Edvard Munch Flashcards
(6 cards)
Reakcją na kryzys duchowy przełomu XIX i XX wieku był protoekspresjonizm,
nurt, którego przedstawiciele odrzucali realizm i naturalizm. Była to próba odnowienia
mistycyzmu i powrotu do tego, co prymitywne, pierwotne. Artyści chętnie operowali
deformacją i kontrastami. Niektóre zagadnienia pokazywali karykaturalnie, a nawet
groteskowo. W twórczości m.in. Vincenta van Gogha, Jamesa Ensora i Edvarda Muncha
pojawia się brzydota, artyści epatowali niesamowitością i grozą. Wielu twórców łączyło
symbolizm z protoekspresjonizmem
Szczególne znaczenie dla sztuki europejskiej przełomu XIX i XX wieku miała twórczość
norweskiego artysty Edvarda Muncha (1863–1944).
Jego dzieciństwo zostało naznaczone
śmiercią dwóch najbliższych mu kobiet – matki, zmarłej na gruźlicę, a następnie dotkniętej
tą samą chorobą siostry. Wpłynęło to na rozwój osobowości artysty.
Munch początkowo kształcił się w Kristianii (obecnie Oslo). Po otrzymaniu stypendium
przez kilka lat przebywał we Francji, gdzie uległ fascynacji malarstwem postimpresjonistów. W latach dziewięćdziesiątych osiadł w Berlinie, gdzie związał się z tamtejszą bohemą
artystyczną, w tym pisarzami: Augustem Strindbergiem i Stanisławem Przybyszewskim.
Jego obrazy wystawione w Berlinie w 1892 roku wywołały skandal, który spowodował
zamknięcie ekspozycji.
Twórczość Muncha
oscylowała wokół problemów egzystencjalnych i stanów psychicznych człowieka. Artysta posługiwał się symbolami, dlatego część jego dorobku można
zakwalifikować jako należący do symbolizmu. Ze względu na tematykę i sposób obrazowania Munch uważany jest także za prekursora ekspresjonizmu. Tematyka jego
obrazów dotyczyła miłości, śmierci, obsesji erotycznych i lęku. Artysta, sam dotknięty
chorobą psychiczną, koncentrował się głównie na przekazywaniu uczuć i ukazywaniu postaci
w stanie silnego napięcia emocjonalnego. Eksponowane przez Muncha lęki egzystencjalne
nie mają konkretnego, realnego źródła. To lęki przed życiem, śmiercią, otaczającym światem,
sobą samym i innymi ludźmi. Artysta przedstawiał skrajnie pesymistyczną wizję świata,
u której źródła, prócz doświadczeń biograficznych, legła też filozofia Arthura Schopenhauera.
Pod wpływem postimpresjonistów Munch zaczął posługiwać się płaskimi plamami
barwnymi i linearyzmem. Plamy barwne często kontrastował pod względem temperatury,
zestawiając je dysonansowo, czyli w sposób nieharmonijny, niejednokrotnie nieprzyjemny
w odbiorze. Posługiwał się śmiałymi deformacjami. Munch był także dekoratorem
Nowej Auli Uniwersytetu w Oslo, gdzie stworzył cykl fresków
Edvard Munch Krzyk
Najbardziej znanym dziełem artysty
jest obraz Krzyk. Powstał w wyniku silnego doznania, którego malarz doświadczył. Gdy
przechodził o zachodzie słońca przez most nad fiordem, ujrzał krwistoczerwone niebo.
Zinterpretował to jako „nieskończony krzyk przepływający przez naturę”. Obraz z 1893 roku namalowany w technice
mieszanej z wykorzystaniem farb olejnych,
tempery i pasteli na kartonie o wymiarach
ok. 74 x 91 cm. Przez wielu krytyków uważany
jest za najwybitniejsze dzieło artysty. Przedstawia
samotnego człowieka przepełnionego lękiem
egzystencjalnym. Jego silnie zdeformowana
twarz, pozbawiona rysów indywidualnych,
czyni z bohatera obrazu everymana,
a jego doświadczenie staje się tym samym
doświadczeniem powszechnym. Krajobraz
w tle został zidentyfikowany jako fiord w pobliżu
Oslo. Symboliczne znaczenie ma także most.
Zawieszony jest nad przepaścią, nie widać
jego krańców, a przejście po nim może być
odczytywane jako obraz kruchości egzystencji
ludzkiej, życia, które zmierza ku nieznanemu.
Emocjonalne napięcie obrazu Munch
uzyskał także dzięki środkom plastycznym.
Dysonansowo zestawione kolory: złamany
granat, czyste oranż i czerwień, tworzą silny
kontrast temperaturowy, a płynne linie sprawiają
wrażenie niestabilności ukazanego świata.
Dynamika kompozycji została uzyskana przez
linię mostu, która wyrazistą diagonalą przecina
płótno. Takie rozwiązanie wskazuje na inspiracje
grafikami japońskimi. Motyw krzyku artysta
podejmował także w latach późniejszych w wielu
wersjach zarówno malarskich, jak i graficznych.
Obraz znajduje się w Galerii Narodowej w Oslo.
Edvard Munch Taniec życia
Obraz powstał ok. 1900 roku.
Został namalowany farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach
ok. 1,91 x 1,26 m. Artysta
za pomocą trzech postaci
kobiecych pokazał proces
przemijania. Pozy kobiet
i kolory ich sukien
odzwierciedlają fazy życia.
Czerwień sukni postaci kobiecej
w centrum interpretowana
bywa jako symbol namiętności.
Kobiety w białym i czarnym stroju
doczekały się wielu interpretacji.
Odczytywane bywają m.in. jako
życie i śmierć, młodość i starość,
dobro i zło, radość i cierpienie.
Ludzie uwikłani w taniec
życia zapominają, że to raczej
odwieczny „taniec śmierci”.
Obraz znajduje się w Narodowym
Muzeum Sztuki, Architektury
i Projektowania w Oslo.
Edvard Munch Madonna
Niedługo po Krzyku powstał obraz Madonna. Tytuł, a także aureola wokół głowy postaci
sugerują związek z religią, natomiast artysta przedstawił w nim kobietę w chwili erotycznego
uniesienia. Według niektórych badaczy postacią uwiecznioną na obrazie była norweska
pianistka Dagny Juel, niespełniona miłość artysty i muza wielu twórców z bohemy berliń-
skiej. Została żoną polskiego pisarza – Stanisława Przybyszewskiego. Artysta motyw ten
podejmował kilkakrotnie, także w wersji graficznej.
