Taugahrörnunarsjd.

Question 1

Hvað gerist ef það hleðst upp of mikið glutamat í taugafrumu?

Answer 1

Glútamatið flæðir út, hvetur hinar frumurnar til að taka upp Ca, verður of mikil virkni og of mikil myndun frírra radíkala og annarra skaðlegra efna og veldur þannig skaða eða jafnvel frumudauða

Question 2

hver er skilgreining alzheimers (skv. PHP)

Answer 2

Dementia sem er ekki orsökuð af stroke, heilaskaða eða alkóhóli.

Question 3

einkenni Alzheimers og meinafræði

Answer 3

Minnistap
• Tap á taugfrumum
 – M.a. Cholinergískum frumum (kólínergir taugungar frá hippócampus og frontal cortex tapast. => vitræn starfsemi versnar og skammtímaminnið)
• Heilarýrnun
• Elliskellir (plaques) og tau-flækjur

Meinafræðilega er tvennt sem einkennir sjúkdóminn:

1) amyloid plaques sem innihalda Abeta uppsafnanir.
2) tauga-fibrillary vefir sem samanstanda af þráðum af fosfórýleruðu Tau próteini.

bæði 1 og 2 stafa af misfolding

Abeta 42 er skaðlegast (Stökkbreyting í A673T veldur minna af þessu)

Question 4

hvernig myndast amyloid útfellingar?

Answer 4

Amyloid myndast úr aggregötum. APP próteinið er í frumuhimnunni. Margir próteasar geta klippt það. BACE2 klippir þannig að það falla ekki bútar út. En BACE1 klippir þannig það myndast bútur sem síðan er klipptur af gamma secretasa og þessi klipping er ekki alveg nákvæm → myndast eitthvað drasl sem fellur út. (A-beta 42 skaðlegastur).
-Fóru öll lyfjafyrirtæki að leita að gamma-secretasa hindrum. Gekk ekki vel

Question 5

nefndu 2 alzheimers lyf í notkun

Answer 5

• Memantine (NMDA antagonisti ….)
– Hjálpar en ekki mikið
• Tacrine (cholinesterasa hindri)

Question 6

hver eru einkenni Parkinssons?

Answer 6

• Hreyfierfiðleikar (hypokinesia).
• Vöðvastífleiki(rigidity).
• Skjálfti(tremor). Mest áberandi í hvíld, en minnkar við hreyfingu.
• Vitsmunaskerðing-síðkomin afleiðing PD.

Question 7

segið frá dópamínvirkum taugabrautum

Answer 7

• Boðefni er dópamín.
• Útbreiðsla þeirra er mest í djúphnoðum (basal ganglia) og töluverð í framhluta heilabarkar.
• Hafa áhrif á stjórn hreyfinga, atferli, skipulag hugsunar og stjórn hormóna (vaxtarhormón, hindrar seytingu á prólaktíni).
• …..og því marga sjúkdóma

Dópamínvirkar taugabrautir: útbreiðslan bæði í basal ganglia (stjórnun hreyfinga) og svo í mesocortical og mesolimbic braut (stjórnun hugsunar o.fl.)
og í nigrostriatal braut (75% af dópamíni heilans er þar - axonarnir enda í corpus striatum þannig mest dópamín er þar).

Mesolimbic kerfið sendir boð til reward kerfis => fíkniefni örva þetta kerfi.

Question 8

(Lauslega) djúpkjarnar heilans í tengsl við Parkinssons og huntingtons

Answer 8

parkinson: mjög lítið dópamín í substantia nigra og corpus striatum.
- lítil losun dópamíns frá substantia nigra yfir á corpus striatum.
- neikvæð boð og til að hreyfing eigi sér stað þarf að slökkva á þeim. Í parkinsons þá deyja þessar frumur og þá er ekki losað um þessar neikvæðu hömlur.

huntingtons: lítil losun GABA frá corpus striatum yfir í globus pallidus.

Question 9

hverjar eru taldar vera orsakir parkinsson?

Answer 9

• 2% erfðir: Parkin/pink eða Synuclein (uppsöfnun verður á próteininu alfa-synuclein —> myndast Lewy bodies.)
  • Heilablæðingar, slag
  • Veirusýkingar
  • Hvatberar – viðhald/fjölgun
  • Eitranir sem hafa áhrif á dópamínergískar taugafrumur
  __– MPTP veldur oxidatifu stressi (milliefni í heróini, veldur lömum, drepur fr. í substantia nigra)
  __– Roteone ahrif a hvatbera
  • Lyf sem hafa áhrif á magn eða áhrif dópamíns til lækkunar
  __– Reserpine (blokkar monoamine upptöku innanfrumu vMAT og minnkar því endurnýtingu)
  __– Chlorpromazine (blokkar dópamín viðtaka)

Question 10

hvernig er meðferð við Parkinsson?

Answer 10

það er engin meðferð sem kemur í veg fyrir það sem hefur gerst og engin fyrirbyggjandi meðferð

það eru aðallega bara þrjár strategiur:

1) reyna að viðhalda dópamínframleiðslu
2) halda dópamíni uppi t.d. með Levó-dópalyfjum (t.d. sinemet® og madopar®) sem eru forlyf)
3) reynt að nota rafskaut, stuð og stofnfrumumeðferðir

Question 11

segðu aðeins frá Levódópa lyfjum og aukaverkunum

Answer 11

Levodopa er gefið og kemur í stað dópamíns (bendir til þess að styrkur dópamíns skipti máli). Virkar fyrst vel en svo minnkar virknin.

• Gefnir niðurbrotshemlar (dopa decarboxylase inhibitors) líka þannig þetta verði ekki að dópamíni utan heilans. þá þarf ekki að gefa mjög stóran skammt og þá verða ekki miklar aukaverkanir af völdum dópamíns úti í peripheríunni.
• Hindrarnir fara sem sagt ekki yfir BBB þannig þeir virka ekki þar. Þess vegna verður decarboxylering mjög fljótt í heilanum og þá fáum við dópamín.

aukaverkanir:
– Dyskinesia
• Minni hreyfingar, meiri ósjálfráðar
– Örar breytingar í einkennum

Question 12

Hvað gera Carbidopa og benzerazíð og hvers vegna gefum við þá?

Answer 12

• Sérhæfir dópa- dekarboxýlasahemlar.
• Fara ekki yfir blóð/heila þröskuld.
• Eru alltaf gefnir með levódópa (í sömu töflunni) (svo að L-dópa verði ekki að dópamíni utan heilans, svo að aukaverkanirnar séu minni + að við getum gefið lægri skammta)

Question 13

nefndu 2 dópamín agónista og smá hvernig þeir virka

Answer 13

• Pramipexole og Ropinirole
• Virkja dópamínergísk kerfi (D2/D3 sértækt)
• Geta haft áhrif á atferli sem hvatað er af dópamín virkni

Question 14

nefndu tvo MAO-B hindra og hvað gera þeir?

Answer 14

• Selegiline (sértækur = MAO-B7 sértækur
  selegiline er brotið niður í amphetamine og getur því valdið örvun, svefnleysi o.fl.)
• Rasagiline líklega betra

• MAO B – brýtur niður dópamín utanfrumu

Question 15

hvaða lyf notum við við slag af völdum blóðtappa og hvað þarf að varast?

Answer 15

Lyf: Altaplase (recombinant tPA)
- Leysir upp tappa
• Má ekki nota ef um er að ræða blæðingar!
• Tími skiptir hér miklu máli (innan 3 tíma)

Question 16

höfum við góð lyf við hutingtons?

Answer 16

nei

Question 17

Hvað er að drepa frumurnar í MND og hvað notum við til að reyna að lengja líf?

Answer 17

Lyf: Riluzole (hindrar losun glutamats)

Question 18

hvers vegna er ofmikið glútamat skaðlegt fyrir taugafrumur? (áhersluatriði?)

Answer 18

Vegna þess að ofhleðsla Glútamats ýtir undir hærri innanfrumu calsíumstyrk sem getur leitt til aukinnar myndunnar NO og próteasa auk þess sem það hvetur hvatbera til frekari losun ROS. Öll þessi efni hafa áhrif á taugafrumuhimnuna

Question 19

hvað gerist í taugafrumunum við slag?

Answer 19

Við súrefnisþurrð verður excitotoxiskt ástand

–> Taugafrumur depolariserast og seyta því glutamate

Question 20

hvernig getur langtímanotkun á amfetamíni valdið parkinson?

Answer 20

Langtímanotkun á amfetamíni getur valdið parkinson því að amfetamín losar innri byrgðir frumunnar af dópamíni o.fl. þannig að lokum fara frumurnar sem verða fyrir þessari misnotkun að deyja og þá er ekki losað nægilegt dópamín → parkinson.