ZAKAŻENIA UKŁADU NERWOWEGO s Flashcards

(65 cards)

1
Q

Podział zakażeń / zapaleń ze względu na

lokalizację i wynikające stąd objawy

A

• Zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
• Zapalenia mózgu - rozlane
- umiejscowione (ropień)
- pnia mózgu
• Zapalenia w przestrzeni nad/podtwardówkowej
• Zapalenia rdzenia kręgowego
• Zapalenia korzeni nerwowych/splotów/nerwów • Zapalenia mięśni

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Ropne zapalenie opon m-r

tabelka 367!

A

Objawy kliniczne:
• Ból głowy, gorączka, objawy oponowe i zaburzenia przytomności; często ciężki stan ogólny
PMR
• Pleocytoza neutrofilowa, ↓ stężenie glukozy i ↑ stężenie białka
• Barwienie metodą Grama i posiewy dają zwykle wyniki dodatnie, chyba że podczas antybiotykoterapii
• Posiewy krwi są dodatnie w 30-80%; nawet w przypadku ujemnych
wyników posiewów PMR
• Badanie obrazowe głowy należy rozważyć przed NL u osób:
w wieku 60+
z zaburzeniami przytomności z objawami ogniskowymi
z obrzękiem tarcz nn. Wzrokowych z upośledzoną odpornością

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Podejście diagnostyczne do bakteryjnego zapalenia opon m-r

A

• szybkie badanie ogólne i neurologiczne (poszukiwanie źródeł zakażenia, chorób leżących u podłoża oraz przeciwwskazań do NL)
• krew na posiew i badania obrazowe mózgu (w razie wskazań)
• nakłucie lędźwiowe
• pogarszanie się stanu pacjenta lub opóźnianie się NL → antybiotyki dobrane empirycznie i NL w ciągu 2-3 godzin od podania
antybiotyków
• leczenie: na podstawie wyników barwienia PMR metodą Grama,
jeżeli u pacjenta nie występują objawy neurologiczne, jego stan
jest stabilny i nie otrzymywał dotąd antybiotyków. W innym przypadku należy podać antybiotyki określone empirycznie
niezwłocznie po zakończeniu NL

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Ropne zapalenie opon m-r

antybiotyki- zasady

A

• Leczenie empiryczne opiera się na informacjach dotyczących
wieku pacjenta, obrazu klinicznego i lokalnej wrażliwości na antybiotyki
• Po uzyskaniu wyników posiewów krwi i PMR należy dobrać leczenie antybiotykami w zależności od swoistych patogenów
• Jeżeli możliwe przyczyny zapalenia opon m-r obejmują H. influenzae lub S. pneumoniae u dzieci albo S. pneumoniae u
dorosłych, należy podać deksametazon (przed pierwszą dawką antybiotyku lub łącznie z nią)
• Chorzy na zapalenie opon m-r wywołane przez H. influenzae lub
N. meningitidis powinni być odizolowani przez pierwszą dobę antybiotykoterapii

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

tabelka 369

A

!!

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Wirusowe zapalenie opon m-r

A

• Częstsze niż wszystkie pozostałe przyczyny zapalenia opon m-r razem wzięte
• W większości spowodowane enterowirusami
• Wirusy opryszczki (HSV-1 i, rzadziej, HSV-2)
- ostre, samoograniczające się zachorowania, często u
młodych kobiet
- nawet 1⁄4 pacjentów może mieć nawracające epizody
- mogą one występować mimo braku zmian na skórze lub
śluzówkach

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Wirusowe zapalenie opon m-r

PMR

A

• Zwykle: pleocytoza limfocytowa (10-1000 limfocytów w μl); w
pierwszych 6-24 godz. mogą występować neutrofile. Stężenie glukozy: prawidłowe; stężenie białka: prawidłowe lub nieznacznie ↑
• Hodowle wirusów z PMR (zwłaszcza enterowirusów) mogą być dodatnie w 40-70% jeżeli materiał zebrano we wczesnym okresie choroby
• PCR jest metodą czułą i swoistą w rozpoznawaniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wywołanego enterowirusami, wirusami opryszczki i niektórymi arbowirusami
• Diagnostyczna jest identyfikacja w PMR IgM swoistych wobec danego wirusa

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Wirusowe zapalenie opon m-r

Leczenie

A

• Zwykle jedynie leczenie podtrzymujące, w tym leczenie bólu
• Nie udowodniono korzyści ze stosowania leków przeciwwirusowych w leczeniu zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych wywołanego przez HSV
• Objawy zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego zwykle
zmniejszają się po NL z usunięciem większej objętości PMR

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Gruźlicze zapalenie opon m-r

A

• Najczęstsza postać zakażenia układu nerwowego przez
Mycobacterium tuberculosis
• Podczas zakażenia pierwotnego mózg i opony mogą być zasiedlone przez niewielką liczbę prątków. Te ogniska zakażenia mogą następnie przekształcić się w większe, serowaciejące (ogniska gęste). Kiedy taka zmiana w oponie pęka do przestrzeni płynowej, występuje zapalenie opon mr
• Włóknienie wysięków w oponach na podstawie mózgu →

wodogłowie komunikujące
• Zapalenie naczyń przechodzących przez wysięk oponowy → niedrożność naczynia / udar mózgu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Gruźlicze zapalenie opon m-r

Dolegliwości i objawy

A

• Wczesne: niewielka gorączka, ból głowy, osłabienie, nudności
• Późniejsze: silne bóle głowy, sztywność karku, porażenia nerwów czaszkowych (najczęściej VI), wymioty, senność, napady padaczkowe, zaburzenia świadomości
• Późne: śpiączka, zaburzenia czynności pnia mózgu
• Śmiertelność wynosi około 30%
• Następstwa neurologiczne: niedowład połowiczy lub parapareza,
ślepota, głuchota oraz upośledzenie funkcji poznawczych

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Gruźlicze zapalenie opon m-r

PMR

A

• Liczba leukocytów: 100-500/μl, zwykle dominują limfocyty
(granulocyty <50%)
• Stężenie białka: ↑↑; Stężenie glukozy: ↓
• Barwienie na prątki kwasooporne dodatnie w 25%
• Posiew PMR dodatni w 33%
• PCR w PMR jest swoista i znacznie szybsza, ale czułość mniejsza niż posiewów
• u większości dzieci i u połowy dorosłych zmiany w płucach
• Rozpoznanie często jest jedynie podejrzewane i oparte na odpowiednich objawach klinicznych, profilu zmian w PMR, ryzyku gruźlicy lub na identyfikacji zakażenia gruźliczego w innej lokalizacji,
tzn. w klatce piersiowej lub w jelicie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Gruźlicze zapalenie opon m-r

Leczenie

A

• Izoniazyd + ryfampicyna (9 mcy) oraz pirazynamid + etambutol (2
mce)
• Ważne jest wczesne podjęcie leczenia i izolacja prątków w celu określenia wrażliwości na leki
• Oporne na leki gruźlicze zapalenie opon m-r jest rzadkie
• Kortykosteroidy poprawiają wyniki leczenia u dzieci i u dorosłych
• Reakcja paradoksalna (pleocytoza granulocytarna w PMR lub wystąpienie gruźliczaków) nie oznacza niepowodzenia leczenia

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Grzybicze zapalenie opon m-r

A

• Podostre zapalenie opon m-r - klinicznie nie do odróżnienia od gruźliczego
•Najczęściej u osób z innymi chorobami współistniejącymi lub z upośledzoną odpornością
•Częstsze u dorosłych niż u dzieci
•Często towarzyszy mu choroba w obrębie innych narządów (płuc,
skóry, kości, wątroby, śledziony)
• Najczęstsze patogeny to: Cryptococcus neoformans, Coccidioides
immitis, Histoplasma capsulatum oraz Blastomyces dermatitidis
• Śmiertelność w kryptokokowym zapaleniu opon mr wynosi
5%, ale w innych zakażeniach grzybiczych - 25-50%
• Objawy narastają w ciągu 1–2 tygodni: niewielka gorączka, bóle głowy, sztywność karku, ogólne osłabienie i zaburzenia świadomości
• U wszystkich pacjentów z podejrzeniem grzybiczego zapalenia opon m-r powinno się wykonać badanie obrazowe mózgu – nieprawidłowości obejmują wodogłowie, wzmocnienie sygnału opon oraz, niekiedy, ogniska zawałowe

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Grzybicze zapalenie opon m-r

PMR

A
  • Liczba leukocytów 20-1000/μl (głównie limfocyty), ↑ stężenie białka (50-1000 mg/dl), ↓ stężenie glukozy
  • Posiewy zwykle dają wyniki ujemne; wyjątkiem jest kryptokokowe zapalenie opon m-r
  • Antygen C. neoformans wykrywany jest w surowicy prawie u wszystkich chorych na kryptokokowe zapalenie opon m-r
  • Rozpoznanie często na podstawie zgodnego obrazu klinicznego, profilu nieprawidłowości w PMR, przeciwciał w surowicy oraz potwierdzonego zakażenia grzybiczego w innej lokalizacji
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Grzybicze zapalenie opon m-r

Leczenie

A
  • Leki przeciwgrzybicze (amfoterycyna B, flucytozyna, itrakonazol)
  • Zmniejszanie zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego powtarzanymi nakłuciami lędźwiowymi, wszczepieniem drenażu lędźwiowego lub komorowo-otrzewnowego
  • Wodogłowie - wszczepienie drenażu komorowo-otrzewnowego
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Jałowe zapalenie opon m-r

A

• Objawy kliniczne zapalenia opon m-r i zmiany w PMR
charakterystyczne dla odczynu oponowego przy braku jakiegokolwiek czynnika zakaźnego
• Przyczyny:
- ognisko zakażenia wewnątrz czaszki lub kanału kręgowego
- reakcja na wprowadzenie obcych substancji do przestrzeni podpajęczynówkowej (np. powietrza, kontrastu, leków)
- choroby układowe tkanki łącznej (np. toczeń)
- działanie niepożądane leków (np. NLPZ, IVIG, izoniazyd, karbamazepina)
• Obraz PMR: zwiększone ciśnienie, pleocytoza 10–4000 komórek/mm3, stężenie białka ↑, stężenie glukozy w normie, brak patogenu w barwieniach/hodowlach/PCR

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Podrażenienie opon m-r (meningismus)

A
  • Ból głowy oraz objawy podrażnienia opon u pacjentów z ostrą chorobą gorączkową, zazwyczaj o etiologii wirusowej
  • Zawsze wymaga różnicowania z zapaleniem opon m-r lub zapaleniem mózgu
  • PMR: umiarkowanie wzmożone ciśnienie; przejrzysty i bezbarwny, nie zawiera żadnych komórek
  • Obniżenie ciśnienia przez upust płynu powoduje ustąpienie objawów
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Ropień mózgu

A

• Ropień mózgu rozpoczyna się jako zlokalizowany obszar zapalenia w miąższu mózgu (cerebritis) i w ciągu tygodni ewoluuje w otorbione ognisko zakażenia
• Może być konsekwencją:
- szerzenia się zakażenia przez ciągłość - przerwania opony twardej
- rozsiewu drogą krwi
(źródło pozostaje nieznane w 20-30%)
• Większość ropni mózgu to zakażenia wieloma mikroorganizmami
• Śmiertelność wynosi 15-20%, a u 30% pozostaje umiarkowana lub ciężka niesprawność

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Ropień mózgu

Rozpoznanie

A

• Najczęstszą dolegliwością jest ból głowy
• Ogniskowe objawy neurologiczne występują u 1/3–1/2 pacjentów. Gorączka w 50%
• NL rzadko jest pomocne (zwykle jest przeciwwskazane)
• TK lub RM może wykazać ognisko o obrączkowym wzmocnieniu
sygnału z centralną strefą zmniejszonego sygnału i z obrzękiem otaczającym zmianę. Może występować silny sygnał w
obrazowaniu dyfuzji w RM
• Rozpoznanie bakteriologiczne zależy od posiewów materiału z ropnia (z krwi – rzadko)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Ropień mózgu

Leczenie

A

• Opanowanie nadciśnienia śródczaszkowego
• Kortykosteroidy – kontrowersyjne (zmniejszają obrzęk ale ograniczają przechodzenie antybiotyków do ogniska)
• Aspiracja lub wycięcie ropnia zmniejsza ciśnienie śródczaszkowe i pozwala na postawienie rozpoznania mikrobiologicznego
• Po drenażu chirurgicznym antybiotyki i.v. przez 6-8 tygodni, a potem p.o. przez 2-3 miesiące
• Do rozważenia profilaktyczne podawanie leków
przeciwpadaczkowych

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Ropień nadtwardówkowy śródczaszkowy

A

• Rozwija się w przestrzeni potencjalnej pomiędzy oponą twardą i
blaszką wewnętrzną kości czaszki
• Często wywodzi się z zatok lub z ucha
• Zgon lub następstwa neurologiczne nie występują często
• Objawy kliniczne: gorączka, ból głowy, obrzęk wokół oczodołów, ropień podczepcowy w okolicy czołowej, sztywność karku i wymioty. Rzadko objawy ogniskowe
• Konieczny jest drenaż chirurgiczny
• Antybiotykoterapia celowana i.v. (3-6 tygodni), potem p.o. (2-3 tygodnie)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Ropień nadtwardówkowy kanału kręgowego

A
  • Najczęściej gronkowcowy; rzadziej bakterie Gram-ujemne i paciorkowce
  • Zakażenie szerzy się najczęściej drogą krwi, szczególnie ze skóry, lub przez ciągłość
  • Śmiertelność wynosi około 15%; 40-50% osób wraca w pełni do zdrowia
  • Najczęstsze objawy to gorączka, ból pleców i miejscowa tkliwość. Niekiedy również objawy oponowe i ogniskowe objawy ubytkowe, takie jak niedowład, niedoczulica i nietrzymanie moczu lub stolca
  • Dgn: RM po podaniu środka kontrastowego; posiewy krwi i materiału z przestrzeni nadtwardówkowej
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Ropień nadtwardówkowy kanału kręgowego

leczenie

A
  • Konieczny jest drenaż chirurgiczny
  • Leczenie wyłącznie zachowawcze stosuje się rzadko (u pacjentów bez obj. neurologicznych, z zakażeniem całej przestrzeni nadtwardówkowej lub z porażeniem kkdd utrzymującym się od > 3 dni)
  • Nawet przy leczeniu zachowawczym pobrać na posiew krew i materiał z przestrzeni nadtwardówkowej
  • Antybiotyki i.v. przez 6-8 tygodni, a potem p.o. co najmniej przez 4 tygodnie
  • Leczenie empiryczne: wankomycyna + cefalosporyna III gen.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Ropniak podtwardówkowy

A

• Najczęściej jako następstwo zakażenia zatok czołowych; może również wystąpić jako powikłanie zapalenia ucha środkowego, bezpośredniego urazu lub wskutek szerzenia się zakażenia drogą krwi
• Najczęściej obejmuje obie półkule, a rzadziej tylny dół czaszki
• Śmiertelność wynosi około 10%
• Powikłania: ropień nadtwardówkowy, zapalenie szpiku, zakrzepicę żył korowych lub zatok żylnych opony twardej, zapalenie miąższu
mózgu lub ropień mózgu, zawał mózgu i obrzęk mózgu.
• Padaczka i ogniskowe następstwa neurologiczne u 10-44% osób, które przeżyły

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Ropniak podtwardówkowy | objawy, leczenie
• Objawy kliniczne: gorączka, ból głowy, sztywność karku, napady padaczkowe i ogniskowe objawy neurologiczne (może naśladować bakteryjne zapalenie opon mr) • Nakłucie lędźwiowe jest przeciwwskazane • Konieczny jest drenaż chirurgiczny (posiew materiału) • Jeżeli występuje zakażenie zatok, powinny być one drenowane, a zakażona kość – usunięta • Antybiotyki i.v. przez 3-6 tygodni, potem p.o. przez kilka tygodni • Częste są napady padaczkowe (ew. profilaktyka z użyciem LPP)
26
Zapalenie mózgu | podział
``` Zakaźne • Bakteryjne • Wirusowe • Pierwotniakowe / pasożytnicze Autoimmunologiczne • Pozakaźne / poszczepienne • Paranowotworowe ```
27
Zapalenie mózgu | ogólnie
• Najczęściej wywołane wirusami • Wirusowe zapalenie mózgu może występować sporadycznie lub epidemicznie • W większości przypadków nie udaje się ustalić przyczyny • Zmiany patologiczne polegają na okołonaczyniowym zapaleniu w istocie szarej lub na styku istoty szarej i białej. Zakażone mogą być neurony • Najczęstszą i obciążoną największą śmiertelnością przyczyną sporadycznego zapalenia mózgu jest HSV • Wirusy przenoszone przez ukąszenia stawonogów (arbowirusy) są najczęstszą przyczyną epidemicznego zapalenia mózgu (np. japońskie zapalenia mózgu, wirus Zachodniego Nilu) • W Polsce endemicznie występuje kleszczowe zapalenie mózgu
28
Zapalenie mózgu | Objawy kliniczne
- gorączka, ból głowy, zaburzenia świadomości i napady padaczkowe - w opryszczkowym zapaleniu mózgu częste są objawy ogniskowe PMR • pleocytoza limfocytowa (50-1000/μl); stężenie glukozy zwykle N; stężenie białka ±↑ • Hodowle wirusów z PMR rzadko dają dodatni wynik • PCR jest czułą i swoistą metodą rozpoznania zapalenia mózgu wywołanego przez enterowirusy, wirusy opryszczki i niektóre arbowirusy • Diagnostyczna jest stwierdzenie swoistych IgM w PMR , w surowicy IgM lub 4 x ↑ miana IgG w surowicy w odstępie 4 tyg. • Często nieprawidłowy jest EEG
29
Wybrane swoiste zapalenia mózgu
• Opryszczkowe zapalenie mózgu (patrz dalej) • Kleszczowe zapalenie mózgu • Wścieklizna • Podostre stwardniające zapalenie mózgu • Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego • Paranowotworowe zapalenia mózgu
30
Kiła układu nerwowego | rozpoznanie
• Rozmaite zespoły wynikające z zajęcia układu nerwowego w przebiegu kiły • Rozpoznanie: - objawy kliniczne (poza postacią bezobjawową) - dodatni wynik testu VDRL lub FTA-ABS w surowicy - dodatni wynik testu VDRL w PMR i pleocytoza w PMR
31
Kiła układu nerwowego | podział
I. Bezobjawowa • wyłącznie nieprawidłowy obraz PMR II. Oponowa i naczyniowa 1. Kiła opon mózgowo-rdzeniowych • Objawyjakwjałowymzapaleniuoponm-r,niekiedyz zajęciem nn. czaszkowych lub wodogłowiem 2. Kiła naczyń mózgu lub rdzenia kręgowego • Objawy wynikające z niedrożności naczyń mózgu lub rdzenia Kilak(i) wychodzą z ognisk w oponach lub naczyniach • Objawy ogniskowe w zależności od lokalizacji ziarniniaków III. Miąższowa (kiła późna) 1. Wiąd rdzenia ból, parestezje, ataksja, utrata odruchów ścięgnistych, osłabienie czucia głębokiego, zmiany troficzne 2. Porażenie postępujące zmiany osobowości, drgawki i otępienie Leczenie: Penicylina G sodowa, 18–24 mln j. dziennie przez 10–14 dni
32
Neuroborelioza
• Wywoływana przez krętki kompleksu Borrelia burgdorferi przenoszone przez kleszcze • Objawy kliniczne neuroboreliozy są zróżnicowane i odmienne u chorych w Europie i Ameryce • Objawy neurologiczne pojawiają się zwykle w ciągu 1-12 (najczęściej 4-6) tygodni po ukąszeniu przez kleszcza • Jedynie 40-50% pacjentów przypomina sobie ukąszenie przez kleszcza, a 20-30% podaje miejscowe zakażenie skóry (rumień wędrujący) (stadium I) • Ponad 95% to neuroborelioza wczesna (stadium II): dolegliwości i objawy utrzymujące się przez < 6 miesięcy • Mniej niż 5% chorych ma neuroboreliozę późną (stadium III): objawy utrzymujące się od 6 miesięcy do kilku lat
33
Neuroborelioza wczesna
Objawy z obwodowego układu nerwowego • Bolesne zapalenie opon m-r i korzeni nerwowych (zespół Bannwartha) (najczęstsza postać neuroboreliozy wczesnej w Europie) - ból korzeniowy (u 86% chorych) - niedowład mięśni zaopatrywanych przez nerwy czaszkowe (zwłaszcza nerw twarzowy) lub kończyn - zapalenie splotu oraz mononeuropatia mnoga Objawy z ośrodkowego układu nerwowego • Rzadko: objawy zapalenia rdzenia kręgowego lub mózgu
34
Neuroborelioza późna (przewlekła)
Objawy z obwodowego układu nerwowego mononeuropatia, radikulopatia lub polineuropatia (w Europie późna polineuropatia tylko w połączeniu z przewlekłym zanikowym zapaleniem skóry kończyn) Zespoły objawów z OUN - zapalenie naczyń mózgowych - przewlekłe postępujące boreliozowe zapalenie mózgu albo mózgu i rdzenia kręgowego, z zespołem tetraparezy spastycznej, spastyczno-ataktycznymi zaburzeniami chodu i zaburzeniami oddawania moczu
35
Neuroborelioza | Rozpoznanie
Rozpoznanie pewnej neuroboreliozy wymaga stwierdzenia: 1. Objawów neurologicznych wskazujących na neuroboreliozę (przy wykluczeniu innych przyczyn) 2. Pleocytozy w PMR 3. Obecności w PMR przeciwciał swoistych wobec B. burgdorferi (produkowanych wewnątrzpłynowo) (możliwa neuroborelioza: 2 z 3 powyższych) Swoiste dla B. burgdorferi przeciwciała w surowicy stwierdza się u 5-25% zdrowych osób
36
Neuroborelioza - leczenie
Pewna lub możliwa neuroborelioza wczesna • z objawami z obwodowego UN: doksycyklina p.o. (200 mg/d) albo ceftriakson i.v. (2 g/d) przez 14 dni • z objawami z ośrodkowego UN (zapalenie rdzenia kręgowego, mózgu, naczyń): ceftriakson i.v. (2 g na dobę) przez 14 dni Pewna lub możliwa neuroborelioza późna • z neuropatią obwodową: doksycyklina p.o. (200 mg/d) lub ceftriakson i.v. (2 g na dobę) przez 21 dni • z objawami ze strony ośrodkowego UN (zapalenie rdzenia kręgowego, mózgu, naczyń): ceftriakson i.v. (2 g na dobę) przez 21 dni
37
Neuroborelioza | Następstwa
• Dolegliwości i niewielka pleocytoza mogą się utrzymywać przez kilka miesięcy • Następstwa neurologiczne powodujące niesprawność: 12% pacjentów po roku i u 5% po 3 latach • Subiektywne skargi lub dolegliwości (zmęczenie, parestezje, zaburzenia snu, upośledzenie funkcji poznawczych, bóle głowy, bóle stawów, bóle mięśni) > 6 miesięcy po standardowym leczeniu neuroboreliozy = zespół po boreliozie • Leczenie antybiotykami nie ma wpływu na ten zespół • Nie ma danych świadczących o korzystnym wpływie wielomiesięcznej złożonej antybiotykoterapii
38
Opryszczkowe zapalenie mózgu
• Najważniejsza przyczyna śmiertelnego zapalenia mózgu o występowaniu sporadycznym Zasadnicze znaczenie dla rokowania ma szybkie ustalenie rozpoznania Zapalenie mózgu jest spowodowane raczej przez reaktywację endogennego latentnego zakażenia niż przez zakażenie pierwotne (75%) • Prawdopodobnie wirus dociera do mózgu drogą gałązek nerwu trójdzielnego, dostając się do opon mózgowo-rdzeniowych podstawy czaszki, dlatego stan zapalny mózgu lokalizuje się głównie w płatach skroniowych i części oczodołowej płatów czołowych
39
Opryszczkowe zapalenie mózgu | Objawy kliniczne
• Objawy wczesne: gorączka, bóle głowy oraz zaburzenia świadomości • Napady padaczkowe (mogą być pierwszym objawem) • U większości chorych w momencie hospitalizacji stwierdza się gorączkę oraz objawy oponowe • Zaburzenia stanu psychicznego • Objawy ogniskowe (porażenie połowicze, połowicza niedoczulica, ataksja) – u 50% chorych • Opryszczka wargowa w wywiadzie nie jest wskazówką dgn
40
Opryszczkowe zapalenie mózgu | Rozpoznanie
• zasadnicze znaczenie ma ustalenie w jak najkrótszym czasie wstępnego rozpoznania • Rozpoznanie wstępne: - obraz kliniczny - PMR (↑ ciśnienie, pleocytoza limfocytowa, prawidłowe stężenie glukozy) - EEG (nieprawidłowy w 80%) i RM (nieprawidłowy w 90%) • Rozpoznanie ostateczne: wyizolowanie wirusa z PMR lub mózgu, wykazanie obecności DNA wirusowego w PMR lub tkankach mózgu metodą PCR albo wykrycie antygenu wirusowego w tkankach mózgu • Diagnostyka różnicowa: inne zapalenia mózgu, nowotwór, ropień
41
Opryszczkowe zapalenie mózgu | Rokowanie i leczenie
• Śmiertelność bez leczenia - 70–80% przypadków • U chorych, którzy przeżyją okres ostrych objawów, pozostają znaczne ubytki neurologiczne • Wskazane jest stosowanie kortykosteroidów, aby zmniejszyć zagrażający życiu obrzęk mózgu • Acyklowir (podawany i.v. 10 mg/kg mc co 8 godz. przez 14 dni) zmniejsza śmiertelność do 28% • Wynik leczenia zależy od wieku chorego, stopnia zaburzeń świadomości oraz czasu rozpoczęcia leczenia • Podawanie acyklowiru należy rozpocząć po ustaleniu wstępnego rozpoznania
42
Neurologiczne następstwa zakażenia HIV
• HIV dostaje się do OUN podczas pierwotnego zakażenia • Objawy neurologiczne lub zmiany w OUN u 70% chorych na AIDS (u 10–20% chorych pierwszy przejaw AIDS) • Najczęstszym zespołem neurologicznym związanym bezpośrednio z zakażeniem HIV jest neuropatia (50% chorych) • Najważniejszym zespołem klinicznym związanym z HIV jest upośledzenie funkcji poznawczych lub otępienie związane z zakażeniem HIV • Procesem chorobowym może być objęty każdy odcinek osi nerwowej
43
Neurologiczne następstwa zakażenia HIV Objawy neurologiczne związane pierwotnie z zakażeniem HIV: ostre zakażenie
* Ostre jałowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych * Ostra encefalopatia i zapalenie istoty białej mózgu * Napady padaczkowe uogólnione lub ogniskowe * Poprzeczne zapalenie rdzenia * Neuropatia nerwów czaszkowych lub obwodowych * Zespół Guillaina-Barrégo * Zapalenie wielomięśniowe
44
Neurologiczne następstwa zakażenia HIV | Objawy neurologiczne związane pierwotnie z zakażeniem HIV: zakażenie przewlekłe
• Przetrwała/nawracająca pleocytoza ± objawy oponowe • Zespoły rozlanego lub ogniskowego uszkodzenia mózgu - Otępienie lub łagodne zaburzenia poznawcze - Organiczne zaburzenia psychiczne - Uszkodzenie naczyniopochodne • Ataksja móżdżkowa • Napady padaczkowe • Postępująca przewlekła mielopatia • Neuropatie nerwów czaszkowych, obwodowych, auton.
45
Neurologiczne następstwa zakażenia HIV
Zakażenia oportunistyczne • Wirusowe (np. CMV, HSV, VZV, postępująca leukoencefalopatia wieloogniskowa) • Bakteryjne (np. kiła, gruźlica) • Grzybicze (np. Cryptococcus, Candida, Aspergillus) • Pasożytnicze (np. toksoplazmoza) Nowotwory • Chłoniak OUN • Glejak • Przerzuty mięsaka Kaposiego Powikłania leczenia • Neuropatia (np. po zydowudynie) • Miopatia (np. po didanozynie, zalcytabinie, stawudynie)
46
Poliomyelitis
• Występuje w krajach rozwijających się w Afryce i Azji, ale ze względu na tendencję do nieszczepienia może nawrócić Zapobieganie • Szczepienia Obraz kliniczny • Objawy początkowe niecharakterystyczne (gorączka, dreszcze, nudności i osłabienie) • Potem bóle głowy, bolesność mięśni, niekiedy senność lub drgawki • Porażenia mięśni kończyn, ew. mięśni oddechowych, opuszkowych (u <1-2% zarażonych)
47
Poliomyelitis Badania laboratoryjne Rokowanie Leczenie
Badania laboratoryjne • Leukocytoza • PMR: ↑ ciśnienie; pleocytoza początkowo granulocytarna, potem limfocytarna; stężenie białka ↑ (↑ ↑ – przy ciężkim przebiegu) • Izolacja wirusa z kału, z popłuczyn z gardła lub PCR Rokowanie • W ostrej fazie choroby umiera poniżej 10% chorych • Źle rokują rozległe i wolno postępujące porażenia z okresami zaostrzeń • U około 50% osób 30–40 lat po przebyciu poliomyelitis występuje zespół postpolio • Leczenie • wyłącznie objawowe
48
Półpasiec i nerwoból popółpaścowy
• Reaktywacja zakażenia VZV w zwojach korzeni tylnych nerwów rdzeniowych • Klinicznie: ból oraz zmianami skórnymi w obszarze unerwionym przez zajęte zwoje • Często występuje w przebiegu zakażeń układowych, leczenia immunosupresyjnego oraz lokalnych procesów chorobowych toczących się w obrębie kręgosłupa lub korzeni nerwów rdzenia kręgowego • 1 do 5 przypadków na 1000 osób rocznie (więcej wśród osób z chorobami nowotworowymi i stosujących leki immunosupresyjne), częściej u starszych • U około 20% chorych zajęte są zwoje czaszkowe (półpasiec oczny, półpasiec uszny – zespół Ramsaya-Hunta – obw. VII + zmiany skórne w przewodzie słuchowym zewn.) • Neuralgia postherpetica jest najczęstsza u starszych, osłabionych osób i dotyczy głównie nerwów ocznych lub międzyżebrowych • Uporczywe ostre bóle i przeczulica skóry - mogą się utrzymywać miesiącami lub latami
49
Półpasiec i nerwoból popółpaścowy | Leczenie
* w leczeniu ostrego półpaśca acyklowir stosowany ogólnie (doustnie lub dożylnie) * Kortykosteroidy - kontrowersyjne * Zwalczanie nerwobólu popółpaścowego - amitryptylina i inne trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz leki przeciwpadaczkowe (gabapentyna, karbamazepina) * U osób starszych szczepionka
50
Postępująca leukoencefalopatia wieloogniskowa | PML
• Rzadka podostra choroba demielinizacyjna wywoływana przez oportunistyczne papowawirusy (JC) niszczące oligodendrocyty • Występuje u osób z upośledzeniem odporności komórkowej oraz będących pod wpływem farmakologicznej immunosupresji (np. natalizumabw stwardnieniurozsianym) Objawy kliniczne • Początek podostry lub przewlekły • Objawy ogniskowe (porażenie połowicze, zaburzenia czucia, zaburzenia pola widzenia i inne wynikające ze zmian w półkulach mózgowych) • Rzadziej porażenie nerwów czaszkowych, ataksja i zajęcie rdzenia kręgowego • W miarę nasilania się zmian rozwija się otępienie
51
Postępująca leukoencefalopatia wieloogniskowa (PML) diagnostyka, leczenie, rokowanie
* Badanie PMR na obecność RNA wirusa JC (PCR) * RM głowy * Biopsja mózgu * Choroba prowadzi do zgonu w ciągu miesięcy (1-2 lat) * Nie ma swoistego leczenia * Próba odwrócenia działania immunosupresyjnego
52
Kryptokokoza
• Najczęstsze zakażenie grzybicze układu nerwowego i 3. zakażenie oportunistyczne u chorych na AIDS • Cryptococcus zwykle powoduje przewlekłe zapalenie opon m-r - Początek skryty (gorączka, fotofobia, objawy oponowe) - Potem ból głowy, uogólnione napady padaczkowe i zaburzenia stanu umysłowego, w tym objawy psychotyczne oraz wzmożone ciśnienie śródczaszkowe - Objawy ogniskowe (zmiana guzowata lub zawał mózgu) - Nieprawidłowości można wykazać nawet w 92% badań RM • W PMR: pleocytoza limfocytowa, ↑ stężenie białka, ↓stężenie glukozy i dodatnie wyniki posiewów lub obecność otorbionych komórek drożdżowych widocznych w barwieniu tuszem indyjskim • Leczenie: Amfoterycyna B i.v. + flucytozyna p.o. przez 6-10 tygodni
53
Toksoplazmoza
• Najczęstsza przyczyna ogniskowych zmian w mózgu u pacjentów z zaawansowanym zakażeniem HIV • Zakażenie pierwotne bezobjawowe u 90% pacjentów z prawidłową odpornością (u pozostałych choroba przypominająca mononukleozę lub limfadenopatia) • U osób zakażonych HIV i z toksoplazmozą OUN rozwijają się ropnie lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu • Objawy kliniczne: - gorączka i ból głowy - niedowład połowiczy - ataksja - zaburzenia przytomności oraz spowolnienie psychoruchowe - napady padaczkowe • U pacjentów zakażonych HIV i z toksoplazmozowym zapaleniem mózgu w 90-100% w surowicy wykrywalne przeciwciała przeciwko Toxoplasma w klasie IgG (rzadko w IgM) • Badanie PMR nie jest przydatne w rozpoznaniu • U pacjentów obciążonych dużym ryzykiem toksoplazmozy OUN prawdopodobne rozpoznanie ustala się na podstawie próby leczenia (poprawa w ciągu 1-3 tygodni) • Różnicowanie: chłoniak OUN, ropnie, guzy przerzutowe • Leczenie: pirymetamina z sulfadiazyną
54
Tężec
•Ogniskowe lub uogólnione skurcze mięśni spowodowane działaniem tetanospazminy, toksyny wytwarzanej przez laseczki tężca • Tetanospazmina zapobiega fuzji pęcherzyków synaptycznych z błoną komórkową, a tym samym uwalnianiu neuroprzekaźników, głównie w neuronach hamujących w OUN, hamując uwalnianie GABA i glicyny • Wrota zakażenia stanowią rany (na świecie 50%stanowią zakażenia pępowiny podczas porodu, w krajach rozwiniętych rany kłute i związane z wstrzyknięciami narkotyków) • Profilaktyka tężca polega na immunizacji toksoidem tężcowym (zdenaturowaną toksyną) • Cięższy przebieg choroby związany jest z krótszym okresem inkubacji • W postaci miejscowej: skurcze zranionej kończyny lub objawy w obrębie głowy (tężec głowy), ze szczękościskiem, porażeniem nerwu twarzowego i oftalmoplegią • W postaciach uogólnionych: - szczękościsk (trismus) -pobudzenie i niepokój, uogólniona sztywność mięśni, uśmiech sardoniczny -toniczne skurcze, spontanicznie lub pod wpływem bodźców zewnętrznych (zaburzenia połykania, sinica i asfiksja, drgawki) • niekiedy zaburzenia czynności autonomicznych
55
Tężec | licznie
* Leczenie na OIOM * Chirurgiczne oczyszczenie rany, surowica przeciwtężcowa i.m. * Antybiotyk: penicylina G lub metronidazol * Tracheostomia, CPAP * Benzodiazepiny w dużych dawkach * Profilaktyka przeciwzakrzepowa * Objawowe leczenie zaburzeń autonomicznych * Śmiertelność: 10-20%
56
Botulizm
• Zatrucie toksyną botulinową, wytwarzaną przez laseczki jadu kiełbasianego • Toksyna botulinowa upośledza uwalnianie acetylocholiny z synaps obwodowych → osłabienie siły mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich oraz zaburzenia autonomiczne • U ludzi występują trzy postaci botulizmu: - pokarmowa (klasyczna) - przyranna - jelitowa (szczególnie u niemowląt)
57
Botulizm | Objawy
• Po 6–48 godz. od momentu spożycia zanieczyszczonej żywności. Początkowo niekiedy nudności, wymioty lub biegunka • Objawy oczne: opadnięcie powiek i porażenie zewnętrznych mięśni oka; źrenice poszerzone często nie reaktywne • Niedowład mm. żwaczy i opuszkowych, następnie kończyn i tułowia, dysfagia i dyzartria. Osłabienie rozprzestrzenia się na mięśnie tułowia i kończyn • Niewydolność serca lub oddechowa • Rzadziej objawy autonomiczne (zaparcia, zatrzymanie moczu)
58
Botulizm | Rozpoznanie różnicowe
- Miastenia / zespół miasteniczny L-E (w EMG cechy jak w zespole L-E) - Zespół Guillaina-Barrego i zespół Millera-Fishera - Poliomyelitis Przebieg choroby zależy od ilości wchłoniętej toksyny – od niewielkich objawów do zgonu Leczenie: antytoksyna botulinowa i postępowanie objawowe (TOKSYNA BOTULINOWA JAKO LEK)
59
Błonica
• Egzotoksyna wytwarzana przez maczugowca błonicy hamuje syntezę białka i uszkadza nerwy obwodowe • W zakażeniach gardła wczesnym i dominującym objawem jest porażenie mięśni podniebienia, gardła, krtani i przełyku (neuropatia czaszkowa) • Polineuropatia zapalna występuje u 20% chorych, może być poprzedzona zapaleniem mięśnia serca • Objawy: upośledzenie akomodacji, niedowład mięśni gałkoruchowych i opuszkowych, niedowład czterokończynowy • Cechy polineuropatii demielinizacyjnej w EMG/ENG • Leczenie: antybiotyki + objawowe • Profilaktyka: szczepienie
60
Choroby prionowe | ogólnie
Choroby prionowe u ludzi występują jako: • Sporadyczne (80-90%) • Zakaźne/jatrogenne (5%) - Przypadki przeniesienia CJD przez: wszczepienie elektrod lub przeszczep rogówki od zakażonych osób, przeszczep opony twardej i stosowanie czynnika wzrostu izolowanego z ludzkich przysadek • Genetyczne (10%) Ludzkie białko prionowe (PrP) występuje w dwóch izoformach: prawidłowe białko komórkowe (PrPC) lub druga izoforma różni się tylko pod względem właściwości fizycznych i jest obecna w scrapie (PrPSC) oraz innych zwierzęcych i ludzkich chorobach prionowych
61
Choroba Creutzfeldta-Jakoba
• Zapadalność 1 na milion rocznie • Chorują głównie osoby w średnim i starszym wieku • Klinicznie: podostro postępujące otępienie, mioklonie, zaburzenia piramidowe i pozapiramidowe. Niekiedy zaniki mięśni, ślepota korowa, napady drgawkowe i zaburzenia móżdżkowe • Diagnostyka - Białko 14-3-3 obecne w 96% próbek PMR od pacjentów z CJD - EEG - RM - Badanie neuropatologiczne potwierdza rozpoznanie • Choroba kończy się zgonem w ciągu 1 roku u 90% pacjentów. Rzadko może trwać do kilku lat. Nie ma swoistego leczenia
62
Choroba Creutzfeldta-Jakoba - wariant
• W 1996 r. w Wielkiej Brytanii opisano 10 przypadków „wariantu” CJD (vCJD) - dotychczas około 200 przypadków • Choroba rozpoczyna się u osób poniżej 40 r.ż. • Klinicznie: zaburzenia zachowania, zaburzenia czucia i ataksja, bez mioklonii; potem u większości chorych ruchy mimowolne i otępienie; przebieg wolniejszy niż w zwykłej CJD • Rozpoznanie vCJD jest trudniejsze niż w przypadku sporadycznej CJD (bez zmian w EEG, białko 14-3-3 tylko u niektórych chorych) • W RM często hiperintensywność poduszki w obrazach T2- zależnych, FLAIR i obrazowaniu dyfuzyjnym • Eksperymentalne zakażenie zwierząt zawiesiną mózgu od zwierząt z BSE i ludzi z nowym wariantem CJD wykazało podobieństwa pomiędzy tymi dwoma czynnikami patologicznymi
63
Sarkoidoza
• Wielonarządowa choroba ziarniniakowa o nieustalonej etiologii • Zmiany w płucach, węzłach chłonnych, skórze, kościach, oczach i śliniankach • Kliniczne zajęcie układu nerwowego u 10% pacjentów • W OUN ziarniniaki sarkoidalne najczęściej lokalizują się w obrębie opon, szczególnie na podstawie mózgu, i wtórnie zajmują nerwy czaszkowe oraz powodują utrudnienia przepływu PMR • Zmiany są umiejscowione okołonaczyniowo i dlatego mogą rozprzestrzeniać się śródmiąższowo (mózg, rdzeń) • Ziarniniaki mogą być również obecne w nerwach obwodowych i mięśniach
64
Neurosarkoidoza
Objawy kliniczne: • najczęściej choroba dotyczy nerwu VII, rzadziej inne nn. czaszkowe • Ziarniniaki tworzą się też w podwzgórzu, w miąższu mózgu i w oponach (jałowe zapalenie opon, wodogłowie) • Mono- lub polineuropatia Diagnostyka • biopsja węzła chłonnego lub mięśnia, RM, badania PMR aktywność ACE Leczenie • Kortykosteroidy • Inne leki immunosupresyjne
65
Autoimmunologiczne zapalenia mózgu | z obecnością autoprzeciwciał
``` • Rzadkie zapalne choroby mózgu • Etiologia nieznana lub paranowotworowa • Ostry lub podostry przebieg • Objawy kliniczne: - niekiedy dolegliwości prodromalne (gorączka, bóle głowy) - zaburzenia świadomości - zaburzenia zachowania / psychotyczne - ruchy mimowolne - napady padaczkowe - zab. autonomiczne/oddychania • Rozpoznanie: - RM mózgu - badania PMR - badania autoprzeciwciał (np. NMDAR, AMPAR, LGI1) - poszukiwanie nowotworu (np. potworniak jajnika) • Leczenie: - kortykosteroidy i.v. - immunoglobuliny i.v. - plazmafereza - leki immunosupresyjne - objawowe leczenie napadów padaczkowych, zaburzeń oddechowych i autonomicznych ```