X. GRONDRECHTEN EN AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT Flashcards
(17 cards)
AH recht >< grondrechten
AH recht
- bronnen: vnl nationaal
- doelstelling:
> herstellen
> afschrikken
> vrijheid individu inperken tegenover andere individuen
> ook: aanmoediging individuele vrijheden (bescherming doordat iemand anders betaalt)
- afdwinging: nationale hoven en RB
grondrechten
- bronnen: vnl internationaal
- doelstelling: vrijheid individu waarborgen tegenover OH
- afdwinging: nationale en internationale hoven en RB
beide:
- op hoger niveau plaatsen ze vrijheid individu redelijk hoog
- maatschappij ordenen op een manier dat iedereen zo veel mogelijk kan doen wat hij zelf wil
vervaging onderscheid verticale en horizontale verhouding
- OH gaat meer horizontaal optreden
- bepaalde entiteiten gaan meer verticaal optreden
- vervaging onderscheid publiek en privaat (bv: PPS)
- minder relevant om takken van mensenrechten en AH R als volkomen apart te beschouwen
doorwerking grondrechten in privaatrecht
- directe horizontale werking = grondrechten kunnen effectief direct worden ingeroepen voor rechter om bepaald recht af te dwingen
- indirecte horizontale werking = grondrechten kunnen doorsijpelen als je privaatrechtelijke normen voor rechter inroept (niet grondrechten zelf direct voor rechter inroepen)
- relevantie onderscheid bij open privaatrechtelijke normen (bv: openbare orde):
> veel open normen in privaatrecht die met grondrechten worden geïnterpreteerd
> privaatrecht op sommige punten al vorm gekregen door RS GWH
directe horizontale werking: pro en contra
pro
- heel proceseconomisch: je kan eender wanneer in procedure grondrechten inroepen voor bescherming
- effectievere rechtsbescherming
contra
- bedreiging rechtszekerheid: ruime formulering –> wat met rol privaatrechtelijke normen?
- particulieren als OH behandelen: grondrechten bedoeld als bescherming tegen inmenging door OH
- privaatrecht in verdrukking: w uitgehold/subsidiair; onduidelijk welke regels wanneer en in welke mate bindend
- schending SDM door rechter (wetgever buitenspel zetten)
indirecte horizontale werking: pro en contra
pro
- rol wetgever centraal: zorgt dat regels conform zijn aan mensenrechten (responsabilisering)
- rechter hanteert privaatrechtelijke concepten om geschillen op te lossen
contra
- minder proceseconomisch
- minder effectieve rechtsbescherming: grondrechten pas in 2e orde inroepen
interactie AH R en grondrechten
- AH als noodzakelijk middel voor afdwinging grondrechten
> recht op eerlijk proces en effectieve remedie
> Wasserman/Rusland (EHRM) - grondrechten geven vorm aan AH R
> OH AH voor handelingen RM
> zaak Amrani (GWH) - grondrechten stellen limieten aan AH R
> vrijheid van meningsuiting
> Tolstoy Miloslavsky/VK (EHRM)
> Steel and Morris/VK (EHRM)
Wasserman/Rusland (EHRM)
- schending recht op eerlijk proces (redelijke termijn) + effectieve remedie (geldelijke vergoeding voor overschrijding redelijke termijn)
- AH R is manier om effectieve remedie te voorzien
- volstaat niet om mogelijkheid van vordering te voorzien
> uitkomst vordering mag niet tot onredelijk lage vergoeding leiden
> = schending recht op eerlijk proces en effectieve remedie
AH R als noodzakelijk middel voor afdwinging grondrechten: AH R als remedie?
- afhankelijk van aard schending en geschonden grondrecht
- onopzettelijke schending: AH R is voldoende
- opzettelijke schending: strafrecht (AH R is complementair)
ratio onderscheid opzettelijk >< onopzettelijk: mensenrechten afdwingen met afschrikwekkend effect - schending recht op leven/verbod op foltering: schadevergoeding + effectief onderzoek (positieve verplichting) (absolute grondrechten = geen inmenging) –> LS moet nagaan wie verantwoordelijk is
zaak Amrani (GWH)
- OH AH voor handelingen RM (SURB)
- prejudiciële vragen GWH:
> derden die schade lijden door beslissing SURB = schending gelijkheidsbeginsel?
> schending recht op toegang tot rechter en daadwerkelijk rechtsmiddel? - GWH: geen proportionele uitwissingsvoorwaarde voor onderscheid tssn derden die schade lijden >< andere partijen die deel zijn van beslissingen SURB
- GWH: geen uitwissingsvoorwaarde indien derde schade lijdt
- nationale rechtspraak waar nationaal recht en internationaal recht worden ingeroepen ter bescherming van slachtoffers
Tolstoy Miloslavsky/VK (EHRM)
- recht op eerlijk proces en vrijheid van meningsuiting
- inmenging recht op vrijheid meningsuiting en persvrijheid: ja
- inmenging voorzien bij wet: ja (procedure laster en eerroof + maatstaven aan jury + gebruikelijk dat er geen diepgaande motivering is)
- rechtvaardige doelstelling inmenging: bescherming reputatie benadeelde
- evenredigheid inmenging met nagestreefde doelstelling: neen
> vergoeding te hoog = schending
Steel and Morris/VK (EHRM)
- recht op eerlijk proces en vrijheid van meningsuiting (chilling effect hoge vergoeding)
- inmenging rechten: ja
- inmenging voorzien bij wet:
- rechtvaardige doelstelling inmenging: ja (bescherming eer en reputatie)
- evenredigheid inmenging met doelstelling (= noodzakelijk in democratische samenleving):
> bescherming activisten onder 10 EVRM, maar: goede trouw + geen onwaarheden
> LS: billijke procedure + gelijkheid van wapens
> hoge schadevergoeding = schending recht van vrije meningsuiting
grondrechten en schadeloosstelling
- doorsijpeling grondrechten bij herstel in natura: geen strijdigheid met menselijke waardigheid of fysieke integriteit
> Nederlandse Gedwongen Aidstestzaken - invloed financiële draagkracht
> Bernotas/Litouwen (EHRM)
Nederlandse Gedwongen Aidstestzaken
- gedwongen aidstest = herstel in natura
- 1e zaak
> verkrachting = opzettelijke handeling
> fysieke integriteit dader >< fysieke en morele integriteit slachtoffer
> herstel in natura was mogelijk - 2e zaak
> ongeluk bij tandarts = onopzettelijke handeling
> herstel in natura strijdig met fysieke integriteit tandarts
Bernotas/Litouwen (EHRM)
- recht op eigendom en financiële draagkracht
- Bernotas moet levenslang betalen aan MVG = schending recht op eigendom?
- EHRM: betaalt niet meer schade dan hij heeft aangericht
- inmenging recht op eigendom: ja
- inmenging voorzien bij wet: ja (BW)
- rechtvaardige doelstelling inmenging: ja (bescherming slachtoffers van misdrijven + regres van OH was legitiem voor financiële stabiliteit publieke kas)
- evenredigheid inmenging met doelstelling: ja
> Bernotas kon vorderingen tot schadevergoeding betwisten voor RB
> Bernotas kon kwetsbare financiële toestand aanvoeren in RB om mindere vergoeding op te leggen
(had dus verschillende manieren om vergoeding te beperken en geen gebruik van gemaakt)
> MVG liet toe om in schijven af te betalen (flexibele houding OH)
> geen levenslange last: eindigt als slachtoffer op pensioen gaat (beperkt in tijd)
Bernotas/Litouwen (EHRM): relevantie voor België
- principe van integrale schadeloosstelling
- geen mogelijkheid om in schijven te betalen
- wel: insolventierecht voor buitensporige schulden
verhouding tssn financiële draagkracht en geldboete (strafrecht)
- bestraffend effect geldboete
- geldboete w bepaald ifv sociale toestand beklaagde
> vermijden dat mensen buitensporig zware geldboete krijgen die hen terug in criminaliteit duwt
> mensen die veel geld hebben bestraffen met hoge boetes - rechter kan onder minimum gaan indien beklaagde in precaire financiële toestand (163 en 195 Sv)
verhouding financiële draagkracht en schadeloosstelling
- minderjarigen > 12 jaar + geestesgestoorden: matiging mogelijk
> verwijzing naar financiële draagkracht
> doorsijpeling grondrechten: terughoudendheid bij toepassing matiging, maar: rechten van het kind primeren
= indirecte horizontale doorwerking mensenrechten
> onderscheid tssn categorieën schadeverwekkers: schending gelijkheidsbeginsel? - geen algemeen matigingsrecht (>< Nederland)
> mag niet lager zijn dan bedrag gedekt door verzekering (~ Nederland)
> beperkt matigingsrecht: in praktijk via omweg (indien wettelijke grondslag, anders integrale schadeloosstelling) - insolventierecht is opvangnet indien schadevergoeding buitenproportioneel
> maar: moeten we niet anticipatief vermijden dat iemands recht op eigendom buitenproportioneel w aangetast?
