8 - Politieke economie

Question 1

Wat is politieke economie?

Answer 1

De toepassing van economische methodologie op vragen over politiek gedrag, zoals het gedrag van politici, burgers en politieke systemen.

Question 2

Wat zijn de drie belangrijkste componenten van politieke economie?

Answer 2

1. Politieke actoren (politici, burgers, instituties).
2. Gedrag (stemgedrag, beleidskeuzes).
3. Economische methodologie (modellen, data-analyse, speltheorie).

Question 3

Wat is speltheorie?

Answer 3

Een wiskundige methode om strategische interacties tussen actoren te analyseren.

Question 4

Wat is het prisoner’s dilemma?

Answer 4

Een speltheoretisch model waarin twee spelers kiezen tussen samenwerking en verraad. Individueel rationeel gedrag leidt tot een sociaal suboptimale uitkomst.

Question 5

Hoe is het prisoner’s dilemma van toepassing op klimaatverandering?

Answer 5

Landen hebben een prikkel om zelf te blijven vervuilen in plaats van gezamenlijk actie te ondernemen, wat leidt tot opwarming van de aarde.

Question 6

Hoe kan het prisoner’s dilemma worden opgelost?

Answer 6

Door herhaling van het spel en reciprociteit: als een speler weet dat de ander hem in de toekomst kan bestraffen, wordt samenwerking aantrekkelijker.

Question 7

Wat is een game of chicken?

Answer 7

Een speltheoretisch model waarbij twee partijen escalatie willen vermijden, maar tegelijkertijd willen winnen.

Question 8

Wat zijn voorbeelden van een game of chicken in de politieke economie?

Answer 8

Handelsoorlogen, kernwapenwedloop, en politieke onderhandelingen.

Question 9

Wat is marktfalen in de politieke economie?

Answer 9

Situaties waarin markten niet efficiënt functioneren, zoals bij externaliteiten en informatie-asymmetrieën.

Question 10

Wat is overheidsfalen?

Answer 10

Wanneer de overheid faalt in het efficiënt corrigeren van marktfalen, bijvoorbeeld door bureaucratie, hoge kosten of verkeerde prikkels.

Question 11

Wat zijn de belangrijkste oorzaken van overheidsfalen?

Answer 11

1. Transactiekosten (zoek-, onderhandelings-, en handhavingskosten).
2. Asymmetrische informatie (de overheid en burgers weten niet alles van elkaar).
3. Arrow’s paradox (problemen met het aggregeren van individuele voorkeuren in beleid).

Question 12

Wat is de Arrow paradox (impossibility theorem)?

Answer 12

Een theorie van Kenneth Arrow die stelt dat het onmogelijk is om individuele voorkeuren te combineren tot een consistente sociale voorkeursordening zonder paradoxen.

Question 13

Wat is een principal-agent probleem?

Answer 13

Een situatie waarin een ‘principaal’ (werkgever, kiezer) een ‘agent’ (werknemer, politicus) inhuurt, maar de agent zijn eigen belang kan nastreven in plaats van het belang van de principaal.

Question 14

Hoe ontstaat een principal-agent probleem in de politiek?

Answer 14

Kiezers (‘principaal’) kiezen politici (‘agent’), maar kunnen hun werk niet volledig monitoren, waardoor politici mogelijk eigenbelang boven algemeen belang stellen.

Question 15

Wat zijn mogelijke oplossingen voor principal-agent problemen in de politiek?

Answer 15

1. Effectieve handhaving (moeilijk bij grote groepen).
2. Incentive-compatibele contracten (bijv. bonussen, maar gevoelig voor corruptie).
3. Institutionele beperkingen (trias politica).
4. Transparantie en informatievoorziening.

Question 16

Wat is de bureaucracy theory van Niskanen (1971)?

Answer 16

Theorie die stelt dat bureaucraten hun budget willen maximaliseren om macht en financiële voordelen te verkrijgen.

Question 17

Wat zijn de kritiekpunten op de bureaucracy theory?

Answer 17

Overheidsinstanties en ambtenaren zijn divers en hebben verschillende taken, waardoor niet alle bureaucraten per se hun budget willen maximaliseren.

Question 18

Wat zijn pressure groups en hoe beïnvloeden ze beleid?

Answer 18

Groepen (bedrijven, NGO’s) die politici beïnvloeden via 1. Lobbyen (informatie geven), 2. Financiële bijdragen, 3. Rechtszaken.

Question 19

Wat zijn de voordelen en nadelen van lobbying?

Answer 19

Voordelen: Kan informatieasymmetrie verkleinen en beleid verbeteren. Nadelen: Kan leiden tot beleidsvervorming en bevoordeling van invloedrijke groepen.

Question 20

Wat is corruptie in de politieke economie?

Answer 20

Het misbruiken van overheidsmacht voor privéwinst, zoals steekpenningen of nepotisme.

Question 21

Wat zijn de twee hypotheses over corruptie en economische groei?

Answer 21

1. Grease the wheels
2. Sand the wheels

Question 22

Sand the wheels

Answer 22

Corruptie belemmert efficiënte allocatie van middelen en innovatie.

Question 23

Grease the wheels

Answer 23

Corruptie kan inefficiënte instituties omzeilen en groei bevorderen.

Question 24

Wat is overheidsfalen?

Answer 24

Wanneer overheidsbeleid niet tot een efficiënte of wenselijke uitkomst leidt.

Question 25

Wat zijn transactiekosten?

Answer 25

Kosten die gepaard gaan met het uitvoeren van beleid, zoals zoek-, onderhandelings- en handhavingskosten.

Question 26

Wat zijn de drie soorten transactiekosten?

Answer 26

1. Zoekkosten (search costs) → Tijd en moeite om informatie te vinden. 2. Onderhandelingskosten (negotiation costs) → Tijd en geld om akkoorden te sluiten. 3. Handhavings- en monitorkosten (enforcement & monitoring costs) → Kosten om regels te controleren en af te dwingen.

Question 27

Voorbeeld van zoekkosten?

Answer 27

Tijd die een burger besteedt aan het zoeken naar belastingvoordelen of subsidies.

Question 28

Voorbeeld van onderhandelingskosten?

Answer 28

De kosten en tijd die nodig zijn om een pensioenakkoord te sluiten tussen overheid, vakbonden en werkgevers.

Question 29

Voorbeeld van handhavings- en monitorkosten?

Answer 29

De kosten die de overheid maakt om belastingontduiking te bestrijden of milieuregels te controleren.

Question 30

Wat is asymmetrische informatie?

Answer 30

Wanneer de ene partij in een transactie meer informatie heeft dan de andere.

Question 31

Hoe beïnvloedt asymmetrische informatie de overheid?

Answer 31

- Overheid weet niet alles over burgers → kan leiden tot belastingontduiking. - Burgers weten niet alles over de overheid → kan leiden tot wantrouwen en slechte democratische keuzes.

Question 32

Waarom zijn transactiekosten een probleem voor de overheid?

Answer 32

Ze maken beleid duurder en kunnen de effectiviteit verminderen.

Question 33

Waarom is asymmetrische informatie een probleem in beleid?

Answer 33

Burgers en overheid hebben onvolledige kennis over elkaar, wat kan leiden tot verkeerde beslissingen.