen (thv huid en mucosa; bevalling), hyponatriëmie (ouderen en diuratica), onttrekkingsverschijnselen, langdurige seksuele stoornissen, bij venlafaxine verhoogde bd, duloxetine: misselijkheid, monddroogte, slaperigheid, hoofdpijn

Activa: venlafaxine, duloxetine
CI: ongecontroleerde hypertensie

Question 8

Wat zijn NDRI? geef de aangrijpingspunt, indicatie, neveneffecten, namen van activa, contra-indicatie

Answer 8

Noradrenaline en dopamine reuptake inhibitoren

Aangrijpingspunten: Dopamine reuptake inhibitor + zwakkere NAD reuptake inhibitor + nicotine receptor antagonist

Indicaties: depressie, rookstop

Neveneffecten: GEEN seksuele disfunctie, GEEN gewichtstoename (in combo met naltrexone voor obesitas gebruikt), hoofdpijn, droge mond en slapeloosheid

activa: bupropion

CI: manifeste epilepsie of een voorgeschiedenis van convulsies, tumor van het centraal zenuwstelsel, anorexia nervosa of boulimia in de anamnese

Question 9

Wat zijn SSRI? geef de aangrijpingspunt/ werkingsmechanisme, indicatie, interactie, neveneffecten, namen van activa

Answer 9

Selectieve serotonine heropname remmers

Aangrijpingspunt/werkingsmechanisme: Bij depressie is er een daling van de mono-aminerge neurotransmissie (DA, NA en 5-HT) –> verhoogd aantal R –> reuptake inhiberen (met SSRIs) –> meer tijd voor 5-HT om te interageren met R –> desensitisatie/down-regulatie van auto-R –> wegvallen van negatieve feedback op 5-HT release –> meer 5-HT release –> desensitisatie/down-regulatie van postsynaptische R

Activa: fluoxetine (nev. agressie en geweld), sertraline, paroxetine (antichol nev), citalopram, fluvoxamine, escitalopram

Indicatie: majeure depressie, paniekstoornissen, ocd, sociale fobie, neuropatische pijn, pts

interactie: hyponatriemie bij bejaarden of diuretica

Neveneffecten: GI bijwerkingen (5-HT3-R, braken, diarree, nausea), centrale effecten (hoofdpijn, slaapstoornissen), verzadigingsgevoel (anorexie), serotoninesyndroom, seksuele stoornissen, bij combo met antipsychotica extrapiramidale verschijnselen, ontwenningsverschijnselen, hepatotoxiciteit, anorexie

Question 10

Werken antidepressiva direct?

Answer 10

Neen, er bestaat een interval van 2-6 weken tussen neurochemische effecten en de eerste therapeutische effecten

Question 11

hoelang moet je behandeling met antidepressiva voortzetten na verdwijnen van symptomen?

Answer 11

6 maanden, geleidelijk aan

Question 12

geef de serotoninerge banen vanaf de raphe nucleus en hun effecten

Answer 12

Frontale cortex: gemoedstoestand
Basale ganglia: motoriek, agitatie,
obsessies
Limbisch systeem: angst, paniek,
emoties
Hypothalamus: hongergevoel,
boulimie, thermoregulatie
Slaapcentra: insomnia
Ruggemerg: sexuele dysfunctie
Hersenstam chemoreceptor
triggerzone: braken

Question 13

Welke effecten heeft serotonine potentiering?

Answer 13

Antidepressief
Anxiolytisch, minder paniek & obsessief gedrag
Maag- en darmkrampen, diarree
Nausea, braken,
Migraine-achtige hoofdpijn
Extrapiramidale bijwerkingen, agitatie
Anorexie
Insomnia
Sexuele dysfunctie

Question 14

Hoe zorgt een SSRI voor seksuele stoornissen?

Answer 14

problemen met libido (5HT2A gemedieerde daling dopamine thv pleasure centers), alsook problemen met orgasme, erectiestoornissen (omwille van 5HT2A/C activatie thv ruggemerg)
= belangrijkste klacht met serotonine reuptake inhibitoren

Question 15

geef de kenmerken van het serotoninsesyndroom

Answer 15

(1) neuromusculaire agitatie (clonus, hyperreflexie, myoclonus, hyperrigiditeit, tremor)
(2) dysfunctie van het autonome systeem (o.a. hyperthermie die soms fataal is, tachycardie)
(3) veranderde mentale status

Question 16

wnr kun je het serotoninesyndroom zien?

Answer 16

bij inname van twee of meer serotoninerge geneesmiddelen, waarvan één meestal een MAO-inhibitor
Andere geneesmiddelen die geassocieerd zijn met serotoninesyndroom, zijn vooral SSRI’s
en andere antidepressiva (duloxetine, venlafaxine, clomipramine, imipramine), bepaalde opioïden (tramadol), dextromethorfan, lithium, methylfenidaat, sint- janskruid, amfetaminen en derivaten

Question 17

Wat zijn NaRI’s? Geef ook activum, effecten en indicatie

Answer 17

selectieve noradrenealine reuptake inhibitoren

activum: reboxetine

effecten: sedatie (anti-H1), anxiolytische (antagonisme 5-HT2 receptoren), sympathicomimetische en anticholinerge effecten

Indicaties: majeure depressie, paniekstoornissen, sociale fobie, ptsd, neuropathische pijn en andere chronische pijnenn, borderline

Question 18

Welke zijn de direct werkend op receptoren antidepressiva?

Answer 18

trazodon
mirtazapine en mianserine
agomelatine

Question 19

trazodon aangrijpingspunt + eigenschappen

Answer 19

SARI’s = serotonine antagonist en reuptake inhibitor

serotonine 5HT2A/ 5HT2C antagonist en serotonine reuptake inhibitor

anxiolytische eigenschappen, sterk sedatief, gn seksuele disfunctie

Question 20

Mirtazapine en mianserine aangrijpingspunt

Answer 20

alfa2 receptor antagonisme
verhogen NAD (autoreceptoren) en 5HT vrijgave (heteroreceptoren) door disinhibitie

Mirtazapine -> antagonist van de presynaptische α2-receptoren en van de postsynaptische serotonine- en H1-histaminereceptoren. opletten: risico op agranulocytose en aplastische anemie

mianserine -> antagonist van de presynaptische α2-receptoren

algemeen: bij voorjeer s avonds want sedatie door H1; door HT2A geen seksuele dysfunctie

Question 21

Agomelatine

Answer 21

agonist van MT1/MT2 melatoninereceptoren en 5HT2C receptor antagonist

indicatie: majeure depressie

ongewenste effecten: hoofdpijn, duizeligheid, slaperigheid, slapeloosheid, GI en levertoxiciteit, huideruptie

Interacties: vooral CYP1A2 (dus opletten op alcohol)

Question 22

CI van direct werkend op receptor antidepressiva

Answer 22

nooit associëren met MAO inhibitoren; mianserine en trazodone niet bij hartritmestoornissen en myocardinfact

Question 23

Hoe kunnen beneficiële therapeutische effecten voor depressie tot stand komen via 5HT2C receptor antagonisme?

Answer 23

5HT2C receptor antagonisme zal de dopamine en noradrenaline vrijgave in de prefrontale cortex stimuleren want endogeen serotonine inhibeert de vrijgave van DA/NAD via 5HT2C receptoren

Question 24

wat betekend de omgekeerd oranje driehoek?

Answer 24

= goed bespreken met patiënt, brochure afleveren en bespreken met patiënt

Question 25

vortioxetine

Answer 25

multimodaal antipressivum
Het moduleert de activiteiten van 5 verschillende serotonine receptoren en remt de serotoninetransporter (SERT) via:
- SERT inhibitie
- 5HT1A agonisme
- 5HT1B partieel agonisme;
- 5HT1D en 5HT7 antagonism
- antagonisme van de ionotrope 5HT3 receptor

Nooit combineren met MAO inhibitoren!
neveneffecten: GI vooral nausea, centrale neveffecten, pruritus

Question 26

MAO-A substraten

Answer 26

NAD
dopamine
serotonine - tyramine

Question 27

MAO-B substraten

Answer 27

dopamine
fenylethylamines – tyramine

Question 28

effecten MAO inhibitoren

Answer 28

Verbetering stemming depressieve patiënten
Bij normale personen verhogen ze snel de motorische activiteit en na enkele dagen ontstaat euforie en opwinding

Question 29

MAO voluit

Answer 29

mono amine oxidase

Question 30

COMT voluit

Answer 30

catechol-O-methylstransferase

Question 31

welke type MAO inhibitoren bestaan er?

Answer 31

Oude en nieuwe generatie

Question 32

Oude generatie MAO inhibitoren: aangijpingspunten, effecten, problemen, activa

Answer 32

activa: fenelzine
aangrijpingspunt: irreversibele MAO-A en -B inhibitor
Problemen:
- anticholinerge bijwerkingen
- chronische/ orthostatische hypotensie
- slaaploosheid, zenuwachtigheid, soms convulsies
- levertoxiciteit
- cheese effect

Question 33

wat is de cheese effect? Wnr komt deze voor?

Answer 33

tyramine-rijke stoffen worden niet meer in darm afgebroken door MAO (bij inname van oude MAO inhibitoren) : kans op levensbedreigende hypertensieve crisis !!!

met oude kazen, rode wijn, bier, gefermenteerde eiwitten, vlees- en gistextracten, sojaproducten

andere interacties: Amfetamines, TCAD, levodopa, sympaticomimetica

Question 34

Nieuwe generatie MAO inhibitoren: aangijpingspunten, effecten, problemen, activa

Answer 34

activa: moclobemide
aangrijpingspunt: reversiebele MAO-A inhibitoren

hier geen cheese effect, minder navenwerkingen (soms agitatie en slaapstoornissen

derdekeuze

Question 35

geef een voorbeeld voor behandeling van unipolaire majeure depressie met glutamaterge farmaca

Answer 35

esketamine (IN) of isomeer ketamine (IV)

Question 36

esketamine: werkingsmechanisme, gebruik, indicatie

Answer 36

werkingmechanisme: NMDA receptor antagonismen

gebruik: Esketamine nasaal dient steeds te worden gebruikt in combinatie met een ander antidepressivum (SSRI of SNRI). Het antidepressief effect treedt snel in (1-2 dagen).
indicatie: therapieresistente depressieve episoden

Question 37

neveneffect esketamine

Answer 37

Afhankelijkheid en misbruik zijn voorspelbaar niet uit te sluiten.
Psychisch: symptomen van dissociatie.
Zenuwstelsel: duizeligheid, slaperigheid, vertigo, hoofdpijn, dysgeusie, hypoesthesie.
Nausea, braken, nasale droogheid en neusongemak, keelirritatie.
Urinewegaandoeningen
Sterk verhoogde bloeddruk treedt zeer frequent op tijdens de eerste 90 min na toediening
Voorlopig nog onduidelijkheid over incidentie van suicidale gedachten

Question 38

Contra indicatie

Answer 38

aneurysmatische vaatziekte, arterioveneuze malformaties, intracerebrale bloeding, recent cardiovasculair event

Question 39

Sint-janskruid

Answer 39

bij milde vormen van depressie
Hypericum perforatum

ongewenste effecten: gastrointestinale last, hoofdpijn, anorgasme, mogelijks teratogeen, fotosensibilisatie, allergische reacties, rapportering van Lyell-syndroom

Interacties: inductie CYP3A4, daling plasmaspiegel carbamazepine, fenobarbital en fenytoïne

Question 40

Wat is disinhibitie?

Answer 40

Context van antidepressiva die inwerken op specifieke receptoren: 5-HT2A/2C-R antagonisten.
Antagonisme v/d 5-HT2C/2A-R –> geen activatie mogelijk van GABAerge interneuronen –> disinhibitie van NA en DA release in PFC.
GABAerge neurotransmissie voorziet een inhibitoir effect: als de GABAerge neurotransmissie wordt opgeheven, spreken over disinhibitie.

Question 41

Geef 2 typische nevenwerkingen van SSRIs en verklaar deze kort.

Answer 41

➢Seksuele dysfunctie –> gedaald libido, erectiele functie, orgasme
- Meer 5-HT dat kan binden aan 5-HT2A/C-R
➢ GI bijwerkingen –> nausea, braken, diarree…
- Meer 5-HT dat kan binden aan 5-HT3-R
➢ Centrale bijwerkingen –> hoofdpijn, duizeligheid, slaapstoornissen…
➢ Anorexie door verzadigingsgevoel (gebonden aan 5-HT potentiëring)

Question 41

Hoe verschilt bupropion van andere antidepressiva?

Answer 41

Bupropion behoort tot de groep van niet-selectieve heropnameremmers. Alle andere heropnameremmers blokkeren SERT en zo de heropname van 5-HT.
Bupropion is een NDRI (=NA reuptake inhibitor + DA reuptake inhibitor) met ook nicotine antagonisme. Door de inwerking op DA component is er een verbetering van enthousiasme, gebrek aan plezier, enerige, interesse…
Belangrijk is dat bupropion geen seksuele dysfunctie zal veroorzaken (5-HT niveau’s worden niet aangegrepen). Daarnaast kan het wegens zijn nicotine-R antagonisme ook worden gebruikt voor rookstop.