Hjúkrun sjúklinga eftir bæklunarskurðaðgerðir

Question 1

Hver eru 5 hlutverk beina?

Answer 1

Stuðningur
Vernd
Hreyfing
Hematopoiesis
Mineral homeostasis

Question 2

Við hvaða aldur er beinmassi mestur?

Answer 2

um 35 ára

Question 3

Hvað gerist í beinþynningu?

Answer 3

millifrumuefnið rýrnar og beinin verða stökk og brothætt

Question 4

Hver er algengasta ástæða bráðainnlagnar á bæklun?

Answer 4

beinþynningarbrot

Question 5

Nefndu 3 frumugerðir beina

Answer 5

Osteoblastar (beinmyndandi frumur)
Osteoclastar (beinætur)
Osteocytar (beinfrumur)

Question 6

Nefndu dæmi um skipulagðar aðgerðir í bæklun

Answer 6

Liðskipti í mjöðm
Liðskipti í hné
Liðskipti í öxl
Hryggspenging
Osteotomia
Arthrodesa
Tumorar, sarcoma, osteosarcoma
Teinatökur
Amputering

Question 7

Hver er helsta ábendingin fyrir liðskiptaaðgerð á mjöðm/hné?

Answer 7

Slit í liðnum
Verkir
Hreyfiskerðing

Question 8

Afhverju er hætta á liðhlaupi í mjöðm eftir liðskiptaaðgerð og hvenær minnkar hættan?

Answer 8

Mjúkvefir sem halda við mjaðmaliðinn eru laskaðir eftir aðgerðina og hætta er á að kúlan fari úr skálinni við ákveðnar hreyfingar.
Hættan minnkar eftir ca. 3 mánuði.

Question 9

Hver eru einkenni liðhlaups?

Answer 9

Miklir verkir
Fótur styttur og innroteraður
Geta ekki notað fótinn

Question 10

Hver er meðferðin við liðhlaupi?

Answer 10

Kippt í liðinn í slævingu
Stundum:
- Fótur settur í gifs frá ökkla að læri til að hindra hreyfingu
- Spelka í sama tilgangi
- Skálarauki (aðgerð)

Question 11

Hvaða hreyfitakmarkanir eru eftir liðskipti í mjöðm?

Answer 11

Ekki innrotera aðgerðarfæti
Ekki beygja meira en 90° í mjöðm
Ekki krossleggja fætur
Nota hjálpartæki

Question 12

Hvað getur valdið því að fólk þarf gervilið í hné?

Answer 12

Slit í lið
Verkir
Hreyfiskerðing
Ofþyngd
Áverki

Question 13

Rétt eða rangt? Betri árangur er eftir liðskiptaaðgerðir á hnjám heldur en mjöðmum.

Answer 13

Rangt. Ekki jafn öruggur árangur og eftir mjaðmaliðskipti.

Question 14

Hvað er hryggspenging og hvenær er það gert?

Answer 14

Hryggjaliðir festir saman til að hindra hreyfingu.
Gert eftir hryggsúlubrot.

Question 15

Til hvers er osteotomia og við hverju er hún oft notuð?

Answer 15

Til að rétta stöðu beins.
Notuð við hallux valgus/hjólbeinóttum.

Question 16

Nefndu algeng bráðatilfelli á bæklun

Answer 16

Mjaðmabrot eða lærleggsbrot
Ökklabrot
Sköflungsbrot
Upphandleggsbrot
Úlnliðsbrot (sjaldnast innlögn)
Hryggsúlubrot
Fjöláverki (fjöltrauma)

Question 17

Hverjar eru 3 gerðir mjaðmabrota?

Answer 17

Brot á lærleggshálsi (collum fractura)
Brot á lærleggshnútu (pertrochanter fractura)
Brot undir lærleggshnútu (subtrochanter fractura)

Question 18

Hverjar eru helstu orsakir mjaðmabrota?

Answer 18

Beinþynning
Hrumleiki
Lágorkuáverkar

Question 19

Hver er meðalaldur þeirra sem fá mjaðmabrot og hjá hvaða kyni er það algengara.

Answer 19

Meðalaldur 83-84 ára. Konur (3:1)

Question 20

Við hvaða aðstæður verða beinþynningarbrot?

Answer 20

Við lágorkuáverka eins og fall á jafnsléttu.
Stundum þarf ekki fall til.

Question 21

Hverjir eru þekktir áhættuþættir beinþynningar (osteopenia)?

Answer 21

Kyn (kona)
Aldur
Erfðir
Næring
Undirþyngd
Hreyfingarleysi
Reykingar
Áfengisneysla
Beinbrotnað áður

Question 22

Hvað er sarcopenia?

Answer 22

Minnkaður vöðvamassi.

Question 23

Hvað eykur sarcopenia líkurnar á?

Answer 23

beinþynningu og byltum

Question 24

Hvernig er fyrirbyggin/meðferð sarcopeniu?

Answer 24

Líkamsþjálfun
Næring: próteininntekt
D-vítamín

Question 25

Hver er skilgreiningin á hrumleika (frailty)?

Answer 25

Heilkenni þar sem sarcopenia er undirliggjandi þáttur og einstaklingur hefur að auki a.m.k. þrjá af þessum þáttum:
- óviljandi þyngdartap
- magnleysi
- þreyta
- hæggengi
- minnkuð líkamleg virkni

Question 26

Í hverju felst meðferðin við hrumleika?

Answer 26

1. Líkamsþjálfun
2. Orku- og próteinbætt fæði
3. D-vítamín
4. Minnka fjöllyfjanotkun

Question 27

Hvernig er Garden flokkunin á lærleggshálsbrotum?

Answer 27

Garden 1-2:
- Ótilfærð brot sem oftast er hægt að festa með einföldum nöglum
Garden 3-4:
- Tilfærð brot þar sem blóðflæði er líklegast skert inn í kúluna og hætta á drepi í beini

Question 28

Hver er ábendingin fyrir gervilið?

Answer 28

Ef blóðflæði inn í collum er í hættu og fyrirséð að drep verði í kúlu (Garden 3-4).

Question 29

Hvað er hálfur gerviliður (bipolar prótesa)?

Answer 29

Þegar einungis eru notaðar mjaðmakúlur með áföstu skafti (ekki skál á móti)

Question 30

Hver er meðferðin ef brot á lærleggshálsi er ekki eða lítið tilfært? (Garden 1-2)

Answer 30

Þá eru settir Hanson naglar upp í kúluna.

Question 31

Við hvernig broti er DHS negling (dynamic hip screw) oft notuð?

Answer 31

Broti á lærleggshnútu

Question 32

Hvernig festing er notuð við broti undir lærleggshnútu?

Answer 32

Mergnagli - Gammanagli

Question 33

Hverjir eru helstu þættirnir í hjúkrun sjúklinga fyrir bæklunaraðgerð?

Answer 33

Prehabilitation
Fræðsla
Næring og fasta
Vökvajafnvægi
Þrýstingssáravarnir
Óráðsvarnir
Verkjastilling
Hagræðing
Eftirlit með ástandi
Rannsóknir
Undirbúningur fyrir skurðaðgerð

Question 34

Nefndu algengar hjúkrunargreiningar eftir bæklunaraðgerðir

Answer 34

Hætta á fylgikvillum aðgerðar
Verkir
Skert líkamleg hreyfigeta
Skurðsár
Hætta á vökvaójafnvægi
Hætta á óráði
Hætta á sýkingu
Hætta á skertri starfsemi úttauga-/æðakerfis
Röskun á fjölskyldulífi

Question 35

Hverjir geta fylgikvillar bæklunaraðgerða verið?

Answer 35

Liðhlaup
Blæðing
Ógleði og uppköst
Truflun á svefni
Bráðarugl
Blóðtappi
Þvagfærasýking
Þvagtregða
Lungnabólga
Aspiration
Sárasýkingar
Bráður nýrnaskaði

Question 36

Rétt eða rangt: algengt er að nota bólgueyðandi lyf eftir bæklunarskurðaðgerðir?

Answer 36

rangt

Question 37

Hversu miklar líkur eru á óráði eftir mjaðmabrot?

Answer 37

50%

Question 38

Hvenær kemur sýking í beini oftast fram eftir áverkann?

Answer 38

innan við 4 vikum eftir áverkann

Question 39

Hver eru 5 einkenni compartment syndrome / þrengslaheilkenni?

Answer 39

Pain
Paresthesia
Pallor
Paralysis
Pulselessness