ENDOCRINOLOGIE Flashcards
S/ hypothyroidie
- daling metabolisme: koudegevoel, gewichtstoename
- vertraagde lichaamsfuncties: bradycardie, obstiptatie, vermoeidheid
- neuropsych: traagheid, conc ST, depressie
- droge haren, broze nagels, ruwere dikkere droge huid (myxoedeem)
- gedaald lipido, subfertiliteit, menorragie
- soms goiter < chron TSH stimulatie
- …
- dislipidemie (de novo hoog cholest), anemie
- bij kinderen vetraagde lengtegroei / tandontwikkeling
S/ hyperthyroidie
- stijging metabol: vermagering, wartmegevoel, zweten en dorst
- versnelde lichaamsfuncties: tachycardie, palpitaties, BD stijging, verhoogde stoelgangsdrequentie, tremor, vermindering spiermassa
- emo: nervositas, slaapST
- vochtige dunne huid, dunner en minder haar
- subfertiliteit, vermindere menstruatie (V, freq), gynaecomastie
- soms goiter (diffuus, nodulair, pijnlijk)
- …
- dyspnee d’effort
- Von Graefe (spasme m levator palpebrae, pseudoexoftalmie), Graves orbithopathie (exoftalmie, diplopie, uitdroging cornea …)
- osteoporose
plotse zwelling in de hals: anamnese
ICE (pt ongerust over kanker <-> noduli = frequent, 5-10% van SK nodus is maligne SK kanker)
klacht: zwelling in hals
- waar, sinds wnr, evolutie?
- diffuus vergroot? of knobbeltje(s) gevoeld?
- argumenten thyroiditis: pijnlijk? roodheid voor zwelling? alg malaise / koorts?
(pijn + koorts: de quervain of zz acute vorm)
- functie: tekens van hyper/hypothyroidie bevragen
- volume: sliklast, hoest/stridor (piepende ademhaling), heesheid, (toesnoerend gevoel hals)
- verdacht vr maligniteit: snelle groei zwelling, plotse heesheid; VG halsbestraling, gekende andere maligniteit, PET +, familiaal SK kanker, lft <20 of > 70j
WAMPLE: GM!! (bv cordarone)
plotse zwelling in de hals: KO
(1) inspectie
- PM: hartritme? BD? koorts ((sub)acute thyroiditis)
- algemeen (zwetend, nervositas? // vertraagd)
- gewicht (vermagering // gewichtstoename)
- huid (warme vochtige dunne huid // dikkere droge huid)
- haar (minder en dunner // trager groeiend en sneller uitvallend)
- nagels (broos?)
- gynaecomastie
- ogen (von graefe: laat pt nr beneden kijken, graves orbitopathie: inflamm retro-orbit vet en spieren)
(2) palpatie schildklier (slikken + palpatie)
- verdacht vr maligniteit: harde consistentie, vergroeiing structuren, diameter > 4 cm, adenopathie, (onregelm zwelling, nt pijnlijk bij palpatie)
- diffuus / nodulair / pijnlijk -> oorz?
(3) LK: submentaal, submandibulair, jugulair, supraclavic, …)
(4) auscultatie SK (continue souffle dr toegenomen doorbloeding?)
(5) hartauscultatie (vkf?)
(6) spierkracht en reflexen (hypoth: hyporeflexie // hyperth: hyperreflexie, spierzwakte)
TO bij nodus / multinodulaire goiter
labo: TSH (bepalen of hyper/hypo)
-> stel hyperthyroïdie:
- als daling TSH -> herhaal TSH + T4 bepalen + TSH-R As (Graves) + TPO As (beginfase hashimoto / silent thyroiditis)
- T3 bepaling enkel bij gedaald TSH en nl T4 (geïsoleerde T3 hyperthyroidie aantonen)
-> stel hypothyroidie:
- als stijging TSH -> herhaal TSH + T4 bepalen + TPO As (hashimoto)
echografie
=>
TSH daling: doe scinitgrafie
- geen FNAC wnr warme nodus (hypercapterend, bijna nooit maligne)
- FNAC ifv echografische kenmerken als koude nodus (normo- of hypocapterend)
TSH stijging of normaal:
- FNAC indien echografisch verdachte noduli (EU-TIRADS guidelines; microcalcific, hypervasculair, invasieve, groei, onregelm aflijning, …)
//
multinodulaire goiter: 2e lijn beeldvorming = CT zonder contrast: enkel indien zeer groot of duikende component
risico maligniteit van multinodulaire goiter = gelijk aan risico solitaire nodus
nodus / multinodulaire goiter: R/
goedaardige asymptomische goiter: conservatief
- TSH 1x/j, echo opvolging (nodus: echo opvolging ged 3-5j -> zo stabiel: klinische opvolging) (multinodulaire goiter: echo bij verandering kliniek)
goedaardig symptomatisch (volumehinder of hyperT): nooit conservatief
- HK (volumehinder) -> levenslange substitutie
- 131-I (toxische nodulus)
cytologisch of echografisch verdacht op neoplasie / maligniteit: HK
- (hemi)-thyroidectomie (-> APO: bij bewezen maligniteit verdere beh), halsklier evidement indien uitzaaiing
hypothyroïdie TO
labo: TSH (nagaan of hypoT)
- als stijging TSH -> herhaal TSH + T4 bepalen + TPO As (hashimoto)
Nhg: geen tpo as bepalen?
=>
echografie niet aangewezen, tenzij klnische reden (bij nodule)
- FNAC indien echografisch verdachte noduli
- scinitgrafie niet aangewezen
//
andere onderzoeken:
- vermoeden jodiumdefficiëntie: jodium 24u
- vermoeden inflammatie: inflammatoire parameters
- mogelijke centrale hypoT: TSH en T4 + biochem screening hypofyse assen + MRI hypofyse
hyperthyroïdie TO
labo: TSH (bepalen of hyperT) -> I: klinisch vermoeden of routine screening SKfunctie
- als daling TSH -> herhaal TSH + T4 bepalen + TSH-R As (Graves) + TPO As (beginfase hashimoto / silent thyroiditis)
- T3 bepaling enkel bij gedaald TSH en nl T4 (geïsoleerde T3 hyperthyroidie aantonen)
echografie (ALTIJD BEELDVORMING NA BIOCHEM BEVESTIGING HYPERT)
=>
als TSH daling: doe scinitgrafie
- uptake diffuus gestegen: auto-immuun (Graves: TSHR As pos en verhoogde captatie < overproductie ipv lekkage)
- uptake focaal gestegen: toxische nodus
- uptake diffuus gedaald: jodiumexcess, thyroiditis (vb. lekfase -> minder captatie)
//
andere onderzoeken:
- vermoeden jodiumexces: jodium 24u
- vermoeden 1e fase thyroiditis
-> pijnlijk (de Quervain): inflammatoire parameters
-> pijnloos (silent = meestal postpartum): TPO As
- mogelijke centrale hyperT: TSH en T4 + biochem screening hypofyse assen + MRI hypofyse
scintigrafie CI
zwanger, BV, amiodarone
niet zinvol indien recent onderzoek IV contrast (contrast geïnduc hyperT)
etiologie hyperT
= exces T4 en/of T3
ziekte van Graves: auto-immuun stimulatie SK < TSHR As
- 20-40j
- verdacht: familiaal, orbithopathie, pretibiaal myxoedeem, erythema-nodosum like letsels
toxische nodus of multinodulaire goiter
- 40-60j
- typisch in jodiumdeficiënte gebieden
jodium excess (bv contrast)
medicatie: lithium, amiodarone, overbehandeling L-thyroxine
thyreotoxicose ikv thyroiditis (1e fase)
- subacute thyroïditis van De Quervain
- silent (postpartum) thyroïditis (subacuut)
zelden centraal (secundaire hyperT)
etiologie hypoT
= tekort T4 (indien ernstig ook T3)
Hashimoto: auto-immune destructie SK weefsel < TPO As
- proces duurt jaren: begint met hashimoto thyroiditis (= chron vorm van thyroiditis) -> gecompenseerde fase met TSH stijging en nl T4, decompensatie met daling T4
HK / bestraling
jodium deficiëntie
medicatie: lithium, amiodarone
2e fase thyroiditis: uitputtingsfase (TSH stijging, T4 daling)
zelden centraal (secundaire hypoT)
hyperT behandeling
NOOIT conservatief (want hoger risico vkf, osteoporose, …)
//
jodiumexces: bron wegnemen indien mogelijk
overbehandeling hypoT: L-T4 aanpassen
thyroiditis
- medicamenteus geinduc thyroiditis (amiodarone): Propranolol Retard 160 mg PO - als overte thyrotoxicosis: methylprednisolon (medrol) + zo mogelijk stop medicatie
- De Quervain thyroiditis enkel bij klachten behandelen: NSAIDs, Lekfase: Propranolol Retard 160 mg PO [Uitputtingsfase: soms tijdelijk L-Thyroxine]
- Silent thyroiditis enkel bij klachten behandelen: Lekfase: Propranolol Retard 160 mg PO [Uitputtingsfase: soms tijdelijk L-Thyroxine]
overproductie (auto-immuun, toxische nodus)
- thyrostatica: thiamazol (1e keuze, strumazol(R), mag niet in 1e trim zws) -> tot negatievatie TSH-R As
- radioactief jodium (I: voorkeur bij toxisch adenoom of auto-immuun) (CI: zws(wens), orbitopathie)
- HK (I: mechanische hinder, recidief na beh, CI) - preop euthyroidie vereist!
behandeling verwikkelingen (vb rookstop bij orbitopathie, BB propranolol bij VKF, cave thyrotoxische storm …)
hypoT behandeling
causaal indien mogelijk (jodium-deficiëntie, medicatie)
afwachten zo geen symptomen en reversibele etiologie (bv thyroiditis)
substitutie T4: PO L-thyroxine
-> indicatie:
- TSH > 10 mU/L
- TSH > 4,5 EN TPO As (vb. bij Hashimoto = irrevers)
- uitgesproken sympt
-> controle TSH na 6-8w: doel TSH 0,4-2,5 (<-> screening 0,4-4,5)
raadpleging DM: anamnese
- hoe gaat het met DM? / vertel eens
- sinds wanneer DM2?
- vindt pt zelf dat DM onder controle is / moeilijk om het onder controle te houden?
-> hypo: zweten, tremor, wazig zicht, duizelig, honger
-> hyper: veel plassen, droge mond / dorst, vermoeid, urogenit infectie (vb cystitis) - huidige klachten?
-> Macroangiopathie: MI, CVA, RSP, claudicatio?
-> Microangiopathie: (1) nefro: jaarlijkse 24u collectie gedaan? (+ kijk nr labo: GFR, creat, micro-albuminurie) (2) ogen: veranderingen zicht? jaarlijkse controle oogarts (fundoscopie) geweest? (+ kijk nr verslag oogarts)
-> Neuropathie: gn sensib perif neuropathie: tintelingen, gevoelST, prikkelingen
-> Diabetische voet: wonden of afwijkingen thv voet? diabetische voetcontrole / wondzorg laten doen? - welke medicatie neem je? therapietrouw? bijwerkingen?
- gewicht stabiel? dieet? beweeg je regelmatig? (hoeveel?)
- CV RF: roken (#)? BD? + kijk labo na: HDL - LDL, HbA1c (liefst < 7%)
(WAMPLE)
(evt impact op het dagelijkse leven?)
raadpleging DM: KO
BMI (lengte, gewicht), buikomtrek
BD, pols
CVD, CRT (sternum / vingertop of teen)
hart + long
abdomen: HSM, massa’s, globus, …
klieren (supraclavic, submand, retro-auric)
voeten: wonden, pulsaties, zenuwen
