Paul Klee Flashcards
(10 cards)
Paul Klee
Paul Klee nie był pod żadnym względem typowym ekspresjonistą. W gruncie rzeczy, analizując jego twórczość, można by dowodzić, że wcale nim nie był. Podobnie jak Beckmann opiera się wszelkim klasyfikacjom. Mimo to był ważnym członkiem środowiska ekspresjonistów, jego obrazy zawisły na wielu ważnych wystawach ekspresjonistycznych i ukazywały się w licznych czasopismach tego okresu. Miał istotny wkład w działalność Blaue Reiter w Monachium. Był też chętnie kojarzony ze środowiskiem Bauhausu. Wykładając tam w latach 1920-1931, wypracował nowatorskie metody nauczania, a ślady jego wykładów zachowały się na tysiącach stronic notatek i rysunków. W Dessau Klee mieszkał wraz z Kandinskym w Domu Mistrza, białym, kubicznym z płaskim dachem, zaprojektowanym przez Waltera Gropiusa w nowoczesnym stylu tak zwanego neues Bauen (nowe budownictwa). Choć nie miał temperamentu typowego Bauhäusler, Klee był ważną postacią w szkole związanej z “Sachlichkeit” (rzeczowością) i racjonalizmem. Jego wszechstronności dowodzi fakt, że malowane przez niego obrazy interesowały dadaistów w Zurychu, a w późniejszych latach znalazły swoich orędowników wśród surrealistów.
Klee miał opinię artysty introwertycznego i kontemplacyjnego.
Był to image częściowo pielęgnowany przez niego samego. Istotnie, jego wyobraźnia wydawała się niezgłębionym rezerwuarem form, sytuacji, dziwacznych zestawień, tworzących pewnego rodzaju rzeczywistość równoległą. Natomiast jego dzienniki świadczą o tym, że miał namiętny charakter, był impulsywny, towarzyski i całkowicie przekonany o swych artystycznych uzdolnieniach.
Podobnie jak u Schielego jego talent ujawnił się bardzo wcześnie.
Pierwsze szkice wykonane w latach 1903-1905, gdy jeszcze mieszkał w rodzinnym Bernie, nazywał swoim „Opus 1”. Są 10 wykonane z wielką zręcznością obrazki przeniknięte chorowitością fin-de-siecle’u i ostrą satyrą zarazem. Na jednym z nich bohater ma tak zdeformowane skrzydło, że tkwi na ziemi jak indyk. Obrazek podsuwa myśl o niewspółmierności ludzkiego dążenia do wzniosłości z rzeczywistością niedoskonałego ziemskiego życia.
W 1911 roku Klee został przedstawiony Augustowi Macke. Wkrótce poznał też Marca i Kandinsky’ego. Przyjęli go oni do grupy wystawiającej pod nazwą Blaue Reiter, uczestniczył też w wydawaniu ich almanachu.
W kwietniu 1912 roku pojechał do Paryża, gdzie zafascynował się abstrakcyjnym „orfizmem” Roberta Delaunaya. Jednak, co ciekawe u artysty tak zainteresowanego kolorem, Klee niemal wyłącznie posługiwał się grafiką i aż do 1914 roku prawie nie włączał w swoje palety barwnej. Wiosną tego roku pojechał na dwa tygodnie do Tunezji z dwoma innymi malarzami, Augustem Macke i Louisem Moilletem. Ta podróż okazała się momentem przełomowym w jego twórczości. Zarówno Macke jak i Klee, oczarowani północnoafrykańskim światłem i barwami, namalowali w czasie tej krótkiej eskapady i po powrocie jedne ze swoich najlepszych płócien. W dziennikach Klee z entuzjazmem opisuje widowiskowy księżyc w pełni, „biblijne” widoki ogrodów z dromaderami i wielbłądami, kaktusami, zaklinaczami węży i zjadaczami skorpionów. Powstało wówczas wiele akwarel, które były dla artysty źródłem inspiracji przez wiele późniejszych lat
Wraz z wybuchem wojny skończyła się działalność Blaue Reiter.
Klee został zwerbowany do wojska 11 marca 1916 roku, 6 dni po śmierci Marca, którą przeżył bardzo boleśnie. Znalazł się w transporcie przejeżdżającym przez objętą działaniami wojennymi Kolonię. W dzienniku zapisał wrażenia z miasta widzianego nocą, jednocześnie przerażającego, apokaliptycznego, ale zarazem odświętnego:
Kolonia jest diaboliczna, wyczyszczona do połysku i ogromna. To moje wyjątkowe wrażenia z wczorajszej nocy! Defilady na głównych ulicach, wojsko. Zwariowany dworzec. Na wprost ogromny rekwizyt muzealny katedra. Całkiem zaciemniony, pilnie strzeżony most Hohenzollernów. Rzeka. Ostre linie czterech wścibskich reflektorów. Wysoko w górze, ponad wieżami katedry, jasne kontury zeppelina, przecięte jednym ze świateł reflektorów. Nigdy nie widziałem takiego widowiska w nocnym mieście, prawdziwy festyn teatru zła”.
Ten opis pozwala zrozumieć, jak wyostrzone były zmysły artysty i jak pełne imaginacji były jego reakcje na otaczajacy świat. Zabarwione czarnym humorem zestawienie groteskowej odświętności i złowrogich mocy możemy odnaleźć w wielu jego obrazach z czasu wojny, jak na przykład: Blick des Dämons (Spojrzenie demona) czy Gestime über bösen Häusern (Gwiazdy nad złymi domami). Ten sam element jest obecny w obrazie Blumenmythos (Kwietny mit) z 1918 roku. W czasie wojny Klee stacjonował w bazie lotniczej. Z bezpiecznego miejsca za biurkiem obserwował, jak samoloty startują i lądują, a czasami też, jak się rozbijają. Ptak nurkujący ku ziemi poprzez szkarłatną przestrzeń wydaje się przywoływać atmosferę grozy tamtych dni.
Klee uwielbiał teatr i muzykę.
Na wielu jego obrazach występują postacie podobne do aktorów na wyimaginowanej scenie”. W latach 1916-1925 wykonał serię pacynek dla swojego synka Feliksa. Jedna z nich, także z nutką żartobliwej makabreski, to postać Herr Tod (Pana Śmierci).
Twórczość tego artysty wyróżnia się nadzwyczajną różnorodnością form i technicznym nowatorstwem.
Jedną z jego ulubionych technik była prosta w gruncie rzeczy metoda - transferu olejnego. Polegała na tym, że artysta rysował ostrym rysikiem na odwrocie płachty pokrytej farbą olejną i położonej na innej płachcie. Przypadkowe znaki, plamy i rozmazania pigmentu pojawiały się jako efekt uboczny tego działania. W ten sposób Klee osiągnął w wielu pracach efekt „upiornego” wrażenia.
Późne prace,
w których dominują uproszczone, archaiczne formy, są świadectwem zainteresowania arysty tematem śmierci. Klee zmarł po długiej chorobie w 1940 roku.
Paul Klee, Angelus Novus
obraz ma dziś nadzwyczajne znaczenie historyczne, ponieważ należał do jednego z bardziej wnikliwych i znaczących myślicieli weimarskich Niemiec, Waltera Benjamina. Odebrał on sobie życie w 1940 roku na granicy hiszpańskiej, gdzie jak sądził miało go aresztować Gestapo.
Niedługo przed śmiercią zapisał wzruszającą interpretację obrazu Angelus Novus, która miała tragiczną wymowę w świetle europejskiego kataklizmu.
Klee namalował obraz zatytułowany Angelus Novus. Widać na nim anioła, który wygląda tak, jakby usiłował uciec od czegoś, w co bacznie się wpatruje. Ma wielkie oczy, otwarte usta i rozpostarte skrzydła. Tak właśnie musi wyglądać anioł historii. Zwrócił twarz ku przeszłości. Tam, gdzie my widzimy łańcuch wydarzeń, on dostrzega jedynie wielką katastrofę, która piętrzy się nieustannie w zwały gruzów, ciskanych do jego stóp”.
Paul Klee, Der Goldfisch (Złota rybka)
Jednym z najbardziej znanych dziś obrazów tego artysty jest Der Goldfisch (Złota rybka) z 1925 roku. Świetlista ryba lśni jasno, zawieszona w wypełnionym wodą podziemnym świecie. Lata pracy w Bauhausie były dla malarza nadzwyczaj produktywne, ale przejęcie władzy przez narodowych socjalistów spowodowało, że wraz z żoną musiał wyjechać z Niemiec do rodzinnej Szwajcarii. Obraz Der Goldfisch został usunięty z berlińskiej Galerii Narodowej i stał się jednym z eksponatów głośnej wystawy Entartete Kunst w Monachium w 1937 roku.
