Hoorcollege 12: Ondervoeding

Question 1

Wat is SNAQ?

Answer 1

Een korte vragenlijst (4) waar op een valide manier ziekenhuispatiënten gescreend kunnen worden op ondervoeding

Question 2

Hoe veel procent van de geriatrische (ouderengeneeskunde) ziekenhuispatiënten is ondervoed?

Answer 2

30%

Question 3

Kan je aan de buitenkant zien of iemand ondervoed is?

Answer 3

Nope

Question 4

Kan je a.d.h.v. BMI zien of iemand ondervoed is?

Answer 4

Nope

Question 5

Wat is de beste maat om te bepalen of iemand ondervoed is?

Answer 5

A.d.h.v. spiermassa

Question 6

Wat zijn aan voeding gerelateerde afwijkingen en condities?

Answer 6

Ondervoeding, sarcopenia/fraitly, overgewicht/obesitas, micronutriëntenafwijkingen en het refeeding-syndroom

Question 7

Wat is ondervoeding?

Answer 7

een aandoening die wordt veroorzaakt door een verminderde inname of opname van voeding met als gevolg een veranderde lichaams-stelling (verminderde vetvrij mass) en lichaamscelmassa. Dit resulteert in een afname van het fysiek en mentaal functioneren en een slechtere klinische uitkomst van ziekte

Question 8

Wat is sarcopenie?

Answer 8

Een progressieve en gegeneraliseerde skeletspierstoornis die is gerelateerd aan een verhoogde kans op ongunstige uitkomsten, waaronder vallen, breuken, lichamelijke beperkingen en sterfte (vaak door stilzitten o.i.d.)

Question 9

Wat is cachexie?

Answer 9

is gewichtsverlies door metabole veranderingen als gevolg van ziekte (COPD, hartfalen, kanker, chronische nierziekten, RA, infectie, brandwonden, AIDS). Hierbij is er verlies van spiermassa en een gestoord koolhydraat-, vet en eiwitmetabolisme. Dit is niet te behandelen met alleen voedingsinterventie

Question 10

Wat is het refeeding syndroom?

Answer 10

Ernstig ondervoede patiënten hebben bij het snel (her)starten van (par)enterale voeding een verhoogd risico op het ontwikkelen van het refeedingsyndroom. Het refeedingsyndroom kan worden omschreven als de ernstige en potentieel fatale verschuivingen in vocht en elektrolyten tussen de verschillende lichaamscompartimenten, die ontstaan bij het starten van (par)enterale voeding bij patiënten die langdurig niet gevoed zijn of om een andere reden ondervoed zijn.

Question 11

Wat is de eerste stap bij het vaststellen/behandelen van ondervoeding?

Answer 11

Is er sprake van inflammatie.

Question 12

Wat gebeurd er, fysiologisch, bij ondervoeding zonder inflammatie?

Answer 12

Te weinig voeding veroorzaakt de spaarstand dus, afbraak van reserves (glycogeen en vet), verlagen van het energieverbruik, lever maakt ketonen aan uit vvetzuren voor energievoorziening brein. Na 72 uur worden de aminozuren (spiermassa) benuttigd voor gluconeogenese (0.5 kg). Glutonen worden gebruikt door de hersenen als er geen glucose (meer) aanwezig is

Question 13

Wat gebeurd er, fysiologisch, bij ondervoeding met inflammatie

Answer 13

Er is geen spaarstand, en dan is er energieverbruik door cytokines. Veel minder aanmaak van ketonen, waaronder een hogere behoefte aan glucose -> gluconeogenese uit spiermassa. Spiermassa afbraak voor productie van glutamine (immuunrespons) en aanmaak acute fase eiwitten, immuun cellen en wondgenezing. De spierafbraak is dus veel hoger bij inflammatie dan zonder inflammatie.

Question 14

Hoe veel gram wordt er gemiddeld aan eiwitten aangemaakt en afgebroken

Answer 14

350g (de turnover is hierbij in balans, dus netto=0)

Question 15

Wat is anabole resistentie?

Answer 15

Als er te veel afbraak / te weinig afbouw is van eiwitten (de turnover is uit balans)

Question 16

Wat gebeurd er, fysiologisch gezien bij anabole residentie (bij ouderen/zieken)?

Answer 16

• Verhoogde splanchnische extractie: aminozuren worden na vertering gedamineerd / geoxideerd door darmen en lever
  o Verminderde aminozuur beschikbaarheid in bloed na de maaltijd
• Verminderde doorbloeding van spieren waardoor verminderde aanvoer van aminozuren in spieren
• Verminderde opname van aminozuren in spieren
• Verminderde signaalfunctie van aminozuren in spiercellen voor eiwitsynthese: er zijn meer aminozuren nodig om het syntheseproces te stimuleren.

Question 17

In een studie is gekeken naar de eiwit-turnover bij gezonde jongeren en jongeren/ouderen met volledige bedrust. Wat is het verschil in eiwit-verlies dat werd gevonden?

Answer 17

Mannen leveren gemiddeld 0.3 kg/jaar spiermassa in, en vrouwen 0.2 kg/jaar. Bij zo’n ziekenhuisopname is dit wel 0.2kg per dag!

Question 18

Waar kan ondervoeding toe leiden?

Answer 18

• Verminderde conditie
• Verminderde wondgenezing
• Verhoogde decubitus
• Verminderde functionaliteit
• Verhoogde complicaties en infecties
• Verhoogde opnameduur en kosten
• Verminderde kwaliteit van leven
• Verhoogde sterftekans

Question 19

Bij hoe veel van het gehele ziekenhuis is er sprake van ondervoeding?

Answer 19

15%

Question 20

Waar in het ziekenhuis komt ondervoeding het vaakst voor? (poliklinieken)

Answer 20

Geriatrie, oncologie en interne geneeskunde

Question 21

Hoe wordt de diagnose ondervoeding gesteld?

Answer 21

Diagnose van ondervoeding op basis van (onbedoeld) gewichtsverlies, lage BMI, spiermassaverlies, malabsorptie/maldigestie, late inname of ziekte / inflammatie (de SNAQ vragenlijst helpt hier enorm bij)

Question 22

Met welke manieren kan je de inname/ lichaamssamenstelling meten? (4 antwoorden)

Answer 22

Indirecte calorimetrie, REE-meting, Bio-elektrische impedantie analyse en handknijpkracht

Question 23

Hoe wordt er gemeten bij indirecte calorimetrie en wat zijn de kenmerken?

Answer 23

Calorimetrie (30 minuten, uitademinglucht wordt gemeten, verbrandingsvergelijking wordt bepaald). Dit is een betrouwbare, meest geschikte en gebruikte methode voor het meten van evergiebehoefte in de klinische praktijk. Dit gebruik je bij mensen die snel afwallen / niet afvallen als dat wel de bedoeling is. Dit wordt circa 4x/w gedaan

Question 24

Hoe wordt er gemeten bij REE-meting en wat zijn de kenmerken?

REE = Resting energy expenditure
TEE = Total energy expenditure

Answer 24

Tijdens een REE meting middels indirecte calorimetrie wordt aan de hand van het zuurstofverbruik (VO2) en koolstofdioxideproductie (VCO2) berekend welke hoeveelheden van de macronutriënten als brandstof zijn gebruikt. Meet de toeslag op het rustverbruik voor ziekte

Question 25

Hoe wordt er gemeten bij bio-elektrische impedantie analyse en wat zijn de kenmerken?

Answer 25

Bio-elektrische impedantie analyse: dubbel indirecte methode, niet volledig betrouwbaar. Elektroden worden op de hand en voet geplaatst. Er wordt een stroom door het lichaam ‘geschoten’ (50kHz) en de weerstand van het lichaam wordt gemeten. Vetmassa geleidt niet, spiermassa geleidt wel. Zo kan de vet-vrije massa bepaald worden. Wordt veel gebruikt omdat het gemakkelijk, snel (15 min), goedkoop, niet-invasief en beschikbaar is.

Question 26

Hoe wordt er gemeten bij handknijpkracht en wat zijn de kenmerken?

Answer 26

Handknijpkracht: de hand dynamometer kan worden gebruikt om de maximale knijpkracht van de hand te meten. De maximale knijpkracht van de hand geeft een goede inschatting van de perifere spierfunctie en is gerelateerd aan de totale hoeveelheid spiermassa in het lichaam. De test-hertest-betrouwbaarheid en interbeoordelaarsbetrouwbaarheid is zeer hoog. De patiënten vinden dit het leukst om te doen en kost maar 5 min.

Question 27

Waar wordt nog meer naar gekeken, naast somatische factoren?

Answer 27

Functionele, psychische en sociale factoren

Question 28

Wat zijn somatische factoren? (DIT IS TER ILLUSTRATIE)

Answer 28

Leeftijd, geslacht, diagnoses en stadia/kenmerken van ziektebeelden, ziekenhuisopname/operatie/behandeling, laboratoriumwaarden, gastro-intestinale problemen, eetlust, kauw- en slikproblemen, antropometrie (gewicht en gewichts-beloop, lengte), BMI, VVM VVMI, REE, TEE, Voedingsinname en medicatie

Question 29

Wat zijn functionele factoren? (DIT IS TER ILLUSTRATIE)

Answer 29

Handknijpkracht, loopsnelheid, activiteitenpatroon, beweging/sport, (I)ADL afhankelijkheid

Question 30

Wat zijn psychische factoren? (DIT IS TER ILLUSTRATIE)

Answer 30

Motivatie/stadium van gedragsverandering, depressie/psychische stoornis, cognitieve stoornis/dementie, stress, verliesreactie, ziekte-inzicht

Question 31

Wat zijn sociale factoren? (DIT IS TER ILLUSTRATIE)

Answer 31

Financiële mogelijkheden, werk, opleidingsniveau, activiteiten/interesses, mate van participatie in maatschappij, woon- en gezinssituatie, sociaal netwerk, kinderen, mantelzorg, transportmogelijkheden en eenzaamheid

Question 32

Waar wordt eerst naar gekeken voor de behandeling?

Answer 32

De energiebehoefte. Dit wordt bepaald afhankelijk van het energieverbruik van de individuele patiënt m.b.v. indirecte calorimetrie.

Question 33

Is de WHO-formule een goede handhaving voor de behandeling?

Answer 33

Nope, deze kijkt alleen naar BMI (leeftijd, lengte, gewicht en geslacht) en deze slaat nogal vaak de plank mis, bij ongeveer 50% is er dan een misdiagnose

Question 34

Wat is naast eiwit-inname erg belangrijk?

Answer 34

Micronutriënten, maar dit is erg individueel

Question 35

Welke vitaminen zijn belangrijk bij ondervoeding?

Answer 35

B1, deze helpt bij spier-opbouw en vitamine D

Question 36

Hoe veel moet er bewogen worden naast voeding?

Answer 36

Er wordt 150 minuten/w matige-zwaar intensieve inspanning geadviseerd en 2x/w spier- en botversterkende activiteiten en voorkom veel stilzitten. (in de praktijk betekend dit eerder een rondje lopen op de gang van de poli/fietsen op de poli etc)

Question 37

Man, 79 jaar, 85kg, BMI 28kg/m2, echtgenote recent overleden, kinderen wonen verder weg en valt 5 kg af in 1 maand. Meneer is ondervoed, maar welke type?

Answer 37

Ondervoeding zonder ziekte / geen inflammatie, door te weinig inname t.g.v. psychische oorzaak. Meneer heeft 1,0g eiwit per kg/lichaamsgewicht

Question 38

Vrouw, 36 jaar, 63kg, BMI 23 kg/m2, 8% gewichtsverlies in 1 maand, behandeling middels chemotherapie i.v.m. borstkanker. Mevrouw is ondervoed, maar welk type?

Answer 38

Ziektegerelateerde ondervoeding met inflammatie o.b.v. chronische ziekte. De eiwitbehoefte is in dit geval 1.2-1.5g per kg/lichaamsgewicht