fíkn, fíkniefni

Question 1

hvaða “löglegu” og ólöglegu fíkniefni eru til á Ísl?

Answer 1

Lögleg:
• Tóbak.
• Áfengi.
• Lyf
\_\_ • Sterk verkjalyf.
\_\_ • Róandilyfogsvefnlyf.
\_\_ • Lyf gegn ofvirkni og
athyglisbresti.
\_\_ • Nikótín (tyggigúmmí, plástrar).

ólögleg:
• Kannabis.
• Amfetamín og skyld efni. 
• Kókaín.
• Alsæla (MDMA, ecstasy)
• Sveppir

Question 2

hver er skilgreining PHP á fíkniefnum?

Answer 2

Fíkniefni eru efni sem líkjast taugaboðefnum og/eða hvata virkjun umbunarkerfisins

Question 3

Hverjar eru ástæðurnar fyrir fíkn?

Answer 3

Líkamlegar
• Vellíðan, jákvæð áhrif á líðan
\_\_ • Virka á n. Accumbens -> losun dópamíns frá VTA
• Vanlíðan
\_\_ • Myndun fíknar/reinforcement
\_\_ • Tilraunlífverur misnota
\_\_ • Enkepahlin hafa hlutverk
\_\_\_\_\_ - • EtOH, nikótín veldur losun 

Félagslegar
• umhverfi

Sálfræðilegar
• Löngun til að upplifa aftur
ástandið
• Mögulega breytingar í LTP t.d. í VTA

Ákveðinn svæði í heila geta ekki vel gert greinarmun á góðu og illu atferli
-> boðin til þeirra eru að eitthvað gott hafi gerst

Verður tap á stjórn umbunar, myndun refsingar, myndun og styrking vana

Question 4

hvaða frumulífræðilegu breytingar verða við fíkn?

Answer 4

• cAMP myndun er dempuð, veldur offramleiðsu á adenylyl cyclasa og PKA (þol)
• Ef hætt er, þá of mikið cAMP
• M.a. VTA, NAc og Locus coereleus (LC= bláskák) (lykill að fráhvarfseinkennum)
• Ef hætt –> cAMP í LC veldur vanlíðan
• Einkennir ávanabindandi lyf
• Aukin losun Corticotrophin releasing hormone (CRF) frá amygdala veldur kvíða
• Dópamínergískar frumur í VTA minnka (aukið þol) – BDNF tengt

Question 5

hvernig virkar THC?

Answer 5

• Verkar á sérhæfða, G-prótíntengda viðtaka, CB1 (aðallega MTK) og CB2 (ónæmiskerfi). Þéttni þeirra (CB1) er mest í hippocampus, hypothalamus, litla heila, subst. nigra og umbunarbrautum heilans (dopaminergic mesolimbic pathway).
• Virkjun CB1 veldur losun dópamíns í Nac.
• Náttúrulegu canabinoid efnin er líklega losuð við töku annara fíkniefna.

MTK:
• Almenn slæving á MTK.
• Vellíðan, víma, slökun, syfja.
• Dregur úr samhæfingu hreyfinga.
• Minnistruflanir.
• Ofskynjanir og ofsóknarkennd v. stóra sk.
• Aukin matarlyst, væg verkjadeyfing, hypothermia, dregur úr ógleði.

Ekki mikil þolmyndun, lítt ávanbindandi líffræðilega
Ónæmiskerfi: Bæling.

• Fráhvarfseinkenni eru mild, líklega vegna þess að THC safnast upp í líkamanum
• Venjuleg neysla kannabis hefur aldrei leitt til banvænna eitrana svo vitað sé.
• langtímanotkun eykur hættu á geðrofi

Question 6

hvernig verka LSD/Meskalín/Psicolbin?

Answer 6

Agonistar á serotonin viðtaka
• Valda minnkun á serotoninergískum taugaboðum frá raphe nucleus (eins og gerist í svefni)
Valda ofskynjunum
Ekki talin ávanabindandi
Geta haft áhrif á undirliggjandi geðsjúkdóma

Question 7

Nefndu þekktasa MDMA lyfið, segðu frá verkun þess og lyfjahvörfum

Answer 7

Molly (ecstasy)
-m.a. að hindra serótónin upptöku og hefur þannig svipaða verkan og amfetamín.
• Helmingunartími í blóði: 6-9 klst.
• Umbrotnar að hluta í MDA

Question 8

Hvaða bráðaeitranir er hægt að fá eftir notkun MDMA lyfja

Answer 8

- Hjartsláttartruflanir
• Hækkaður líkamshiti
(40-43°).
• Krampar
• Nýrnabilun.
• Lifrarbilun.
• Langtímaáhrif??
• Þunglyndi eftir notkun – Oflosun DA, NE

Question 9

Hvers vegna eru “designer drugs” jafnvel hættulegri?

Answer 9

• Hafa sjaldnast verið prófuð með tilliti til verkunar eða eiturverkunar.
• Efni, sem venjulega eru náskyld áður þekktum lyfjum eða ávana- og fíkniefnum.
• Þeim er ætlað að valda vímu og eru framleidd í ábataskyni.
• Oft(ast) um önnur efni að ræða en sagt er.

Question 10

segðu aðeins frá nikótíni og neikvæðum áhrifum þess

Answer 10

• Flókin áhrif á MTK
• Agonisti á nAch viðtaka
• Acethylcholine tengist námi og minni (ekki þó vörn við Alzheimers)
• Viðtakar í VTA (LTP)
• Veldur yfir tíma minna næmi viðtaka (desensitisation)
• Getur valdið aukningu í fjölda viðtaka
• Aukið dópamín í n. Accumbens
• Áhrif á enkepahlin?

Neikvæð áhrif:
• 1/10 dauðsfalla
• Krabbamein (tjaran)
\_\_ • 1/3 krabbameinstilfella • 90% lungakrabba
• Hjarta og æðasjúkdómar 
• Lungu
• Áhrif á þroskun

Jákvæð:
vörn gegn ulcerative colitis og mögulega Parkinsons

Question 11

nefndu tvö lyf sem geta virkað gegn níkótínfráhvörfum

Answer 11

• Varenicline
• Bupropion

Þau eru lyf gegn (alpha4beta2) nACHR

smá má nota níkótíntyggjó/-plástra

Question 12

hver eru helstu líkamlegu einkennin sem við sjáum við fráhvörf hverju viljum við vinna gegn með lyfjagjöf?

Answer 12

Líkamleg einkenni
– Skjálfti,ógleði, svitnun,hiti, ofskynjanir
– flog

Lyfjagjöf
– Gegn fráhvarfseinkennum 
– Vinna gegn vímu
– Vinna gegn verðlaunum
– Gegn flogum

Question 13

nefndu lyf sem draga úr fráhvarfseinkennum

(skammtímameðferð) og vegna hvers þau eru notuð

Answer 13

Metadón v. ópíatfíknar,
α2-adrenvirk lyf v. ópíat, alkóhól og nikótínfíknar,
β-blokkarar v. hraðs hjartsláttar, skjálfta o.fl., benzódíazepín v. áfengisfíknar.

Question 14

nefndu lyf sem notuð eru sem Staðgöngulyfjameðferð

(oft til langs tíma) til að vinna gegn fráhvörfum og vegna hvers þau eru notuð

Answer 14

Metadón, búprenorfín, v. ópíatfíknar,

nikótíntyggjó og plástrar v. nikótínfíknar.

Question 15

nefndu antagónista sem notaðir eru gegn fráhvörfum og vegna hvers þau eru notuð

Answer 15

Naloxón, naltrexón v. Ópíatfíknar og jafnvel áfengis og nikótíns

Question 16

nefndu lyf sem draga úr ásókn í fíkniefni (craving) og vegna hvers þau eru notuð

Answer 16

Bupropion v. nikótínfíknar
acamprósat og naltrexón v. áfengisfíknar
tópíramat v. kókaínfíknar.

Question 17

nefndu Aldehýðdehýdrógenasa- blokkara og vegna hvers hann er notaður

Answer 17

Disúlfíram v. áfengisfíknar ( veldur óþægindum í tengslum við umbrot áfengis sem eru ekki hættuleg því acetaldehýð safnast upp í líkamanum).

Question 18

Gegn hvaða ávönum eru bóluefni (sérhæfð mótefni) nú í þróun?

Answer 18

Bóluefni í þróun gegn nikótínfíkn og kókaínfíkn.

Question 19

hvaða áhrif hefur áfengi á MTK (ítarefni, en hann segir samt að sé áhersla)

Answer 19

• Ago GABA og glycine virkni
   – Margt óljóst
• anta á NMDA
• Anta Ca++ göng
• Ago ákv. K++ (GIRK)
• Anta glutamate jónagöng
• Anta adenosine
• Ago nAchR
• Ago serotonin R
• veldur losun ópíata

Question 20

hvernig er etanól umbrotið og hvernig getum við nýtt okkur það kerfi með lyfjagjöf?

Answer 20

etanól er brotið niður af alcohol dehydrogenasa (ADH) í acetíð aldehyde og svo breytir aldehyde dehydrogenasinn (ALDH) því í efni sem leysist upp í CO2 og vatn

• dísúldíram blokkar ALDH. Þannig þá safnast upp acetíð aldehýð sem veldur líkamlegum óþægindum en er ekki hættulegt –> gagnlegt í meðferð við áfengisfíkn (50% asíubúa hafa stökkbr. ALDH)
• ef einhver kemur inn eftir drykkju á metanóli þá er honum gefið etanól – þá er verið að keppast um ensímið ADH og vonast þannig til að metanól skiljist út eftir öðrum leiðum. (virkar eins að hindra ADH)
• framboð á NAD+ er takmarkandi þáttur í umbroti etanóls —> getum bara brotið niður 8 g á 1 klst.