symbolizm poza francją Flashcards
(14 cards)
Michaił A. Wrubel
Siedzący demon
Obraz namalowany w 1890 roku
farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 2,11 x 1,14 m
powstał z inspiracji utworem
Michaiła J. Lermontowa
Demon. Poeta pisał o tym,
że demon jest nie tyle złym
duchem, ile cierpiącym
i smutnym, a jednocześnie
władczym i dostojnym.
Wrubel, uważany za czołowego
przedstawiciela symbolizmu
rosyjskiego, stworzył do wiersza
wiele szkiców i kilka obrazów
olejnych. Siedząca w skalistym
pejzażu tytułowa postać
z wyrazem zasępienia na twarzy
i ze złożonymi dłońmi wpatruje
się w przestrzeń. Emanujący
z niej smutek pogłębia skala
barw ziemi skontrastowana
z błękitem szaty. W sposobie
obrazowania artysta nawiązywał
do mozaik bizantyńskich,
które go fascynowały. Efekt
płaskości osiągnął, posługując
się szpachelką, a plamy barwne
o wyrazistych krawędziach
przypominają kryształowe
cięcia. Obraz znajduje
się w Państwowej Galerii
Trietiakowskiej w Moskwie.
Do najwybitniejszych symbolistów działających poza Francją zalicza się szwajcarskiego artystę
Arnolda Böcklina, którego twórczość historycy sztuki nazywają także neoromantyczną.
Inspirowały go obrazy Caspara Davida Friedricha. Böcklin zaczynał jako pejzażysta malujący w konwencji romantyzmu, ale zmieniło się to w latach siedemdziesiątych XIX wieku
po pobycie we Włoszech. Urzekły go tam pejzaże, zwłaszcza z okolic Rzymu, oraz sztuka
renesansu. Zaczął wówczas czerpać ze źródeł literackich, ale głównie z tematów rzadko
w sztuce eksploatowanych. Wprowadzał do swoich obrazów fantastyczne stwory hybrydalne:
syreny, trytony, satyry i centaury, a także nimfy wodne – najady, które umieszczał w tajemniczych pejzażach sprawiających wrażenie, że są z pogranicza jawy i snu. Te oniryczne
dzieła często wywołują uczucie grozy. Obrazy o charakterze narracyjnym i symbolicznym
Böcklin łączył z typowo akademickim warsztatem malarskim. Sławę przyniosła mu seria dzieł
nawiązujących do mitologii greckiej o tytule Wyspa umarłych. Jeden z obrazów Böcklina,
Cisza leśna, znajduje się w Muzeum Narodowym w Poznaniu.
Arnold Böcklin
Wyspa umarłych
Motyw, który przedstawia
Charona – w mitologii greckiej
przewoźnika dusz przez rzekę
Styks – podejmował artysta
kilkakrotnie, ale w zbiorach
muzealnych zachowały się
cztery wersje. Ta namalowana
w 1880 roku farbami olejnymi
na desce o wymiarach
1,55 x 1,10 m znajduje się
w Muzeum Sztuki w Bazylei
w Szwajcarii. Sceneria obrazu
jest tajemnicza, a koloryt
wprowadza niepokój. Skalista,
posępna wyspa, do której
podpływa łódź, budzi
skojarzenia z cmentarzem.
Statyka kompozycji, niewielka
skala sztafażu i stonowane
barwy powodują, że obraz zdaje
się emanować melancholią
i niepokojącą ciszą
Szwajcarem był także Ferdinand Hodler,
uważany za odnowiciela malarstwa ściennego i jednego z najwybitniejszych twórców europejskich. Posługiwał się uproszczonym
modelunkiem światłocieniowym, spłaszczeniem form i dekoracyjnym konturem,
a także symbolicznym przekazem. Stworzył własny styl, którego cechą było ujmowanie
kilku postaci w pozach sugerujących taniec lub czynności rytualne. Do jego najsłynniejszych
dzieł należą obrazy Dzień i Noc
W Niemczech działał Franz von Stuck.
Na jego twórczość wpływ mieli prerafaelici,
a także współcześni artyście malarze belgijscy. Często podejmował motyw kobiety fatalnej.
Jego obrazy mają bardzo zmysłowy charakter. Do najsłynniejszych dzieł Stucka zalicza
się Grzech oraz Pocałunek Sfinksa. Artysta miał znaczący wpływ na ukształtowanie się
niemieckiego ekspresjonizmu w XX wieku.
Grupa Les XX działająca w Belgii połączyła malarzy, projektantów, rzeźbiarzy i literatów.
Należeli do niej: James Ensor, Fernand Khnopff, a przez pewien czas także Jan Toorop
– malarz holenderski, który dłuższy czas przebywał w Brukseli.
James Ensor
Rodzice Jamesa Ensora prowadzili sklep z artykułami karnawałowymi, a artysta w dzieciństwie spędzał w nim wiele czasu. Widziane tam stroje, maski i szkielety zachowały się
w jego pamięci, z czasem zaczął więc wprowadzać je do obrazów i nadawać im symboliczne
znaczenie. Ożywione marionetki lub szkielety nabierały cech ludzkich. Miały groteskowy
i satyryczny charakter. Ensor był także kompozytorem i literatem.
James Ensor Wjazd Chrystusa do Brukseli
Dzieło z 1888 roku namalowane farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 4,31 x 2,58 m uważane
jest za najlepsze w twórczości artysty, choć pierwotnie nie było dobrze przyjęte. Belgia w czasach
młodości Ensora przechodziła przemiany społeczne. Niektórzy członkowie elit wybierali socjalizm
nie z powodu troski o biednych, lecz z chęci pozyskania ich przychylności w dążeniu do władzy.
Aby wyrazić sprzeciw wobec hipokryzji elit politycznych, artysta nawiązał do opisanego
w Biblii wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, przenosząc go w scenerię aktualną. W obrazie zestawił
współczesnych przywódców politycznych z prawdziwym obrońcą biednych – Chrystusem.
Na powiewającym sztandarze widnieje napis „Vive la socjale” (fr. ‘Niech żyje społeczność’), pod nim
jest widoczny tłum. Twarze ludzi są pomalowane lub ukryte pod maskami. Niektórzy uważają,
że sam artysta, którego prace były krytykowane, identyfikował się z postacią Chrystusa jako
ofiarą szyderstwa. Obraz znajduje się w J. Paul Getty Museum w Los Angeles w Stanach
Zjednoczonych
Fernand Khnopff
– jeden z założycieli grupy – swoje prace prezentował głównie na
wystawach w Paryżu. Artysta, aby zadowolić rodziców, podjął studia prawnicze, których
nie ukończył, gdyż zwyciężyła pasja do sztuki. Naukę malarstwa rozpoczął w Królewskiej
Akademii Sztuk Pięknych w Brukseli, gdzie zetknął się z Jamesem Ensorem. Utrzymywał
też bliskie relacje z brytyjskimi prerafaelitami i symbolistami we Francji. Podejmował
tematy właściwe symbolizmowi. W jego pracach pojawiały się sfinksy, np. na obrazie
Pieszczoty Sfinksa, i chimery w wieloznacznych interpretacjach i zestawieniach. Często
wykorzystywał motyw opustoszałego miasta, które było tłem dla malowanych scen. Stwarzało to tajemniczy nastrój. Khnopff zajmował się nie tylko malarstwem, lecz także rzeźbą
i grafiką, w tym ilustracją do książek. Był najbardziej znaczącym symbolistą belgijskim
Fernand Khnopff Pieszczoty Sfinksa
Obraz z 1896 roku namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 150 x 50 cm ukazuje
dwoistość natury kobiety: jej czar i jednocześnie drapieżność. Odwołując się do postaci Sfinksa,
artysta namalował w sposób mimetyczny nie tylko postać mężczyzny, lecz także ciało dzikiego kota
z głową kobiety. Motyw ten znakomicie wpisuje się w powszechny w tym czasie wizerunek kobiety
fatalnej. Obraz znajduje się w Królewskich Muzeach Sztuk Pięknych w Brukseli.
Malarz holenderski Jan Toorop
urodził się na wyspie Jawie, dlatego jego świadomość
artystyczna ukształtowała się także pod wpływem sztuki indonezyjskiej. Na jego twórczość
wpływ miał nurt teozoficzny, czyli światopogląd o charakterze okultystycznym, głoszący
możliwość poznania tajemnic świata transcendentnego za pomocą szczególnego daru
oświecenia, które uzyskują tylko wybrańcy. Chętnie odwoływał się do literatury, czerpiąc
m.in. z dzieł Maurice’a Maeterlincka. Często przedstawiał postacie wysnute z fantazji
z atrybutami sakralnymi i świeckimi. Łączył płaszczyznowość ujęcia z dekoracyjną
linią, czego przykładem jest obraz Trzy druhny.
U schyłku XIX wieku nastąpiło znaczne ożywienie środowisk artystycznych w krajach
skandynawskich.
Docierały tam wpływy m.in. impresjonizmu, postimpresjonizmu oraz
symbolizmu. Przedstawicielem symbolizmu w sztuce duńskiej był Vilhelm Hammershøi.
Malował on sceny w kameralnych wnętrzach przesyconych światłem, w których zwykle umieszczał pojedyncze, zatopione w bezruchu postacie. Klimat jego dzieł przywodzi
na myśl obrazy Jana Vermeera van Delft.
Michaił A. Wrubel Carewna Łabędź
Obraz z 1900 roku namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 83 x 142 cm powstał jako
ilustracja do opery, której libretto nawiązywało
do jednej z baśni Aleksandra S. Puszkina. Jest to
sceniczny portret Nadieżdy Zabeli-Wrubel – żony
artysty i śpiewaczki operowej. Kobieta
przebrana za łabędzia została namalowana
w charakterystycznej dla artysty palecie barw
chłodnych i połyskliwych. Oddanie z niezwykłym
pietyzmem biżuterii księżniczki wpływa na walory
dekoracyjne dzieła, które znajduje się
Państwowej Galerii Trietiakowskiej w Moskwie.
W Rosji działał malarz Michaił A. Wrubel,
którego przodkowie pochodzili z Polski.
Wykonywał także scenografie operowe. Najbardziej
znane są te do opery Nikołaja A. Rimskiego-Korsakowa Bajka o carze Sałtanie. Artysta był także
autorem fresków w cerkwi św. Cyryla w Kijowie.
Malował portrety i obrazy, których tematy czerpał z fantazji, literatury, ludowych podań, baśni
i sztuki romantyzmu. Często w jego twórczości
pojawiał się motyw demona zapożyczony z poezji Michaiła J. Lermontowa. Obrazy artysty cechuje dekoracyjność i nastrój tajemniczości
