duyusal reseptörler Flashcards
(21 cards)
Duyu sistemleri uyaranın
____ gibi dört ortak özelliği beyine iletir. Bu
dört öge algının temelini oluşturur.
Duyu sistemleri uyaranın şiddeti, modalitesi, yeri
ve zamanı gibi dört ortak özelliği beyine iletir. Bu
dört öge algının temelini oluşturur.
DUYU
_____
ALGI
_____
DUYU
Uyaranların duyu organları
tarafından alınıp beyne
iletilmesidir.
ALGI
İçten ve dıştan gelen
uyaranların bilincimiz ve
geçmiş deneyimlerimizle
anlamlı hale getirilmesine algı
denir.
Panini cisimcikleri
_____
Meissner korpüskülleri ______
Merkel hücreleri
______
Ruffini sonlanması veya Ruffini cisimciği,
____
Panini cisimcikleri
Hızlı adapte olan, derin mekanoreseptörler.
Meissner
korpüskülleri dermal hızlı adapte olur-fazik reseptör
Merkel hücreleri
Yavaş adapte olan yüzeyel mekanoreseptörler
Duyu reseptörleri
• Genellikle her duyu reseptörü _____ (___) yanıt verir
Bir duyusal reseptör tipinin en düşük eşik değere sahip olduğu spesifik uyaranına o
reseptörün ____ denir
• Eşik değer zamana ve reseptörlerin aksesuar yapıları nedeniyle farklılıklar
gösterebilir.
• Çoğu reseptör ____ olmak şartıyla başka uyaranlara da yanıt verirler
• Duyu sisteminde algılama özgüllüğünün bir nedeni de ______ (____ ilkesi)
Ör:_____
Duyu reseptörleri
• Genellikle her duyu reseptörü özgül bir uyarana (modalite) yanıt verir
Bir duyusal reseptör tipinin en düşük eşik değere sahip olduğu spesifik uyaranına o
reseptörün özgül uyaranı denir.
• Eşik değer zamana ve reseptörlerin aksesuar yapıları nedeniyle farklılıklar
gösterebilir.
• Çoğu reseptör daha yüksek eşik değerler olmak şartıyla başka uyaranlara da yanıt
verirler.
• Duyu sisteminde algılama özgüllüğünün bir nedeni de MSS yolaklarının
özelleşmesidir. (işaretlenmiş yol ilkesi)
Ör: Optik sinirden beyine giden uyarılar beyinde ışık bilgisi olarak kodlanır.
Duyu reseptörleri
▪_______
şeklinde olabilir
Duyu reseptörleri
▪ serbest sinir sonlanmaları
▪ kapsüllü sinir sonlanmaları
▪ özelleşmiş (tat, koku, ışık gibi)
duyu reseptörleri
şeklinde olabilir
Duyu reseptörleri bulundukları yere göre;
• Proprioseptörler- ______ reseptörler
• İnteroseptörler – ______ algılar
_____ gibi parametreleri algılar
_________de rol oynar
• Eksteroseptörler – _____ algılar.
______ gibi değişimleri algılar
______
Duyu reseptörleri bulundukları yere göre
• Proprioseptörler- Kas iğciği, golgi tendon organı, eklemlerdeki kinestetik
(hareketle ilgili) reseptörler
• İnteroseptörler – vücut içinden gelen uyarıları algılar
Kan basıncı, kan hacmi, kan pH’sı gibi parametreleri algılar
Doğrudan negatif geri beslemede rol oynayan homeostatik
düzenlemelerde rol oynar.
• Eksteroseptörler – vücut dışından gelen sinyalleri algılar.
Tat, koku, ışık, ses, pozisyon gibi değişimleri algılar
MSS’yi çevrenin durumu hakkında bilgilendirir.
Yanıt verdikleri uyarana (modalite) göre;
• Kemoreseptörler: ____a yanıt oluşturur.
_____
• Fotoreseptörler: _____e yanıt oluşturur
____
• Mekanoreseptörler: _____e (____) yanıt oluştururlar
_______
• Termoreseptörler: _____e yanıt oluştururlar
____
Yanıt verdikleri uyarana (modalite) göre
• Kemoreseptörler: uygun kimyasallara yanıt
oluşturur.
Tat, koku
• Fotoreseptörler: ışık enerjisine yanıt oluşturur.
Görme
• Mekanoreseptörler: mekanik kuvvetlere (germe,
titreşim, sıkıştırma) yanıt oluştururlar.
İşitme, yer çekimi, hareket, vücut postürü
• Termoreseptörler: ısı değişimine yanıt oluştururlar.
Sıcak, soğuk
Duyusal çevrim (transdüksiyon)
• Duyu reseptörünün esas fizyolojik işlevi farklı şekillerdeki elektriksel
olmayan çevresel enerjiyi sinir sistemi tarafından işlenebilen ve
iletilebilen elektriksel sinyallere dönüştürmektir.
• Bir enerji türünü farklı bir enerji türüne çeviren cihazlara transdüser
denir.
• Vücuttaki duyusal reseptörler _____ler olarak görev alır.
• Duyusal reseptörler algıladıkları her türlü uygun enerjiyi ____e çevirerek _____e iletirler.
• Transdüksiyon işlemi her reseptör türünde farklı mekanizmalarla
gerçekleşir
Duyusal çevrim (transdüksiyon)
• Duyu reseptörünün esas fizyolojik işlevi farklı şekillerdeki elektriksel
olmayan çevresel enerjiyi sinir sistemi tarafından işlenebilen ve
iletilebilen elektriksel sinyallere dönüştürmektir.
• Bir enerji türünü farklı bir enerji türüne çeviren cihazlara transdüser
denir.
• Vücuttaki duyusal reseptörler biyolojik transdüserler olarak görev alır.
• Duyusal reseptörler algıladıkları her türlü uygun enerjiyi aksiyon
potansiyeline çevirerek merkezi sinir sistemine iletirler.
• Transdüksiyon işlemi her reseptör türünde farklı mekanizmalarla
gerçekleşir
Uyaran türü farklı membran özelliklere göre uyarana bir yanıt oluşturur. Bu
yanıtlar yerel ____ (_______) şeklindedir
Uyaran türü farklı membran özelliklere göre uyarana bir yanıt oluşturur. Bu
yanıtlar yerel elektriksel potansiyel değişimleri (reseptör potansiyeli veya
jeneratör potansiyeli) şeklindedir.
• Uygun reseptörü uyaran faktörler reseptör hücrede _____ dediğimiz lokal-dereceli membran potansiyel değişimleri oluşturur
• Uyaranın şiddeti ve süresine bağlı olarak oluşan _____ belirli bir eşik değeri aştığında ____ meydana getirir
• ______in büyüklüğü ve süresi oluşacak _____nin frekansını ve süresini etkiler
• Böylece uyaran şiddeti ve süresi ______da ____ olarak iletilmiş olur
• Uygun reseptörü uyaran faktörler reseptör hücrede jeneratör
potansiyel dediğimiz lokal-dereceli membran potansiyel değişimleri
oluşturur.
• Uyaranın şiddeti ve süresine bağlı olarak oluşan jeneratör potansiyel
belirli bir eşik değeri aştığında aksiyon potansiyeli meydana getirir.
• Jeneratör potansiyelin büyüklüğü ve süresi oluşacak aksiyon
potansiyelinin frekansını ve süresini etkiler.
• Böylece uyaran şiddeti ve süresi aksiyon potansiyeli frekansında
değişim olarak iletilmiş olur.
Uyaran reseptörde
Jeneratör potansiyeli (____) oluşturur
Generatör potansiyeli ____ şeklinde ortaya çıkar
Uyaran şiddeti ve süresi
generatör potansiyelin şiddet ve süresini belirler.
Uyaran şiddeti artarsa jeneratör potansiyeli
genliği ____.
Kodlama bölgesinde oluşan generatör potansiyel
genliği eşik değeri ____da aştığında aksiyon potansiyeli başlar
uyaran şiddeti⬆️—> Jeneratör potansiyeli genliği ⬆️ —> aksiyon potansiyeli frekansı ⬆️
Uyaran reseptörde
Jeneratör potansiyeli (yerel potansiyel değişim)oluşturur.
Generatör potansiyeli yerel uyarıcı akım
şeklinde ortaya çıkar. Uyaran şiddeti ve süresi
generatör potansiyelin şiddet ve süresini belirler.
Uyaran şiddeti artarsa jeneratör potansiyeli
genliği artar.
Kodlama bölgesinde oluşan generatör potansiyel
genliği eşik değeri duyusal nöronda aştığında
aksiyon potansiyeli başlar.
uyaran şiddeti⬆️—> Jeneratör potansiyeli genliği ⬆️ —> aksiyon potansiyeli frekansı ⬆️
Duyusal adaptasyon:
Sabit uyaran durumunda uyaran algısının giderek azalması yok olması
Uyaran şiddeti sabit kaldığı sürece çoğu reseptörde
jeneratör potansiyeli ___ değişir
I-adaptasyon göstermeyen veya çok az adapte olan
reseptörlere ____ reseptörleri,
II-önemli derecede adaptasyon gösterenlere ise ____ reseptörleri denir
Uzun süreli sinir hücresi depolarizasyonuna bağlı olarak eşik değerin tedrici olarak artması nedeniyle oluşan ___ fenomeni aksiyon potansiyellerinin
___ düşürebilir.
Jeneratör potansiyeli değişmemesine rağmen oluşan bu değişiklik aksiyon potansiyeli oluşturan bölgedeki _____u sonucu oluşur
Uyaran şiddeti sabit kaldığı sürece çoğu reseptörde
jeneratör potansiyeli genliği değişir.
I-adaptasyon göstermeyen veya çok az adapte olan
reseptörlere tonik=şiddet reseptörleri,
II-önemli derecede adaptasyon gösterenlere ise fazik=
hız reseptörleri denir.
Uzun süreli sinir hücresi depolarizasyonuna bağlı olarak
eşik değerin tedrici olarak artması nedeniyle oluşan
akomodasyon fenomeni aksiyon potansiyellerinin
frekansını düşürebilir.
Jeneratör potansiyeli değişmemesine rağmen oluşan bu
değişiklik aksiyon potansiyeli oluşturan bölgedeki
sodyum kanallarının inaktivasyonu sonucu oluşur.
Fazik reseptörler _____
sırasında sinyal oluşturur.
(uyarının sadece başlangıç ve bitişini algılıyoruz)
Tonik reseptörlerde sabit uyarana karşı oluşan jeneratör yanıtta değişimler _____ olarak ortaya çıkar. Fakat _____.
Fazik reseptörler uyaran şiddetinin değişimi
sırasında sinyal oluşturur.
(uyarının sadece başlangıç ve bitişini algılıyoruz)
Tonik reseptörlerde sabit uyarana karşı oluşan jeneratör yanıtta değişimler aksiyon frekansında azalma olarak ortaya çıkar. Fakat tamamen ortadan kalkmaz.
Verinin sıkıştırılması
Adaptasyon veya aksesuar yapıların modifikasyonu dışında ayrıca jeneratör sinyal oluşumu sırasında uyaranın şiddetine bağlı değişen aksiyon potansiyeli modifiye edilir.
Çoğu reseptörde uyaran şiddetindeki artış doğrusal bir jeneratör potansiyel artışına neden olmaz.
Ayrıca jeneratör potansiyellerinin oluşturduğu lokal
uyarıcılarla oluşan aksiyon potansiyelleri de jeneratör
potansiyelleri ile doğru orantılı olmayabilir.
Aksiyon potansiyelleri _____ tarafından kısıtlanır.
Verinin sıkıştırılması
Adaptasyon veya aksesuar yapıların modifikasyonu dışında
ayrıca jeneratör sinyal oluşumu sırasında uyaranın
şiddetine bağlı değişen aksiyon potansiyeli modifiye edilir.
Çoğu reseptörde uyaran şiddetindeki artış doğrusal bir
jeneratör potansiyel artışına neden olmaz.
Ayrıca jeneratör potansiyellerinin oluşturduğu lokal
uyarıcılarla oluşan aksiyon potansiyelleri de jeneratör
potansiyelleri ile doğru orantılı olmayabilir.
Aksiyon potansiyelleri refraktör peryot tarafından kısıtlanır.
Verinin iletilmesi
•____ düzeyinde başlayan duyusal bilgi ___’ne algılandığı düzende iletilmelidir
• Aksiyon potansiyelleri aksonlar boyunca _____ değişmeden iletilir
•Dolayısı ile her bir aksiyon potansiyelinin ___ bir bilgi olarak beyne iletilir
• Aksiyon potansiyelleri arasındaki ilişki beyne önemli bilgi taşır
Verinin iletilmesi
• Reseptör düzeyinde başlayan duyusal bilgi MSS’ne algılandığı
düzende iletilmelidir.
• Aksiyon potansiyelleri aksonlar boyunca hızı, genliği ve süresi ve
aralıkları değişmeden iletilir.
• Dolayısı ile her bir aksiyon potansiyelinin varlığı veya yokluğu bir bilgi
olarak beyne iletilir.
• Aksiyon potansiyelleri arasındaki ilişki beyne önemli bilgi taşır.
Modaliteden bağımsız olarak;
• ekstremite ve gövdeden gelen tüm somatoduysal bilgiler _____u yolu ile MSS’ye iletilirken
• yüz, dudaklar, ağız,
konjunktiva ve dura mater
gibi kranial yapılardan
gelenler _____ tarafından MSS’ye iletilirler
Modaliteden bağımsız olarak;
• ekstemite ve gövdeden gelen
tüm somatoduysal bilgiler
arka kök gangliyonu yolu ile
MSS’ye iletilirken
• yüz, dudaklar, ağız,
konjunktiva ve dura mater
gibi kranial yapılardan
gelenler trigeminal duysal
nöronlar tarafından MSS’ye
iletilirler.
• Parmak uçları, dudaklar gibi alanlar çok fazla miktarda özel duyusal reseptörler içeren bölgeler beynin duysal alanlarında daha iyi temsil edilir
• Parmak uçları, dudaklar gibi
alanlar çok fazla miktarda
özel duyusal reseptörler
içeren bölgeler beynin
duysal alanlarında daha iyi
temsil edilir.
Dokunma
Dokunma duyusu birkaç çeşit duyusal reseptör
tarafından algılanır:
______
Derinin çeşitli alanlarında özellikle yoğun olan bu
reseptörler _____u ile
uyarıldığı için _____ adını alır
Basıncın uygulanması veya kalkması ile oluşan
yapısal değişim _____nın
açılması ile hücre içine giren ____ reseptör potansiyeli oluşturmasını sağlar
Dokunma
Dokunma duyusu birkaç çeşit duyusal reseptör
tarafından algılanır.
Merkel diski
Meissner cisimciği
Pacinian cisimciği
Rufini sonlanmaları
Derinin çeşitli alanlarında özellikle yoğun olan bu
reseptörler sinir sonlanmalarının deformasyonu ile
uyarıldığı için mekanoresptörler adını alır.
Basıncın uygulanması veya kalkması ile oluşan
yapısal değişim basınca duyarlı Na+ kanallarının
açılması ile hücre içine giren sodyumun reseptör
potansiyeli oluşturmasını sağlar.
Dokunma
Merkel diskleri; _____da bulunur, ___ adapte
olurlar, özellikle ____da ______ algılamamızda rol oynar
Ruffini Sonlanmaları: ___da, ____de bulunur. _____
dokunma; _____nin bildiriminde rol oynar. _____ çok azdır.
Meissner cisimciği; _____dan sorumludur, ____ frekanslı (2-80 devir/sn)
vibrasyona duyarlı . ____ adaptasyon gösterir.
Bu reseptörler derinin çeşitli bölgelerine yayılmalarına rağmen _____ gibi hafif dokunmaya duyarlı bölgelerde yoğunlaşır. ____ gibi yüzeylerin algılanmasında rol oynar.
Pacinian cisimcikleri: ____ adapte olurlar, ____a duyarlıdırlar. Daha çok
_____a duyarlıdır. Bu durum __ gibi ___ değişimleri (30-800 devir/sn) vibrasyona duyarlı) algılamasını sağlar
Dokunma
Merkel diskleri; tüylü deride, epidermisin en alt katmanında bulunur, yavaş adapte
olurlar, özellikle parmak uçlarında şekil ve yüzeyin pürüzlü olup olmadığını
algılamamızda rol oynar.
Ruffini Sonlanmaları: derin tabakalarda, eklem kapsüllerinde bulunur. Ağır ve devamlı
dokunma; basınç sinyallerinin sürekliliğinin bildiriminde rol oynar. Adaptasyon çok azdır.
Meissner cisimciği; hafif dokunmadan sorumludur Düşük frekanslı (2-80 devir/sn)
vibrasyona duyarlı . Hızlı adaptasyon gösterir.
Bu reseptörler derinin çeşitli bölgelerine yayılmalarına rağmen parmak ucu, dudaklar ve
meme uçları gibi hafif dokunmaya duyarlı bölgelerde yoğunlaşır. Körler alfabesi gibi
yüzeylerin algılanmasında rol oynar.
Pacinian cisimcikleri: Çok hızlı adapte olurlar, basınç ve ağrıya duyarlıdırlar. Daha çok
deformasyonun oluşumuna ve ortadan kalkmasına duyarlıdır. Bu durum vibrasyon gibi
hızlı değişimleri (30-800 devir/sn) vibrasyona duyarlı ) algılamasını sağlar.
Sıcaklık
Termoreseptörler ____ sıcaklığı algılarlar.
Özelleşmemiş çıplak sinir uçları olan reseptörler ___ miyelinli liflerle (soğuk)
veya düşük ileti hızlı ___ liflerce (sıcak) innerve edilir.
Vücut yüzeyinin farklı bölgelerinde yoğunlukları değişkenlik gösterir.
Mekanoreseptörlere göre daha ___ sayıdadırlar ve soğuk reseptörleri daha
fazladır.
Soğuk reseptörleri ayrıca ______de fazlaca bulunur.
Sıcaklığın artması sıcaklık duyarlı reseptörlerde ____ı artırırken soğuma bu ____ı azaltır
Aksine soğuk duyarlı reseptörler soğukluk artışı ile _____ artış gösterirken ısınma ile _____ düşer.
____ derece arasındaki deri ısısı zararsız olarak ___°C üzeri ağrı duyusu uyandırır. ___°C altındaki deri ısısında soğuk ağrısı hissedilir. Bu ağrı _____ce değil ____ce algılanır.
Soğuk ağrısı diyabetik nöropati, kemoterapi gibi nörodejenerasyon
durumlarında da hissedilir
Sıcaklık
Termoreseptörler mutlak ve göreceli sıcaklığı algılarlar.
Özelleşmemiş çıplak sinir uçları olan reseptörler ince miyelinli liflerle (soğuk)
veya düşük ileti hızlı miyelinsiz liflerce (sıcak) innerve edilir.
Vücut yüzeyinin farklı bölgelerinde yoğunlukları değişkenlik gösterir.
Mekanoreseptörlere göre daha az sayıdadırlar ve soğuk reseptörleri daha
fazladır.
Soğuk reseptörleri ayrıca kornea, dil, idrar kesesi ve yüz derisinde fazlaca
bulunur.
Sıcaklığın artması sıcaklık duyarlı reseptörlerde aksiyon potansiyeli frekansını
artırırken soğuma bu frekansı azaltır.
Aksine soğuk duyarlı reseptörler soğukluk artışı ile aksiyon potansiyeli
frekansında artış gösterirken ısınma ile frekans düşer.
30°C ile 45°C derece arasındaki deri ısısı zararsız olarak >45°C üzeri ağrı
duyusu uyandırır. 17 °C altındaki deri ısısında soğuk ağrısı hissedilir. Bu ağrı
soğuğa duyarlı termoreseptörlerce değil ağrı reseptörlerince algılanır.
Soğuk ağrısı diyabetik nöropati, kemoterapi gibi nörodejenerasyon
durumlarında da hissedilir.
